Kataloński teolog i kaznodzieja Marek Bonifili (zm. 1453) i jego kontakty z polskim środowiskiem intelektualnym. Rekonesans
DOI:
https://doi.org/10.12797/SI.23.2023.23.03Keywords:
Marcus Bonifili, Polish-Catalan cultural relations, Council of Basel, medieval preachingAbstract
CATALAN PREACHER AND THEOLOGIAN MARCUS BONIFILI (DECD. 1453) AND HIS CONTACTS WITH THE POLISH INTELLECTUAL ELITE FROM THE FIRST HALF OF THE 15TH CENTURY: RECONNAISSANCE
Marcus Bonifili (also known as Bonfil or Bonfili) from Catalonia is not a particularly well-known figure. Preserved sources (especially letters and sermons) present him as a passionate preacher and an extremely effective rhetorician. He was a professor of theology and a priest in Girona, Perpignan, and Barcelona. In the years 1440-1447 he was the ambassador of the Council of Basel in Poland, and in the years 1452-1453 he was in the service of Cardinal Antoni Cerdà i Lloscos. The sermons are included in several copies (in Olomouc, Oxford, Brunswick, Augsburg, Wrocław, Erlangen-Nürnberg, and Budapest) and in the manuscript written by Marcus himself (the codex from Barcelona). The article consists of four parts. The first part discusses those elements of Marcus Bonifili’s biography that were reconstructed based on printed and handwritten sources. The second part is related to Marcus’s activities at the Council of Basel. The third part contains an analysis of Bonifili’s actions as a representative and ambassador of the Council of Basel in Poland between 1440-1447. In the last part, details of Bonifili’s stay in Krakow between 1444-1450 and his initiatives on behalf of Poles in Rome between 1450-1453 are discussed. In this section, particular attention is paid to Marcus’s relationship with several prominent representatives of the Krakow University and clergy. Therefore, the main aim of the paper is to reconstruct Bonifili’s biography, based on Basel and Polish documents, and to indicate his multi-faceted ties with the intellectual elite and higher clergy of late-medieval Poland, including Stanisław Sobniowski, Jan Elgot, Mikołaj Spicymir, Jan of Dąbrówka, Jan Długosz, and Zbigniew Oleśnicki.
References
ABRAHAM, W. (1899), Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich w latach 1896/7 i 1897/8: O materyałach do dziejów polskich w wiekach średnich, Kraków.
BALDI, B. (2003), „Enea Silvio Piccolomini e il De Europa: umanesimo, religion, e politica”, Archivo storico italiano, 161, s. 619-683.
BERTRÁN DE HEREDIA, V. (1986), Aportat al butlletí de l’Estudi General de Lleida, Lleida.
BLACK, A. (1979), Council and Commune: The Conciliar Movement and the Council of Basle, London.
BOJARSKI, J. (1973), „Jan z Ludziska i przypisywane mu mowy uniwersyteckie”, Studia Mediewistyczne, 14, s. 38-54.
BOURDIEU, P. (2006), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Biłos, P., Warszawa.
BOURDIEU, P., PASSERON, J.C. (2006), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. Neyman, E., Warszawa.
BROCÀ, G.M. DE (1909-1910), „Juristes i jurisconsults catalans dels segles XIV-XVII”, Anuari de l’Institut d’Estudis Catalans, 3, s. 483-518.
BRÜCKNER, A. (1904), Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 3:Legendy i modlitewniki. Szkice literackie i obyczajowe, Warszawa.
CAINE, B. (red.) (2014), Friendship: A History, Routledge, London, https://doi.org/10.4324/9781315729336. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315729336
CATALÁN CASANOVA, O. (2013), La predicació cristiana a la Catalunya baixmedieval. Un instrument de transformació cultural entre oralitat, escriptura, imatge, narracció, música i teatre, Barcelona (praca doktorska).
CLASSEN, A., SANDIGE, M. (red.) (2010), Friendship in the Middle Ages and Early Modern Age, De Gruyter, Berlin, New York. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110253986
DECALUWÉ, M. (2010), A Successful Defeat: Eugene IV’s Struggle with the Council of Basel for Ultimate Authority in the Church, 1431/1449, Brepols, Brussels.
DECALUWÉ, M., IZBICKI, T., CHRISTIANSON, G. (red.) (2017), A Companion to the Council of Basel, Brill, Leiden. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004331464
DOLA, K. (1977), „Związki diecezji wrocławskiej z metropolią gnieźnieńską w latach 1418-1520”, Studia Theologica Varsaviensia, 15/1, s. 147-188.
ENCICLOPÈDIA.CAT, Pere Bonfill, [online], https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/pere-bonfill, 12.07.2022.
FIJAŁEK, J. (1900), „Nasza nauka krakowska o Niepokalanem Poczęciu N. P. Maryi w wiekach średnich”, Przegląd Polski, 34, s. 420-485.
FIJAŁEK, J. (1900-1902), Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie Soboru Bazylejskiego, 2 t., Kraków.
FONT I RIUS, J.M. (1982), „Entorn de la figura de Ponç Bofill Marc Jutge Comtal de Barcelona, a les primeries del segle XI”, Boletim da Faculdade de Direito (Coimbra), 58, s. 377-395.
GRAFF, T. (2002), „Wokół sprawy kardynalatu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 129, s. 19-50.
GRAFF, T. (2003), „Katolicki episkopat metropolii gnieźnieńskiej i lwowskiej wobec wyboru pseudopapieża Feliksa V przez sobór bazylejski”, Nasza Przeszłość, 99, s. 55-129, https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2003.99.55-129
GRAFF, T. (2006), „Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wobec schizmy bazylejskiej (1439-1449)”, w: Kiryk, F., Noga, Z. (red.), Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, Wydawnictwo Secesja, Kraków, s. 195-204.
GRAFF, T. (2007), „Rozterki religijne biskupów monarchii jagiellońskiej w dobie tzw. II unii polsko-węgierskiej 1440-1444”, w: Szymborski, W., Nowakowski, P. (red.), Religijność. Wymiar prywatny i publiczny, Kraków, s. 129-148.
GRAFF, T. (2008), Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych w XV wieku, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków.
GRAFF, T. (2012), „Wpływ kryzysu Kościoła powszechnego na społeczeństwo polskie w pierwszej połowie XV wieku. Wybrane zagadnienia”, Analecta Cracoviensia, 44, s. 217-240, https://doi.org/10.15633/acr.17. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.17
GROSSE, L. (1885), Stosunki Polski z soborem bazylejskim, Warszawa.
GRZYBOWSKA, L. (2021), „Skąd wziął się w Krakowie traktat Franciszka Eiximenisa «Ars praedicandi populo»? Trzy możliwe drogi”, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 21, s. 12-31. DOI: https://doi.org/10.24917/20811853.21.1
HAIN, S. (1948), Wincenty Kot, prymas Polski 1436-1448, Poznań.
HASELDINE, J. (red.) (1999), Friendship in Medieval Europe, Sutton, Stroud.
HELMRATH, J. (1987), Das Basler Kozil 1431-1449. Forschunsstand und Probleme, Böhlau, Köln.
HERNÁNDEZ MONTES, B. (1984), Biblioteca de Juan de Segovia: Edición y comentario de su escritura de donación, Instituto Francisco Suárez, Madrid.
HORECZY, A. (2021), Recepcja włoskiej kultury intelektualnej w krakowskim środowisku uniwersyteckim w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV wieku, IH PAN, Warszawa.
KIRYK, F. (1962), „Jakub z Szadka”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław, s. 267-268.
KOCZERSKA, M. (1983), „Długosz jako sekretarz Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Kiryk, F. (red.), Jan Długosz. W pięćsetną rocznicę śmierci, Olsztyn, s. 53-63.
KOCZERSKA, M. (2004), Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
KOCZERSKA, M. (2015), „List Jana Długosza do Zbigniewa Oleśnickiego”, w: Rutkowska, G., Gąsiorowski, A. (red.), Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej, Warszawa-Poznań, s. 589-605.
KOWALSKI, M.D. (2010), Proventus Camerae Apostolicae debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484, Historia Iagellonica. Towarzystwo Wydawnicze, Kraków.
KOZŁOWSKA-BUDKOWA, K. (1964), „Odnowienie Jagiellońskie Uniwersytetu”, w: Lepszy, K. (red.), Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, s. 47-53.
KRISTELLER, P.O. (1989), Iter italicum. A finding list of uncatalogues or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the renaissance in Italian and other libraries, t. 4: Alia itinera 2. Great Britain to Spain, The Warburg Institute, London.
MANIKOWSKA, H. (2008), Jerozolima-Rzym-Compostella. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
MCGUIRE, B.P. (2010), Friendship and Community, Cornell University Press, Ithaca, London.
MÜNTZ, E., FABRE, P. (1887), La Bibliothèque du Vatican au XVè siècle d’après des documents inédits, Paris.
NADOLSKI, B. (1929), „Rola Jana z Ludziska w polskim odrodzeniu”, Pamiętnik Literacki, 26, s. 198-211.
NICOLAU D’OLWER, L. (1888), Introducció a la història literària de Catalunya, Barcelona.
OŻÓG, K. (1998), „Związki Uniwersytetu Krakowskiego z kapitułą katedralną krakowską u schyłku XIV i w pierwszej ćwierci XV wieku”, Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 43, s. 7-35.
OŻÓG, K. (2000), „Nowe spojrzenie na koncyliaryzm w Polsce w XV w.”, Kwartalnik Historyczny, 107(2), s. 123-134.
OŻÓG, K. (2012), „Ne contrarii haberemur doctrinae et scripturis nostris. Droga Uniwersytetu Krakowskiego do złożenia obediencji papieżowi Mikołajowi V”, w: Bukowski, W., Jurek, T. (red.), Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków, s. 1185-1204.
PASTOR, L. (1910), Historia de los Papas desde fines de la Edad Media, t. 2, Barcelona.
PEDRETTI, M. (2012), „A Catalan Diplomat, Theologian and Preacher at the Council of Constance: Master Felip de Malla”, Revue des sciences religieuses, 86/2, s. 143-161. DOI: https://doi.org/10.4000/rsr.1442
PUIG I GRIESSENBERGER, A.M. (1996), „La villa Castilione en el territorio Petralatense. La seva topografia urbana i el castell de Castelló”, Annals de l’Institut d’Estudis Empordanesos, 29, s. 47-78.
RABIEJ, P. (2000), „Uczeni uniwersyteccy w służbie i otoczeniu Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego”, w: Ożóg, K., Szczur, S. (red.), Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Kraków, s. 199-231.
ROIG, A.C. (2018), „La provisión de beneficios en la catedral de Lleida durante el episcopado de Antoni Cerdà (1449-1459)”, Hispania Sacra, 70, s. 223-236. DOI: https://doi.org/10.3989/hs.2018.018
RUBIÓ I BALAGUER, J. (1984), Història de la literatura catalana, cz. 1, Montserrat.
RUIS SERRA, J. (1927), „Catalanes y aragoneses en la corte de Calixto III”, Analecta Sacra Tarraconensia, 3, s. 193-330.
SCHWARZ, B. (2013), Kurienuniversität und stadtrömische Universität von ca. 1300 bis 1471, Brill, Leiden, https://doi.org/10.1163/9789004237209. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004237209
SMOŁUCHA, J. (2000), „Udział pielgrzymów z Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w obchodach średniowiecznych jubileuszów chrześcijaństwa”, Nasza Przeszłość, 93, s. 5-21. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.93.5-21
TORRES AMAT, F. (1836), Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de escritores catalanes, Barcelona.
TWOMEY, L.K. (2008), The Serpent and the Rose. The Immaculate Conception and Hispanic Poetry in the Late Medieval Period, Brill, Leiden-Boston. DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004165953.i-314
URBÁNEK, R. (1915), České dějiny. t. 3, cz. 1: Věk Poděbradský, Praha.
VILALLONGA, M. (1993), La literatura llatina a Catalunya al segle XV. Repertori bio-bibliogràfic, Curial, Barcelona.
Wacław z Brodni, syn Piotra (Id: 1996404), w: Corpus Academicum Cracovien(CAC), [online], http://cac.historia.uj.edu.plosoba/1996404_Wac%C5%82aw_z_Brodni_syn_Piotra, 9.05.2021.
WŁODARSKI, M. (2001), Dwa wieki kulturalnych i literackich powiązań polsko-bazylejskich 1433-1632, Universitas, Kraków.
WOLF, A.M. (2014), Juan de Segovia and the Fight for Peace: Christians and Muslims in the Fifteenth Century, University of Notre Dame Press, Notre Dame, https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvpj73vh
WOLSKI, M. (1999-2000), „Stanisław Sobniowski h. Strzemię (zm. 1454)”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków, s. 537-540. WÜNSCH, T. (1998), Konziliarismus und Polen: Personen, und Programme aus Polen zur Verfassungsfrage der Kirche in der Zeit der mittelalterlichen Reformkonzilien, Schöningh, Paderborn.
ZAPAŁA, A. (2021), Kontakty Polaków i Litwinów ze Stolicą Apostolską za pontyfikatu papieża Mikołaja V (1447-1455), IH PAN, Warszawa.
ZDANEK, M. (2015), „Jan z Dąbrówki (ur. ok. 1400 r. – zm. 11 I 1472 r.)”, w: Uruszczak, W. (red.), Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 1 (1364-1780), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
ŽILA, M. (2010), Společenské změny na Moravě v letech 1437-1453, Brno (praca doktorska).
ZWIERCAN, M. (2002), „Spicymir Mikołaj z Krakowa”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 41, Warszawa, Kraków, s. 86.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
