Z dziejów parafi i unickiej pw. Protekcji Najświętszej Maryi Panny w Podhorcach w powiecie tomaszowskim w świetle XVIII-wiecznych wizytacji kościelnych

Authors

  • Janusz Frykowski Zespół Szkół nr 1 im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim

DOI:

https://doi.org/10.12797/KPK.07.2015.07.03

Keywords:

Podhorce, Uniate parish, Orthodox church, paroch (parish priest), Uniates, endowment, utensils

Abstract

The history of the Uniate Parish of the Protection of the Most Holy Virgin Mary in Podhorce in Tomaszów Lubelski County in the light of 18th century church visitations

Podhorce is a country village dating back to at least 15th century. The first written record comes from 1409 when Mikołaj from Podhorzec was one of the benefactors of church furnishings in the nearby church in Grodek. Originally the village was located in the Duchy of Belz and in 1462 the Duchy with all the villages got incorporated into the Crown of the Kingdom of Poland. After the first partition of Poland, Podhorce was annexed by the Habsburg empire, then it became part of the Duchy of Poland and following the joint resolutuions of the Congress of Vienna it was given to Russian Empire. At present, Podhorce belongs to Jarczów gmina (commune) in the poviat of Tomaszów in Lubelskie province. Due to the fact that at the time of the present research Podhorce was mostly inhabited by Russian people, there was an Orthodox parish, which became a Greek Catholic parish after the Union of Brest. The first written record about the Orthodox church comes from 1533, whereas the functioning of the Uniate parish is confirmed at the beginning of 17th century. Throughout its existence, the parish belonged the Deanery of Tyszowce and Tomaszów. Having analyzed post-visitation protocols, it might be deduced that it was a wooden church poorly equipped with ecclesiastical utensils. There was also a bell tower and a cemetery by the church. It has been determined a paroch (parish priest) had some arable land as well as grassland at his disposal to support himself, furthermore, he collected various ecclesiastical fees from his parishioners. For the period of time this research is focused on, personal information of 4 parochs as well as the approximate number of parishioners that
varied between 25 and 100 has been established. The Uniate parish in this village functioned until the end of 18th century when it was relegated to a branch church and incorporated into the parish in Typin.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Janusz Frykowski, Zespół Szkół nr 1 im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim

Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, dyrektor Zespołu Szkół nr 1 im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim, nauczyciel historii i regionalista.

References

Bieńkowski L., Diecezja prawosławna, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyński, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1988, kol. 132.
View in Google Scholar

Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Kraków 1970.
View in Google Scholar

Bobryk W., Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku, Lublin 2005.
View in Google Scholar

Czterechsetlecie zawarcia Unii Brzeskiej 1596-1996. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28-29 listopada 1996 r., red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998.
View in Google Scholar

Dydycz A. P., Opisanie odnalezienia relikwii św. Jozafata Kuncewicza na tle jego życia oraz dziejów doczesnych szczątków, „Rocznik Bialskopodlaski” 2004, t. 12, s. 159-176.
View in Google Scholar

Dylągowa H., Dzieje unii brzeskiej (1596-1918), Warszawa 1996.
View in Google Scholar

Dziedzictwo Unii Brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin–Supraśl 2012, Acta Collegii Suprasliensis, t. 14.
View in Google Scholar

Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, Lublin 2005, Studia i Materiały do Dziejów Chrześcijaństwa Wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 1.
View in Google Scholar

Gil A., Chełmska diecezja unicka w okresie rządów biskupa Jakuba Suszy (1649-1687), [w:] Sztuka sakralna i duchowość pogranicza polsko-ukraińskiego na Lubelszczyźnie. Materiały z Międzynarodowej Konferencji „Sztuka Sakralna Pogranicza”, Lublin 13-15.10.2005 r., red. S. Batruch, R. Zilionko, Lublin 2005, s. 61-66.
View in Google Scholar

Gil A., Chełmskie diecezje obrządku wschodniego. Zagadnienia organizacji terytorialnej w XVII i XVIII wieku, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5, red. S. Stępień, Przemyśl 2000, s. 29-61.
View in Google Scholar

Gil A., Prawosławna eparchia chełmska do 1596 r., Lublin–Chełm 1999.
View in Google Scholar

Gil A., Skoczylas I., Kościoły wschodnie w państwie polsko-litewskim w procesie przemian i adaptacji: metropolia kijowska w latach 1458-1795, Lublin–Lwów 2014.
View in Google Scholar

Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903.
View in Google Scholar

Górak J., Kościoły drewniane Zamojszczyzny, Zamość 1986.
View in Google Scholar

Górak J., Dawne cerkwie drewniane w dawnym województwie zamojskim, Zamość 1984.
View in Google Scholar

Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Poznań–Warszawa–Lublin 1958.
View in Google Scholar

Karbownik M., Ofiary iura stolae na ziemiach polskich w latach 1285-1918, Lublin 1995.
View in Google Scholar

Karbownik M., Opodatkowanie duchowieństwa i dóbr kościelnych na ziemiach polskich w okresie zaborów 1772-1918, Lublin 1998.
View in Google Scholar

Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992.
View in Google Scholar

Kołbuk W., Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej 1772-1914, Lublin 1992.
View in Google Scholar

Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 1998.
View in Google Scholar

Kość J., Słownictwo regionalne w XVII-XVIII-wiecznych księgach miejskich wschodniej Lubelszczyzny, [w:] Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich, red. W. Boryś, t. 13, Wrocław 1988, s. 57-102.
View in Google Scholar

Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
View in Google Scholar

Kumor B., Geneza i zawarcie unii brzeskiej, [w:] Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Praca zbiorowa, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994, s. 26-44.
View in Google Scholar

Lewandowski J., Greckokatolicka diecezja chełmska w realiach polityczno-ustrojowych Księstwa Warszawskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 2007, vol. 62, s. 77-84.
View in Google Scholar

Librowski S., Wizytacje diecezji włocławskiej, cz. 1: Wizytacje diecezji kujawsko-pomorskiej, t. 1: Opracowanie archiwalno-źródłoznawcze, z. 1: Wstęp ogólny, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1964, t. 8, s. 5-186.
View in Google Scholar

Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, t. 1, Warszawa 1906.
View in Google Scholar

Likowski E., Unia brzeska, Warszawa 1907.
View in Google Scholar

Linde S. B., Słownik języka polskiego, t. 6, Lwów 1860.
View in Google Scholar

Litak S., Akta wizytacyjne parafii z XVI-XVIII wieku jako źródło historyczne, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 1962, t. 5, nr 3, s. 41-58.
View in Google Scholar

Markunas A., Uczitiel T., Popularny słownik sakaralizmów polskich i ukraińskich, Poznań 2001.
View in Google Scholar

Mironowicz A., Struktura organizacyjna Kościoła prawosławnego w Polsce w X-XVIII wieku, [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993, s. 48-58.
View in Google Scholar

Nabywaniec S., Unicka archidiecezja kijowska w okresie rządów arcybiskupa metropolity Felicjana Filipa Wołodkowicza 1762-1778, Rzeszów 1998.
View in Google Scholar

Narbutt O., Historia i typologia ksiąg liturgicznych bizantyńsko-słowiańskich. Zagadnienie identyfikacji według kryterium treściowego, Warszawa 1979.
View in Google Scholar

Niedźwiedź J., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2004, s. 384-385.
View in Google Scholar

Pańczuk B., Księgi Liturgiczne, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 10, red. A. Szostek, E. Ziemann, R. Sawa, K. Góźdź, J. Herbut, S. Olczak, R. Popowski, Lublin 2004, kol. 110.
View in Google Scholar

Półćwiartek J., Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI-XIX wieku, Rzeszów 1974.
View in Google Scholar

Seniuk B. M., Osiemnastowieczna terminologia z zakresu architektury i sztuki cerkiewnej oraz organizacji Kościoła wschodniego. Materiały do słownika na podstawie protokołów wizytacyjnych Eparchii Włodzimierskiej, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5, red. S. Stępień, Przemyśl 2000, s. 309-346.
View in Google Scholar

Słownik polsko-cerkiewnosłowiańsko-ukraiński Teodora Witwickiego z połowy XIX wieku, oprac. J. Dzendzeliwski, Warszawa 1997.
View in Google Scholar

Soczyński K., 400-lecie unii brzeskiej, Warszawa 1996.
View in Google Scholar

Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997.
View in Google Scholar

Sygowski P., Wizytacja cerkwi unickiej diecezji chełmskiej przeprowadzonej w latach 1720-1725 przez biskupa chełmskiego i bełskiego Józefa Lewickiego, „Studia Archiwalne” (Lublin), nr 2, s. 199-232.
View in Google Scholar

Sygowski P., Unicka diecezja chełmska w protokołach wizytacyjnych biskupa Maksymiliana Ryłły z lat 1759-1762, [w:] Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stepień, t. 5, Przemyśl 2000, s. 233-285.
View in Google Scholar

Turnau I., Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
View in Google Scholar

Unia brzeska 1596 r. Geneza i skutki. Katalog wystawy, Toruń, 28 XI 1996 – 5 I 1997 r., red. M. Woźniak, Toruń 1997.
View in Google Scholar

Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Praca zbiorowa, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994.
View in Google Scholar

Unia brzeska. Materiały z radomskiego sympozjum odbytego w Wyższym Seminarium Duchownym w Radomiu 19 IV 1997 r., red. A. Hejda, Radom 1998.
View in Google Scholar

Vodnik F., Słownik polsko-słoweński, Ljubljana 1977.
View in Google Scholar

Wielka encyklopedia Polski, t. 3, red. M. Karolczuk-Kędzierska, Kraków 2004.
View in Google Scholar

Wiśniowski E., Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów reformacji, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 1, Kraków 1966, s. 237-238.
View in Google Scholar

Wójcik W., Fundacja, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, red. L. Bieńkowski, Lublin 1989, kol. 760-761.
View in Google Scholar

Wyczawski H. E., Wprowadzenie do studiów w archiwach kościelnych, Warszawa 1956.
View in Google Scholar

Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa–Kraków 1979.
View in Google Scholar

Ϲlobodân B., Cerkvi Holmskoі eparhії, Lʹvіv 2005 [Σлободян B., Церкви Холмскоі епархії, Львів 2005].
View in Google Scholar

Hruscevič G., Istoriâ Zamojskogo sobora (1720 goda), Vilʹna 1880 [Хрусцевич Г., История Замойского собора (1720 года), Вильна 1880].
View in Google Scholar

Published

2015-12-31

How to Cite

Frykowski, Janusz. 2015. “Z dziejów Parafi I Unickiej Pw. Protekcji Najświętszej Maryi Panny W Podhorcach W Powiecie Tomaszowskim W świetle XVIII-Wiecznych Wizytacji kościelnych”. Krakowskie Pismo Kresowe 7 (7):23-44. https://doi.org/10.12797/KPK.07.2015.07.03.

Issue

Section

Articles