Kataloński teolog i kaznodzieja Marek Bonifili (zm. 1453) i jego kontakty z polskim środowiskiem intelektualnym. Rekonesans
DOI:
https://doi.org/10.12797/SI.23.2023.23.03Palabras clave:
Marek Bonifili, polsko-katalońskie relacje kulturowe, sobór bazylejski, kaznodziejstwo średniowieczneResumen
Marek Bonifili (znany również jako Bonfil lub Bonfili) z Katalonii nie jest postacią szczególnie znaną. Zachowane źródła (zwłaszcza listy i kazania) przedstawiają go jako żarliwego kaznodzieję i niezwykle skutecznego retora. Był profesorem teologii, pełniącym posługę kapłańską w Gironie, Perpignan i Barcelonie. W latach 1440-1447 był ambasadorem soboru bazylejskiego w Polsce, a w latach 1452-1453 służył kardynałowi Antoniemu Cerdà i Lloscos. Jego kazania, głoszone w Perpignan, Rzymie, Bazylei, Lozannie i Krakowie znajdują się w kilku kodeksach (w Ołomuńcu, Oksfordzie, Brunszwiku, Augsburgu, Wrocławiu, Erlangen-Nuremberg i Budapeszcie) oraz w rękopisie, który wyszedł spod ręki samego Marka (kodeks z Barcelony). Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej części omówiono te elementy biografii Marka Bonifilego, które zostały zrekonstruowane na podstawie źródeł drukowanych i rękopiśmiennych. Część druga dotyczy działalności Marka na soborze bazylejskim. Część trzecia zawiera analizę działalności Bonifilego jako przedstawiciela i ambasadora soboru bazylejskiego w Polsce w latach 1440-1447. W ostatniej części omówiono szczegóły pobytu Bonifilego w Krakowie w latach 1444-1450 oraz jego inicjatyw na rzecz Polaków w Rzymie w latach 1450-1453. W tej części szczególną uwagę poświęcono relacjom Marka z kilkoma wybitnymi przedstawicielami Uniwersytetu Krakowskiego i duchowieństwem. Dlatego też głównym celem artykułu jest rekonstrukcja biografii Bonifilego w oparciu o dokumenty bazylejskie i polskie oraz wskazanie jego wieloaspektowych powiązań z elitą intelektualną i wyższym duchowieństwem Polski późnośredniowiecznej, m.in. ze Stanisławem Sobniowskim, Janem Elgotem, Mikołajem Spicymirem, Janem z Dąbrówki, Janem Długoszem i Zbigniewem Oleśnickim.
Referencias
ABRAHAM, W. (1899), Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich w latach 1896/7 i 1897/8: O materyałach do dziejów polskich w wiekach średnich, Kraków.
BALDI, B. (2003), „Enea Silvio Piccolomini e il De Europa: umanesimo, religion, e politica”, Archivo storico italiano, 161, s. 619-683.
BERTRÁN DE HEREDIA, V. (1986), Aportat al butlletí de l’Estudi General de Lleida, Lleida.
BLACK, A. (1979), Council and Commune: The Conciliar Movement and the Council of Basle, London.
BOJARSKI, J. (1973), „Jan z Ludziska i przypisywane mu mowy uniwersyteckie”, Studia Mediewistyczne, 14, s. 38-54.
BOURDIEU, P. (2006), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Biłos, P., Warszawa.
BOURDIEU, P., PASSERON, J.C. (2006), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. Neyman, E., Warszawa.
BROCÀ, G.M. DE (1909-1910), „Juristes i jurisconsults catalans dels segles XIV-XVII”, Anuari de l’Institut d’Estudis Catalans, 3, s. 483-518.
BRÜCKNER, A. (1904), Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 3:Legendy i modlitewniki. Szkice literackie i obyczajowe, Warszawa.
CAINE, B. (red.) (2014), Friendship: A History, Routledge, London, https://doi.org/10.4324/9781315729336. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315729336
CATALÁN CASANOVA, O. (2013), La predicació cristiana a la Catalunya baixmedieval. Un instrument de transformació cultural entre oralitat, escriptura, imatge, narracció, música i teatre, Barcelona (praca doktorska).
CLASSEN, A., SANDIGE, M. (red.) (2010), Friendship in the Middle Ages and Early Modern Age, De Gruyter, Berlin, New York. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110253986
DECALUWÉ, M. (2010), A Successful Defeat: Eugene IV’s Struggle with the Council of Basel for Ultimate Authority in the Church, 1431/1449, Brepols, Brussels.
DECALUWÉ, M., IZBICKI, T., CHRISTIANSON, G. (red.) (2017), A Companion to the Council of Basel, Brill, Leiden. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004331464
DOLA, K. (1977), „Związki diecezji wrocławskiej z metropolią gnieźnieńską w latach 1418-1520”, Studia Theologica Varsaviensia, 15/1, s. 147-188.
ENCICLOPÈDIA.CAT, Pere Bonfill, [online], https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/pere-bonfill, 12.07.2022.
FIJAŁEK, J. (1900), „Nasza nauka krakowska o Niepokalanem Poczęciu N. P. Maryi w wiekach średnich”, Przegląd Polski, 34, s. 420-485.
FIJAŁEK, J. (1900-1902), Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie Soboru Bazylejskiego, 2 t., Kraków.
FONT I RIUS, J.M. (1982), „Entorn de la figura de Ponç Bofill Marc Jutge Comtal de Barcelona, a les primeries del segle XI”, Boletim da Faculdade de Direito (Coimbra), 58, s. 377-395.
GRAFF, T. (2002), „Wokół sprawy kardynalatu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 129, s. 19-50.
GRAFF, T. (2003), „Katolicki episkopat metropolii gnieźnieńskiej i lwowskiej wobec wyboru pseudopapieża Feliksa V przez sobór bazylejski”, Nasza Przeszłość, 99, s. 55-129, https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129
GRAFF, T. (2006), „Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wobec schizmy bazylejskiej (1439-1449)”, w: Kiryk, F., Noga, Z. (red.), Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, Wydawnictwo Secesja, Kraków, s. 195-204.
GRAFF, T. (2007), „Rozterki religijne biskupów monarchii jagiellońskiej w dobie tzw. II unii polsko-węgierskiej 1440-1444”, w: Szymborski, W., Nowakowski, P. (red.), Religijność. Wymiar prywatny i publiczny, Kraków, s. 129-148.
GRAFF, T. (2008), Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych w XV wieku, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków.
GRAFF, T. (2012), „Wpływ kryzysu Kościoła powszechnego na społeczeństwo polskie w pierwszej połowie XV wieku. Wybrane zagadnienia”, Analecta Cracoviensia, 44, s. 217-240, https://doi.org/10.15633/acr.17. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.17
GROSSE, L. (1885), Stosunki Polski z soborem bazylejskim, Warszawa.
GRZYBOWSKA, L. (2021), „Skąd wziął się w Krakowie traktat Franciszka Eiximenisa «Ars praedicandi populo»? Trzy możliwe drogi”, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 21, s. 12-31. DOI: https://doi.org/10.24917/20811853.21.1
HAIN, S. (1948), Wincenty Kot, prymas Polski 1436-1448, Poznań.
HASELDINE, J. (red.) (1999), Friendship in Medieval Europe, Sutton, Stroud.
HELMRATH, J. (1987), Das Basler Kozil 1431-1449. Forschunsstand und Probleme, Böhlau, Köln.
HERNÁNDEZ MONTES, B. (1984), Biblioteca de Juan de Segovia: Edición y comentario de su escritura de donación, Instituto Francisco Suárez, Madrid.
HORECZY, A. (2021), Recepcja włoskiej kultury intelektualnej w krakowskim środowisku uniwersyteckim w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV wieku, IH PAN, Warszawa.
KIRYK, F. (1962), „Jakub z Szadka”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław, s. 267-268.
KOCZERSKA, M. (1983), „Długosz jako sekretarz Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Kiryk, F. (red.), Jan Długosz. W pięćsetną rocznicę śmierci, Olsztyn, s. 53-63.
KOCZERSKA, M. (2004), Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
KOCZERSKA, M. (2015), „List Jana Długosza do Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Rutkowska, G., Gąsiorowski, A. (red.), Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej, Warszawa-Poznań, s. 589-605.
KOWALSKI, M.D. (2010), Proventus Camerae Apostolicae debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484, Historia Iagellonica. Towarzystwo Wydawnicze, Kraków.
KOZŁOWSKA-BUDKOWA, K. (1964), „Odnowienie Jagiellońskie Uniwersytetu”, w: Lepszy, K. (red.), Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, s. 47-53.
KRISTELLER, P.O. (1989), Iter italicum. A finding list of uncatalogues or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the renaissance in Italian and other libraries, t. 4: Alia itinera 2. Great Britain to Spain, The Warburg Institute, London.
MANIKOWSKA, H. (2008), Jerozolima-Rzym-Compostella. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
MCGUIRE, B.P. (2010), Friendship and Community, Cornell University Press, Ithaca, London.
MÜNTZ, E., FABRE, P. (1887), La Bibliothèque du Vatican au XVè siècle d’après des documents inédits, Paris.
NADOLSKI, B. (1929), „Rola Jana z Ludziska w polskim odrodzeniu”, Pamiętnik Literacki, 26, s. 198-211.
NICOLAU D’OLWER, L. (1888), Introducció a la història literària de Catalunya, Barcelona.
OŻÓG, K. (1998), „Związki Uniwersytetu Krakowskiego z kapitułą katedralną krakowską u schyłku XIV i w pierwszej ćwierci XV wieku”, Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 43, s. 7-35.
OŻÓG, K. (2000), „Nowe spojrzenie na koncyliaryzm w Polsce w XV w.”, Kwartalnik Historyczny, 107(2), s. 123-134.
OŻÓG, K. (2012), „Ne contrarii haberemur doctrinae et scripturis nostris. Droga Uniwersytetu Krakowskiego do złożenia obediencji papieżowi Mikołajowi V”, w: Bukowski, W., Jurek, T. (red.), Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków, s. 1185-1204.
PASTOR, L. (1910), Historia de los Papas desde fines de la Edad Media, t. 2, Barcelona.
PEDRETTI, M. (2012), „A Catalan Diplomat, Theologian and Preacher at the Council of Constance: Master Felip de Malla”, Revue des sciences religieuses, 86/2, s. 143-161. DOI: https://doi.org/10.4000/rsr.1442
PUIG I GRIESSENBERGER, A.M. (1996), „La villa Castilione en el territorio Petralatense. La seva topografia urbana i el castell de Castelló”, Annals de l’Institut d’Estudis Empordanesos, 29, s. 47-78.
RABIEJ, P. (2000), „Uczeni uniwersyteccy w służbie i otoczeniu Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego”, w: Ożóg, K., Szczur, S. (red.), Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Kraków, s. 199-231.
ROIG, A.C. (2018), „La provisión de beneficios en la catedral de Lleida durante el episcopado de Antoni Cerdà (1449-1459)”, Hispania Sacra, 70, s. 223-236. DOI: https://doi.org/10.3989/hs.2018.018
RUBIÓ I BALAGUER, J. (1984), Història de la literatura catalana, cz. 1, Montserrat.
RUIS SERRA, J. (1927), „Catalanes y aragoneses en la corte de Calixto III”, Analecta Sacra Tarraconensia, 3, s. 193-330.
SCHWARZ, B. (2013), Kurienuniversität und stadtrömische Universität von ca. 1300 bis 1471, Brill, Leiden, https://doi.org/10.1163/9789004237209. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004237209
SMOŁUCHA, J. (2000), „Udział pielgrzymów z Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w obchodach średniowiecznych jubileuszów chrześcijaństwa”, Nasza Przeszłość, 93, s. 5-21. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.93.5-21
TORRES AMAT, F. (1836), Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de escritores catalanes, Barcelona.
TWOMEY, L.K. (2008), The Serpent and the Rose. The Immaculate Conception and Hispanic Poetry in the Late Medieval Period, Brill, Leiden-Boston. DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004165953.i-314
URBÁNEK, R. (1915), České dějiny. t. 3, cz. 1: Věk Poděbradský, Praha.
VILALLONGA, M. (1993), La literatura llatina a Catalunya al segle XV. Repertori bio-bibliogràfic, Curial, Barcelona.
Wacław z Brodni, syn Piotra (Id: 1996404), w: Corpus Academicum Cracovien(CAC), [online], http://cac.historia.uj.edu.plosoba/1996404_Wac%C5%82aw_z_Brodni_syn_Piotra, 9.05.2021.
WŁODARSKI, M. (2001), Dwa wieki kulturalnych i literackich powiązań polsko-bazylejskich 1433-1632, Universitas, Kraków.
WOLF, A.M. (2014), Juan de Segovia and the Fight for Peace: Christians and Muslims in the Fifteenth Century, University of Notre Dame Press, Notre Dame, https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh
WOLSKI, M. (1999-2000), „Stanisław Sobniowski h. Strzemię (zm. 1454)”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków, s. 537-540. WÜNSCH, T. (1998), Konziliarismus und Polen: Personen, und Programme aus Polen zur Verfassungsfrage der Kirche in der Zeit der mittelalterlichen Reformkonzilien, Schöningh, Paderborn.
ZAPAŁA, A. (2021), Kontakty Polaków i Litwinów ze Stolicą Apostolską za pontyfikatu papieża Mikołaja V (1447-1455), IH PAN, Warszawa.
ZDANEK, M. (2015), „Jan z Dąbrówki (ur. ok. 1400 r. – zm. 11 I 1472 r.)”, w: Uruszczak, W. (red.), Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 1 (1364-1780), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
ŽILA, M. (2010), Společenské změny na Moravě v letech 1437-1453, Brno (praca doktorska).
ZWIERCAN, M. (2002), „Spicymir Mikołaj z Krakowa”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 41, Warszawa, Kraków, s. 86.
Descargas
Publicado
Número
Sección
Licencia
Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.
