Kataloński teolog i kaznodzieja Marek Bonifili (zm. 1453) i jego kontakty z polskim środowiskiem intelektualnym. Rekonesans
DOI:
https://doi.org/10.12797/SI.23.2023.23.03Palabras clave:
Marek Bonifili, polsko-katalońskie relacje kulturowe, sobór bazylejski, kaznodziejstwo średniowieczneResumen
Marek Bonifili (znany również jako Bonfil lub Bonfili) z Katalonii nie jest postacią szczególnie znaną. Zachowane źródła (zwłaszcza listy i kazania) przedstawiają go jako żarliwego kaznodzieję i niezwykle skutecznego retora. Był profesorem teologii, pełniącym posługę kapłańską w Gironie, Perpignan i Barcelonie. W latach 1440-1447 był ambasadorem soboru bazylejskiego w Polsce, a w latach 1452-1453 służył kardynałowi Antoniemu Cerdà i Lloscos. Jego kazania, głoszone w Perpignan, Rzymie, Bazylei, Lozannie i Krakowie znajdują się w kilku kodeksach (w Ołomuńcu, Oksfordzie, Brunszwiku, Augsburgu, Wrocławiu, Erlangen-Nuremberg i Budapeszcie) oraz w rękopisie, który wyszedł spod ręki samego Marka (kodeks z Barcelony). Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej części omówiono te elementy biografii Marka Bonifilego, które zostały zrekonstruowane na podstawie źródeł drukowanych i rękopiśmiennych. Część druga dotyczy działalności Marka na soborze bazylejskim. Część trzecia zawiera analizę działalności Bonifilego jako przedstawiciela i ambasadora soboru bazylejskiego w Polsce w latach 1440-1447. W ostatniej części omówiono szczegóły pobytu Bonifilego w Krakowie w latach 1444-1450 oraz jego inicjatyw na rzecz Polaków w Rzymie w latach 1450-1453. W tej części szczególną uwagę poświęcono relacjom Marka z kilkoma wybitnymi przedstawicielami Uniwersytetu Krakowskiego i duchowieństwem. Dlatego też głównym celem artykułu jest rekonstrukcja biografii Bonifilego w oparciu o dokumenty bazylejskie i polskie oraz wskazanie jego wieloaspektowych powiązań z elitą intelektualną i wyższym duchowieństwem Polski późnośredniowiecznej, m.in. ze Stanisławem Sobniowskim, Janem Elgotem, Mikołajem Spicymirem, Janem z Dąbrówki, Janem Długoszem i Zbigniewem Oleśnickim.
PlumX Metrics of this article
Citas
ABRAHAM, W. (1899), Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich w latach 1896/7 i 1897/8: O materyałach do dziejów polskich w wiekach średnich, Kraków.
Google Scholar
BALDI, B. (2003), „Enea Silvio Piccolomini e il De Europa: umanesimo, religion, e politica”, Archivo storico italiano, 161, s. 619-683.
Google Scholar
BERTRÁN DE HEREDIA, V. (1986), Aportat al butlletí de l’Estudi General de Lleida, Lleida.
Google Scholar
BLACK, A. (1979), Council and Commune: The Conciliar Movement and the Council of Basle, London.
Google Scholar
BOJARSKI, J. (1973), „Jan z Ludziska i przypisywane mu mowy uniwersyteckie”, Studia Mediewistyczne, 14, s. 38-54.
Google Scholar
BOURDIEU, P. (2006), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Biłos, P., Warszawa.
Google Scholar
BOURDIEU, P., PASSERON, J.C. (2006), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. Neyman, E., Warszawa.
Google Scholar
BROCÀ, G.M. DE (1909-1910), „Juristes i jurisconsults catalans dels segles XIV-XVII”, Anuari de l’Institut d’Estudis Catalans, 3, s. 483-518.
Google Scholar
BRÜCKNER, A. (1904), Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 3:Legendy i modlitewniki. Szkice literackie i obyczajowe, Warszawa.
Google Scholar
CAINE, B. (red.) (2014), Friendship: A History, Routledge, London, https://doi.org/10.4324/9781315729336.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315729336
Google Scholar
CATALÁN CASANOVA, O. (2013), La predicació cristiana a la Catalunya baixmedieval. Un instrument de transformació cultural entre oralitat, escriptura, imatge, narracció, música i teatre, Barcelona (praca doktorska).
Google Scholar
CLASSEN, A., SANDIGE, M. (red.) (2010), Friendship in the Middle Ages and Early Modern Age, De Gruyter, Berlin, New York.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110253986
Google Scholar
DECALUWÉ, M. (2010), A Successful Defeat: Eugene IV’s Struggle with the Council of Basel for Ultimate Authority in the Church, 1431/1449, Brepols, Brussels.
Google Scholar
DECALUWÉ, M., IZBICKI, T., CHRISTIANSON, G. (red.) (2017), A Companion to the Council of Basel, Brill, Leiden.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789004331464
Google Scholar
DOLA, K. (1977), „Związki diecezji wrocławskiej z metropolią gnieźnieńską w latach 1418-1520”, Studia Theologica Varsaviensia, 15/1, s. 147-188.
Google Scholar
ENCICLOPÈDIA.CAT, Pere Bonfill, [online], https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/pere-bonfill, 12.07.2022.
Google Scholar
FIJAŁEK, J. (1900), „Nasza nauka krakowska o Niepokalanem Poczęciu N. P. Maryi w wiekach średnich”, Przegląd Polski, 34, s. 420-485.
Google Scholar
FIJAŁEK, J. (1900-1902), Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie Soboru Bazylejskiego, 2 t., Kraków.
Google Scholar
FONT I RIUS, J.M. (1982), „Entorn de la figura de Ponç Bofill Marc Jutge Comtal de Barcelona, a les primeries del segle XI”, Boletim da Faculdade de Direito (Coimbra), 58, s. 377-395.
Google Scholar
GRAFF, T. (2002), „Wokół sprawy kardynalatu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 129, s. 19-50.
Google Scholar
GRAFF, T. (2003), „Katolicki episkopat metropolii gnieźnieńskiej i lwowskiej wobec wyboru pseudopapieża Feliksa V przez sobór bazylejski”, Nasza Przeszłość, 99, s. 55-129, https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129.
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129
Google Scholar
GRAFF, T. (2006), „Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wobec schizmy bazylejskiej (1439-1449)”, w: Kiryk, F., Noga, Z. (red.), Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, Wydawnictwo Secesja, Kraków, s. 195-204.
Google Scholar
GRAFF, T. (2007), „Rozterki religijne biskupów monarchii jagiellońskiej w dobie tzw. II unii polsko-węgierskiej 1440-1444”, w: Szymborski, W., Nowakowski, P. (red.), Religijność. Wymiar prywatny i publiczny, Kraków, s. 129-148.
Google Scholar
GRAFF, T. (2008), Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych w XV wieku, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków.
Google Scholar
GRAFF, T. (2012), „Wpływ kryzysu Kościoła powszechnego na społeczeństwo polskie w pierwszej połowie XV wieku. Wybrane zagadnienia”, Analecta Cracoviensia, 44, s. 217-240, https://doi.org/10.15633/acr.17.
DOI: https://doi.org/10.15633/acr.17
Google Scholar
GROSSE, L. (1885), Stosunki Polski z soborem bazylejskim, Warszawa.
Google Scholar
GRZYBOWSKA, L. (2021), „Skąd wziął się w Krakowie traktat Franciszka Eiximenisa «Ars praedicandi populo»? Trzy możliwe drogi”, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 21, s. 12-31.
DOI: https://doi.org/10.24917/20811853.21.1
Google Scholar
HAIN, S. (1948), Wincenty Kot, prymas Polski 1436-1448, Poznań.
Google Scholar
HASELDINE, J. (red.) (1999), Friendship in Medieval Europe, Sutton, Stroud.
Google Scholar
HELMRATH, J. (1987), Das Basler Kozil 1431-1449. Forschunsstand und Probleme, Böhlau, Köln.
Google Scholar
HERNÁNDEZ MONTES, B. (1984), Biblioteca de Juan de Segovia: Edición y comentario de su escritura de donación, Instituto Francisco Suárez, Madrid.
Google Scholar
HORECZY, A. (2021), Recepcja włoskiej kultury intelektualnej w krakowskim środowisku uniwersyteckim w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV wieku, IH PAN, Warszawa.
Google Scholar
KIRYK, F. (1962), „Jakub z Szadka”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław, s. 267-268.
Google Scholar
KOCZERSKA, M. (1983), „Długosz jako sekretarz Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Kiryk, F. (red.), Jan Długosz. W pięćsetną rocznicę śmierci, Olsztyn, s. 53-63.
Google Scholar
KOCZERSKA, M. (2004), Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Google Scholar
KOCZERSKA, M. (2015), „List Jana Długosza do Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Rutkowska, G., Gąsiorowski, A. (red.), Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej, Warszawa-Poznań, s. 589-605.
Google Scholar
KOWALSKI, M.D. (2010), Proventus Camerae Apostolicae debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484, Historia Iagellonica. Towarzystwo Wydawnicze, Kraków.
Google Scholar
KOZŁOWSKA-BUDKOWA, K. (1964), „Odnowienie Jagiellońskie Uniwersytetu”, w: Lepszy, K. (red.), Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, s. 47-53.
Google Scholar
KRISTELLER, P.O. (1989), Iter italicum. A finding list of uncatalogues or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the renaissance in Italian and other libraries, t. 4: Alia itinera 2. Great Britain to Spain, The Warburg Institute, London.
Google Scholar
MANIKOWSKA, H. (2008), Jerozolima-Rzym-Compostella. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar
MCGUIRE, B.P. (2010), Friendship and Community, Cornell University Press, Ithaca, London.
Google Scholar
MÜNTZ, E., FABRE, P. (1887), La Bibliothèque du Vatican au XVè siècle d’après des documents inédits, Paris.
Google Scholar
NADOLSKI, B. (1929), „Rola Jana z Ludziska w polskim odrodzeniu”, Pamiętnik Literacki, 26, s. 198-211.
Google Scholar
NICOLAU D’OLWER, L. (1888), Introducció a la història literària de Catalunya, Barcelona.
Google Scholar
OŻÓG, K. (1998), „Związki Uniwersytetu Krakowskiego z kapitułą katedralną krakowską u schyłku XIV i w pierwszej ćwierci XV wieku”, Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 43, s. 7-35.
Google Scholar
OŻÓG, K. (2000), „Nowe spojrzenie na koncyliaryzm w Polsce w XV w.”, Kwartalnik Historyczny, 107(2), s. 123-134.
Google Scholar
OŻÓG, K. (2012), „Ne contrarii haberemur doctrinae et scripturis nostris. Droga Uniwersytetu Krakowskiego do złożenia obediencji papieżowi Mikołajowi V”, w: Bukowski, W., Jurek, T. (red.), Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków, s. 1185-1204.
Google Scholar
PASTOR, L. (1910), Historia de los Papas desde fines de la Edad Media, t. 2, Barcelona.
Google Scholar
PEDRETTI, M. (2012), „A Catalan Diplomat, Theologian and Preacher at the Council of Constance: Master Felip de Malla”, Revue des sciences religieuses, 86/2, s. 143-161.
DOI: https://doi.org/10.4000/rsr.1442
Google Scholar
PUIG I GRIESSENBERGER, A.M. (1996), „La villa Castilione en el territorio Petralatense. La seva topografia urbana i el castell de Castelló”, Annals de l’Institut d’Estudis Empordanesos, 29, s. 47-78.
Google Scholar
RABIEJ, P. (2000), „Uczeni uniwersyteccy w służbie i otoczeniu Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego”, w: Ożóg, K., Szczur, S. (red.), Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Kraków, s. 199-231.
Google Scholar
ROIG, A.C. (2018), „La provisión de beneficios en la catedral de Lleida durante el episcopado de Antoni Cerdà (1449-1459)”, Hispania Sacra, 70, s. 223-236.
DOI: https://doi.org/10.3989/hs.2018.018
Google Scholar
RUBIÓ I BALAGUER, J. (1984), Història de la literatura catalana, cz. 1, Montserrat.
Google Scholar
RUIS SERRA, J. (1927), „Catalanes y aragoneses en la corte de Calixto III”, Analecta Sacra Tarraconensia, 3, s. 193-330.
Google Scholar
SCHWARZ, B. (2013), Kurienuniversität und stadtrömische Universität von ca. 1300 bis 1471, Brill, Leiden, https://doi.org/10.1163/9789004237209.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789004237209
Google Scholar
SMOŁUCHA, J. (2000), „Udział pielgrzymów z Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w obchodach średniowiecznych jubileuszów chrześcijaństwa”, Nasza Przeszłość, 93, s. 5-21.
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.93.5-21
Google Scholar
TORRES AMAT, F. (1836), Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de escritores catalanes, Barcelona.
Google Scholar
TWOMEY, L.K. (2008), The Serpent and the Rose. The Immaculate Conception and Hispanic Poetry in the Late Medieval Period, Brill, Leiden-Boston.
DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004165953.i-314
Google Scholar
URBÁNEK, R. (1915), České dějiny. t. 3, cz. 1: Věk Poděbradský, Praha.
Google Scholar
VILALLONGA, M. (1993), La literatura llatina a Catalunya al segle XV. Repertori bio-bibliogràfic, Curial, Barcelona.
Google Scholar
Wacław z Brodni, syn Piotra (Id: 1996404), w: Corpus Academicum Cracovien(CAC), [online], http://cac.historia.uj.edu.plosoba/1996404_Wac%C5%82aw_z_Brodni_syn_Piotra, 9.05.2021.
Google Scholar
WŁODARSKI, M. (2001), Dwa wieki kulturalnych i literackich powiązań polsko-bazylejskich 1433-1632, Universitas, Kraków.
Google Scholar
WOLF, A.M. (2014), Juan de Segovia and the Fight for Peace: Christians and Muslims in the Fifteenth Century, University of Notre Dame Press, Notre Dame, https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh
Google Scholar
WOLSKI, M. (1999-2000), „Stanisław Sobniowski h. Strzemię (zm. 1454)”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków, s. 537-540. WÜNSCH, T. (1998), Konziliarismus und Polen: Personen, und Programme aus Polen zur Verfassungsfrage der Kirche in der Zeit der mittelalterlichen Reformkonzilien, Schöningh, Paderborn.
Google Scholar
ZAPAŁA, A. (2021), Kontakty Polaków i Litwinów ze Stolicą Apostolską za pontyfikatu papieża Mikołaja V (1447-1455), IH PAN, Warszawa.
Google Scholar
ZDANEK, M. (2015), „Jan z Dąbrówki (ur. ok. 1400 r. – zm. 11 I 1472 r.)”, w: Uruszczak, W. (red.), Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 1 (1364-1780), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
ŽILA, M. (2010), Společenské změny na Moravě v letech 1437-1453, Brno (praca doktorska).
Google Scholar
ZWIERCAN, M. (2002), „Spicymir Mikołaj z Krakowa”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 41, Warszawa, Kraków, s. 86.
Google Scholar
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.