Полицентричне стандардизованє русинского язика
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.15.2019.15.03Słowa kluczowe:
język rusiński, baczwańsko-sremski (rusiński) wariant, wariant preszowski, wariant łemkowski, wariant zakarpacki, standaryzacja policentryczna, socjolingwistyka, Rusini, Rusnacy, ŁemkowieAbstrakt
Policentryczne standaryzowanie języka rusińskiego
Obecnie istnieją cztery warianty regionalne/ literackie standardy języka rusińskiego: preszowski na Słowacji, łemkowski w Polsce, zakarpacki na Ukrainie (proces kodyfikowania których rozpoczął się po 1989 r., po tzw. Aksamitnej rewolucji) i południoworusiński/ baczwańsko-sremski rusiński w Serbii i Chorwacki (proces kodyfikowania których rozpoczął się po 1923 r. opublikowaniem pierwszej gramatyki). Kierunki takiej policentrycznej standaryzacji podjęte zostały na Pierwszym Kongresie Języka Rusińskiego w 1992 r. wg wzoru standaryzacyjnego języka retoromańskiej mniejszości narodowej w Szwajcarii, który ma pięć standardów regionalnych (sursilvański, sutsilvański, surmirański, putersli, valladerski). Autor w swej pracy dokonuje oglądowej charakterystyki standaryzowania czte-rech wariantów rusińskich i formułuje wnioski o perspektywach języka rusińskiego.
Bibliografia
Almašij, Mihajlo, Kerča, Igor, Molnar, Vasilʹ, Popovič, Stepan. 1997. Materinsʹkyj âzyk: pisemnicâ dїla pudkarpatʹskyh Rusinuv. Mukačovo: Obŝestvo imeni Aleksandra Duhnoviča.
Almašіj, Mihajlo. 2014a. Pravila rusinsʹkogo pravopisanâ. Užgorod: Zakarpatsʹkoє oblastnoє naučno-kulʹturologičnoє obŝestvo im. A. Duhnoviča.
Almašіj, Mihajlo. 2014b. Orfografično-orfoepičnyj slovarʹ rusinsʹkogo âzyka. Užgorod: Zakarpatsʹkoє oblastnoє naučno-kulʹturologičnoє obŝestvo im. A. Duhnoviča.
Almašіj, Mihajlo, Uhalʹ, Mihajlo. 2014v. Rusinsʹko-rosіjsʹko-ukrajinsʹko-latinsʹkyj slovarʹ lіnґvіstičnoї termіnoloґії. Užgorod: Zakarpatsʹkoє oblastnoє naučno-kulʹturologičnoє obŝestvo im. A. Duhnoviča.
Duličenko, Aleksander. 1981. «Rusinskij âzyk». V: Vvedenie v slavânskuû filologiû. Red. Adam E. Suprun, Aleksandr M. Kalûta, 132-134. Minsk: Vyšejšaâ škola.
Duličenko, Aleksander. 2009. Jugoslavo Ruthenica II: Roboti z ruskej filoloґiї i istoriї. Novi Sad: Filozofski fakultet, NVU Ruske slovo.
Kerča, Igor. 2007. Slovnik rusinsʹko-rusʹkyj / Rusinsko-russkij slovarʹ I-II. Dostup: 25.05.2019. https://www.ruwega.com/products/slovnik-rusinsko-ruskyj-2007
Kostelʹnik, Gavriїl. 1923. Gramatika bačvanʹsko-ruskej bešedi. Srimski Karlovci: RNPD.
Kočiš, Mikola. 1971. Pravopis ruskogo âzika. Novi Sad: Pokraїnski zavod za vidavanє učebnїkoh.
Kočiš, Mikola. 1972. Priručni terminoloґijni slovnїk serbskogrvatsko-rusko-ukraїnski. Novi Sad: Ruske slovo.
Kočiš, Mikola. 1977. Ґramatika ruskogo âzika: Fonetika – morfoloґiâ – leksika I. Novi Sad: Pokraїnski zavod za vidavanє učebnїkoh.
Medєši, Gelena. 2008. Âzik naš nasuŝni. Novi Sad: Družtvo za ruski âzik, literaturu i kulturu.
Megela, Anna. 2014. Gramatika rusinsʹkogo literaturnogo âzyka. Užgorod: Zakarpatsʹkoє oblastnoє naučno-kulʹturologičnoє obŝestvo im. A. Duhnoviča.
Mišanič, Oleksa. Polіtične rusinstvo: іstorіâ і sučasnіstʹ. Іdejnі džerela zakarpatsʹkogo regіonalʹnogo separatizmu. Dostup: 25.05.2019. http://history.org.ua/LiberUA/978-966-02-6767-1/978-966-02-6767-1.pdf
Nadʹ, Gavriїl. 1988. Prilogi do istoriї ruskogo âzika. Novi Sad: Ruske slovo. Pančuk, Maj. Politične rusinstvo v Ukraїni. Dostup: 25.05.2019. http://litopys.org.ua/rizne/panchuk.htm
Panʹko, Ûrij. 1994a. Orfoґrafičnyj slovnik rusinʹskogo âzyka. Prâšiv: Rusinʹska obroda, Inštitut rusinʹskogo âzyka i kultury.
Panʹko, Ûrij. 1994b. Rusinʹsko-rusʹko-ukraїnʹsko-slovenʹskyj slovnik linґvističnyh terminiv. Prâšiv: Rusinʹska obroda, Inštitut rusinʹskogo âzyka i kultury.
Plїškova, Anna. 2008. Rusinʹskyj âzyk na Slovenʹsku. Prâšіv: Svіtovyj konґres Rusinіv.
Ramač, Ûliân. 1983. Ruska leksika. Novi Sad: Univerzitet u Novim Sadze – Filozofski fakultet – Institut za pedaґoґiû – Katedra za ruski âzik i literaturu.
Ramač, Ûliân. 1987. Frazeološki rečnik: srpskohrvatsko-rusinski. Novi Sad: Filozofski fakultet i Zavod za izdavaњe uџbenika.
Ramač, Ûliân. 1996. Praktična stilistika. Novi Sad: Ruske slovo.
Ramač, Ûliân, Fejsa, Mihajlo, Medєši, Gelena. 1995. Srpsko-rusinski rečnik / Serbsko-ruski slovnїk, A-Њ, I. Novi Sad: Univerzitet u Novim Sadze – Filozofski fakultet – Katedra za ruski âzik i literaturu, Družtvo za ruski âzik i literaturu.
Ramač, Ûliân, Fejsa, Mihajlo, Medєši, Gelena. 1997. Srpsko-rusinski rečnik / Serbsko-ruski slovnїk, O-Š, II. Beoґrad: Zavod za učebnїki i nastavni sredstva, Univerzitet u Novim Sadze – Filozofski fakultet – Katedra za ruski âzik i literaturu, Družtvo za ruski âzik i literaturu.
Ramač, Ûliân. 2002. Ґramatika ruskogo âzika. Beograd: Zavod za uџbenike i nastavna sredstva.
Ramač, Ûliân, Medєši, Gelena, Timko-Dїtko, Oksana, Fejsa, Mihajlo. 2010. Rusko-serbski slovnїk / Rusinsko-srpski rečnik. Novi Sad: Univerzitet u Novim Sadze – Filozofski fakultet – Katedra za ruski âzik i literaturu, Zavod za kulturu vojvodânskih Rusnacoh.
Ramač, Ûliân. 2011. «Prof. dr Aleksander D. Duličenko i ruska (ûžnoruska) mikrofiloloґiâ». V: Lingvokulʹturnoe prostranstvo sovremennoj Evropy čerez prizmu malyh i bolʹših âzykov. Red. Irina V. Abisoґomân, 25-32. Tartu: Tartuskij universitet Kafedra slavânskoj filologii.
Ramač, Ûliân. 2017. Slovnїk narodnogo ruskogo âzika I-II. Novi Sad: Zavod za kulturu vojvodânskih Rusnacoh.
Seґedi, Kseniâ. 2006. «Rusinisti-linґvisti». V: Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) I. Red. Mihajlo Fejsa, 248-252. Novi Sad: Filozofski fakultet ‒ Odsek za rusinistiku, IK Prometeј, KPD DOK.
Sidor, Dimitrij. 2005. Gramatika rusinsʹkogo âzyka dlâ rusinôv Ukrajiny, centralʹnoї Єvropi i Ameriki / Grammar of the Rusyn Language for the Rusyns of Ukraine, Central Europe and America. Užgorod: Mežinarodnyj Karpatsʹkyj Institut, Kirilo-Mefodiєvsʹka Akademiâ Slavânsʹkogo Prosviŝeniâ, Zakarpatsʹkoє podkarpato-rusinsʹkoє Obŝestvo imeni Kirila i Mefodiâ, Sojm Podkarpatsʹkyh rusinôv.
Sidor, Dimitrij. 2006. «Rusini – єst taki narod na Zakarpat`û». V: Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) I. Red. Mihajlo Fejsa, 94-97. Novi Sad: IK Prometeј, Filozofski fakultet – Odsek za rusinistiku, KPD DOK.
Tir, Mihal. 2010. «Euґen Paulini o ruskim / rusinskim âziku». Studia Ruthenica, č. 15: 55-58.
[Trohanovskіj, Metodij]. 1935. Bukvar: perša knižečka dlâ narodnyh škôl. Lʹvôv: Deržavne Vydavnictvo Knižok Školʹnyh.
[Trohanovskіj, Metodij]. 1936. Čytanka. Druga knižečka dlâ narodnyh škôl. Lʹvôv: Deržavne Vydavnictvo Knižok Školʹnyh. (?)
Udvari, Ištvan. 1998. «Rusinsʹki bukvarї iz XVIII solїtiâ». V: Bukvarʹ âzyka ruskago. Nyieregyhaza: Bessenyei Gyorgy Tanarkepzo Fioskola, Ukran es Ruszin Filologiai Tanszek, 63-83.
Fejsa, Mihajlo, red. 2006. Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) I. Novi Sad: Filozofski fakultet – Odsek za rusinistiku, IK Prometeј, KPD DOK – Kucura.
Fejsa, Mihajlo. 2008. «Ruski âzik u urâdovej sferi». V: Rusinʹskyj âzyk medžі dvoma konґresami. Red. Anna Plїškova, 92-95. Prâšіv: Svіtovyj konґres Rusinіv, Іnštіtut rusinʹskogo âzyka і kultury Prâšіvskoj unіverzіty.
Fejsa, Mihajlo, red. 2009. Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) II. Novi Sad: Filozofski fakultet – Odsek za rusinistiku, IK Prometeј, KPD DOK – Kucura.
Feјsa, Mihaјlo. 2010. Nova Srbiјa i њena rusinska maњina / Nova Serbiâ i єj ruska menšina / The New Serbia And Its Ruthenian Minority. Novi Sad: Izdavačka kuћa Prometeј, KPD DOK.
Fejsa, Mihajlo. 2017. Pravopisni slovnїk ruskogo âzika. Dostup: 25.05.2019. http://digitalna.ff.uns.ac.rs/sadrzaj/2017/978-86-6065-419-1
Fejsa, Mihajlo. 2019. Pravopis ruskogo âzika. Dostup: 25.05.2019. http://digitalna.ff.uns.ac.rs/sadrzaj/2019/978-86-6065-520-4
Fontanʹskі, Genrik. 2009. «Kodifіkaciâ lemkіvskogo âzyka». V: Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) II. Red. Mihajlo Fejsa, 135-139. Novi Sad: Filozofski fakultet – Odsek za rusinistiku, IK Prometeј, KPD DOK.
Homâk, Miroslava. 1992a. Lemkіvsky bukvy, č. I, kl. I. Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1992b. Ґramatyka lemkіvskogo âzyka. Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1992v. Lemkіvska ґramatyka dlâ dіti, Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Homâk, Miroslava. 1993. Lemkіvsky bukvy, č. ІІ, kl. I, Lіґnicâ: Stovarišynâ Lemkіv.
Horњak, Mihaјlo. 2006. «Bačko-sremski Rusini». V: Rusini / Rusnaci / Ruthenians (1745-2005) I. Red. Mihajlo Fejsa, 23-73. Novi Sad: IK Prometeј, Filozofski fakultet – Odsek za rusinistiku, KPD DOK.
Čarskij, Vâčeslav. 2011. Rusinskij âzyk Serbii i Horvatii v svete âzykovyh kontaktov: lingvogenetičeskij aspekt. Ŝëlkovo: Ontoprint.
Âbur, Vasilʹ, Panʹko Ûrij. 1994. Pravila rusinskogo pravopisu. Prâšiv: Rusinʹska obroda, Inštitut rusinʹskogo âzyka і kultury.
Âbur, Vasilʹ, Plїškova, Anna, Koporova, Kvetoslava. 2015. Ґramatika rusinʹskogo âzyka. Prâšiv: Vydavatelstvo Prešovskej Univerzity.
Baptie, Gavin. 2011. Issues in Rusyn Language Standardisation. Dostup: 25.05.2019. https://theses.gla.ac.uk/2781/1/2011BaptieMPhil-1.pdf
Chomiak, Mirosława, Fontański, Henryk. 2004. Gramatyka języka łemkowskiego. Warszawa: Rutenika.
Dmytryszyn, Sebastian. The Rusyns of Slovakia. Dostup: 25.05.2019. http://www.ptpn.poznan.pl/Wydawnictwo/czasopisma/our/Our europe.html
Fontański, Henryk, Chomiak, Miroslawa. 2000. Gramatyka języka łemkowskiego / Ґramatyka lemkivskogo âzyka. Katowice: Śląsk.
Horoszczak, Jarosław. 2004. Slovnik lemkivsko-polʹskij ‒ polʹsko-lemkivskij / Słownik łemkowsko-polski ‒ polsko-łemkowski. Warszawa: Rutenika.
Husar Struk, Danylo. 2014. Mushynka, Mykola. Dostup: 25.05.2019. http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pagesMUMushynkaMykola.htm
Kushko, Nadiya. 2007. «Literary Standards of the Rusyn Language: The Historical Context and Contemporary Situation». The Slavic and East European Journal 51, no 1: 111-132.
Magocsi, Paul Robert. 1996. «The Rusyn Language Question Revisited». V: A New Slavic Language Is Born. Ed. Magocsi P., Robert, 19-47. New York: Columbia University Press.
Magocsi, P. Robert, Pop I. Ivan eds. 2002. Encyclopedia of Rusyn History and Culture. Toronto: University of Toronto Press. https://doi.org/10.1515/ijsl.1996.120.63.
Magocsi, Paul Robert ed. 2004. Rusinʹskyj âzyk. Opole: Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskej.
Plishkova, Anna. 2009. Language and National Identity: Rusyns South of Carpathians. New York: Columbia University Press.
Rumantsch / Romansh / Rhaeto-Romance: Switzerland`'s Fourth National Language. Dostup: 25.05.2019. http://official-swiss-national-languages.all-about-switzerland.info/rumantsch-language.html
