A Vіsla dale plyne Petra Murânky – avtobіoґrafіâ âk reіnvencijnij mіf
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.13.2017.13.07Słowa kluczowe:
autobiografia, mit reinwencyjny, dyslokacja, pakt autobiograficzny, (po)graniczność, własny językAbstrakt
A WISŁA DALEJ PŁYNIE PETRA MURIANKI – AUTOBIOGRAFIA JAKO MIT REINWENCYJNY
W artykule podjęta została próba symptomatycznego czytania jednego z najważniejszych tekstów w literaturze łemkowskiej ostatnich dekad – autobiografii literackiej Petra Murianki A Wisła dalej płynie. Ukazana została wielka machina tekstualna pracująca na rzecz mitu reinwencyjnego, który po dyslokacjach ma stworzyć nową narrację wspólnoty. Łemkowski mit działa na przekór płynącej „Wisły”, czyli ocalając symbolicznie porządek świata z ojczyzną ciągle pozostającą w Górach i obczyzną, jaką są miejsca powysiedleńczego życia Łemków. Autobiografia powstała 60 lat po mającej cel unicestwiający dyslokacji i jest świadectwem uporczywego przeciwstawienia się zdeterminowanej w najwyższym stopniu przesiedleniami polonizacji. Dedykowana sąsiadom Polakom, napisana w polszczyźnie Łemka, zawiera szereg strategicznych elementów działających mitotwórczo, a jednocześnie performatywnie. Charakterystyczne dla autobiografii paktowanie z czytelnikiem odnosi się do swoich (pakt mitotwórczy) i do sąsiadów (pakt zrozumienia i porozumienia). To, co opublikowane zostało pod hasłem: „opisać życie” jako autobiografia sześćdziesięciolatka jest przede wszystkim (auto)biografią wspólnoty zatapianej od sześćdziesięciu lat nurtem dominacyjnej odczarowanej historii.
Bibliografia
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, per. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008.
Barna A., Z pamiętnika wysiedleńca. Wspomnienia, Legnica-Wrocław 2004.
Chomiak R., Nasz łemkowski los, Nowy Sącz 1995.
Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000.
Dislocation, v: B. Ashcroft, G. Griffiths, H. Tiffin, Key Concepts in Post-Colonial Studies, London-New York 1998, с. 73-75.
Duć-Fajfer H., „A Wisła dalej płynie” Petra Murianki. Autobiografia jako mit reinwencyjny, v: Autobiografie (po)graniczne, рer. I. Iwasiów, T. Czerska, Kraków 2016, с. 15-29.
Duć-Fajfer H., Być Łemkiem w PRL-u, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne» 2001, z. 36, s. 141-172.
Duć-Fajfer H., Główne nurty współczesnej poezji łemkowskiej, «Roczniki Humanistyczne KUL» 1994, t. 42, z. 7, s. 184-200.
Glazer N., Moynihan D., Beyond the Melting Pot. The Negroes, Puerto Ricans, Jews, Italians, and Irish of New York City, Cambridge, Mass. 1963.
Gordon M., Assimilation in American Life. The Role of Race, Religion and National Origins, New York 1964.
Kołakowski L., Obecność mitu, Warszawa 2003.
Lejeune P., Le Pacte autobiographique, Paris 1975, Collection Poétique, 14.
Lejeune P., Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, per. W. Grajewski, S. Jaworski, A. Labuda, R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.
MM, (Oto Petro Murianka…), v: P. Murianka, Suchy badyl, Nowy Sącz 1983.
Murianka P., A Wisła dalej płynie, Krynica-Legnica 2007.
Pawełczak J., Wspomnienia moje o tragedii mojego narodu, v: Mniejszość w warunkach zagrożenia. Pamiętniki Łemków, rer. W. Sitek, Wrocław 1996, s. 116-122, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1821.
Price Ch., The Study of Assimilation, v: Migration, rer. J. A. Jackson, Cambridge 1969, s. 181-237.
Siatkowski Z., [Vstup], v: P. Murianka, A Wisła dalej płynie, Krynica-Legnica 2007, s. 7-8.
Trochanowski P., Słowo Łemka o sobie i swoim narodzie, «Regiony» 1987, č. 2-4, c. 5-15.
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, per. D. Lachowska, Warszawa 2002.
Yinger J. M., Toward a Theory of Assimilation and Dissymilation, «Ethnic and Racial Studies» 1981, t. 4, č. 3, s. 249-264, [on-lâjn:] https://doi.org/10.1080/01419870.1981.9993338.
Zieniewicz A., Odmiany paktów autobiograficznych w literaturze XX wieku, v: Tot že, Pakty i fikcje. Autobiografizm po końcu wielkich narracji (szkice), Warszawa 2011, s. 54-70.
Ґoč T., Žytâ Lemka / Życie Łemka, Zindranova 1999.
Malinâkʺ M., Zerna gorušičny izʺ dereva žizni, Peremyšlʹ 1910.
Murânka P., Âk sokіl vody na kameni / Jak sokół wodę z kamienia, per. B. Dohnalik, Warszawa 1989.
Ci to lem tuga, ci nadіâ. Antoloґіâ povyselenčoj lemkіvskoj lіteratury / Czy to tęsknota, czy nadzieja. Antologia powysiedleńczej literatury łemkowskiej, red. O. Ducʹ-Fajfer, Lіґnicâ 2002.
Fіlʹmy:
Changed by Thalerhof, [on-lâjn:] https://www.youtube.com/watch?v=n6Q6SRbDQic, 30.09.2017.
Even Tears Were Not Enough/ Až і slezy ne starčyli, [on-lâjn:] https://www.youtube.com/watch?v=_JCGkBiRZVA, 30.09.2017.
Pervaâ mirovaâ vojna. Konclagerâ Talergof i Terezin, [on-lâjn:] https://www.youtube.com/watch?v=UJu_QylrFJI, 30.09.2017.
