Z dziejów parafi i unickiej pw. Protekcji Najświętszej Maryi Panny w Podhorcach w powiecie tomaszowskim w świetle XVIII-wiecznych wizytacji kościelnych
DOI:
https://doi.org/10.12797/KPK.07.2015.07.03Ключові слова:
Подхорце, прихід, церква, пароx, греко-католики, упосаження, свя- щенні посудиниАнотація
Історія парафії Храму Покрови Пресвятої Богородиці в По- дхорцах, томашовського повіту у XVIII столітті в світлі канонічних візитацій
Подхорце (Podhorce) це село , історія якого сягає п ’ ятнадцятого століття. Перша згадка про нього датується 1409 роком. Саме тоді у джерелах зафіксовано , що дехто Микола із Подхорців був одним із фундаторів упосаження ( фінансового забезпечення ) церкви в сусідньому Городку. Спочатку село було розташоване в Белзькому князів - стві. В 1462 році Королівство Польське приєднало Белзьке князівство , перетворивши його на Белзьке воєводство , яке перебувало в його складі до 1772 року. Згодом , після першого розподілу Польщі , Подхорце були у Австрійскій Імперіі , потім у Князівстві Варшавському. А згідно з рішеннями Віденського конгресу відійшли разом із іншою частиною Князівства Варшавського до Російської імперії. На сьогоднішній день зна - ходиться у сільській ґміні Ярчув у східній Польщі , що належить до Томашівського повіту Люблінського воєводства . Таким чином , протягом аналізованого періоду у селі Подхорце проживало ру - синське населення , функціонувала православна парафія , і після укладення союзу – греко - католицька . Перші відомості про православну церкву у селі датовані 1533 р . Джерела також вказують на те , що на початку сімнадцятого століття функціонував там уніатський приход. Протягом усього існування , приход належав спочатку до тишо - вецького деканату , а згодом , після утворення томашівського деканату , до нього. Аналіз звітів канонічних візитацій дозволяє дійти висновку , що церква в селі була дерев ’ яною , священні ж посудини були не дуже багатими . Поруч з церквою розташовані дзвіниця і кладовище . Парох жив за рахунок прилеглих земель та лук , власного господарства , а також різних поборів від віруючих. Він мав в своєму розпорядженні невелику пресвітерію з господарськими будівлями. Для згаданого періоду автор вста- новив персоналії чотирьох настоятелів та нарахував, що число прихожан коливалася від 25 до 100 віруючих. Уніатський прихід в селі існувало, ймовірно, до кінця вісім- надцятого століття. Тоді ж його було понижено до ра нгу філіальної церкви і включено в склад приходу в Типіні.
Завантажити
Посилання
Bieńkowski L., Diecezja prawosławna, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyński, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1988, kol. 132.
Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Kraków 1970.
Bobryk W., Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku, Lublin 2005.
Czterechsetlecie zawarcia Unii Brzeskiej 1596-1996. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28-29 listopada 1996 r., red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998.
Dydycz A. P., Opisanie odnalezienia relikwii św. Jozafata Kuncewicza na tle jego życia oraz dziejów doczesnych szczątków, „Rocznik Bialskopodlaski” 2004, t. 12, s. 159-176.
Dylągowa H., Dzieje unii brzeskiej (1596-1918), Warszawa 1996.
Dziedzictwo Unii Brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin–Supraśl 2012, Acta Collegii Suprasliensis, t. 14.
Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, Lublin 2005, Studia i Materiały do Dziejów Chrześcijaństwa Wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 1.
Gil A., Chełmska diecezja unicka w okresie rządów biskupa Jakuba Suszy (1649-1687), [w:] Sztuka sakralna i duchowość pogranicza polsko-ukraińskiego na Lubelszczyźnie. Materiały z Międzynarodowej Konferencji „Sztuka Sakralna Pogranicza”, Lublin 13-15.10.2005 r., red. S. Batruch, R. Zilionko, Lublin 2005, s. 61-66.
Gil A., Chełmskie diecezje obrządku wschodniego. Zagadnienia organizacji terytorialnej w XVII i XVIII wieku, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5, red. S. Stępień, Przemyśl 2000, s. 29-61.
Gil A., Prawosławna eparchia chełmska do 1596 r., Lublin–Chełm 1999.
Gil A., Skoczylas I., Kościoły wschodnie w państwie polsko-litewskim w procesie przemian i adaptacji: metropolia kijowska w latach 1458-1795, Lublin–Lwów 2014.
Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903.
Górak J., Kościoły drewniane Zamojszczyzny, Zamość 1986.
Górak J., Dawne cerkwie drewniane w dawnym województwie zamojskim, Zamość 1984.
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Poznań–Warszawa–Lublin 1958.
Karbownik M., Ofiary iura stolae na ziemiach polskich w latach 1285-1918, Lublin 1995.
Karbownik M., Opodatkowanie duchowieństwa i dóbr kościelnych na ziemiach polskich w okresie zaborów 1772-1918, Lublin 1998.
Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej 1772-1914, Lublin 1992.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 1998.
Kość J., Słownictwo regionalne w XVII-XVIII-wiecznych księgach miejskich wschodniej Lubelszczyzny, [w:] Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich, red. W. Boryś, t. 13, Wrocław 1988, s. 57-102.
Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Kumor B., Geneza i zawarcie unii brzeskiej, [w:] Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Praca zbiorowa, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994, s. 26-44.
Lewandowski J., Greckokatolicka diecezja chełmska w realiach polityczno-ustrojowych Księstwa Warszawskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 2007, vol. 62, s. 77-84.
Librowski S., Wizytacje diecezji włocławskiej, cz. 1: Wizytacje diecezji kujawsko-pomorskiej, t. 1: Opracowanie archiwalno-źródłoznawcze, z. 1: Wstęp ogólny, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1964, t. 8, s. 5-186.
Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, t. 1, Warszawa 1906.
Likowski E., Unia brzeska, Warszawa 1907.
Linde S. B., Słownik języka polskiego, t. 6, Lwów 1860.
Litak S., Akta wizytacyjne parafii z XVI-XVIII wieku jako źródło historyczne, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 1962, t. 5, nr 3, s. 41-58.
Markunas A., Uczitiel T., Popularny słownik sakaralizmów polskich i ukraińskich, Poznań 2001.
Mironowicz A., Struktura organizacyjna Kościoła prawosławnego w Polsce w X-XVIII wieku, [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993, s. 48-58.
Nabywaniec S., Unicka archidiecezja kijowska w okresie rządów arcybiskupa metropolity Felicjana Filipa Wołodkowicza 1762-1778, Rzeszów 1998.
Narbutt O., Historia i typologia ksiąg liturgicznych bizantyńsko-słowiańskich. Zagadnienie identyfikacji według kryterium treściowego, Warszawa 1979.
Niedźwiedź J., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2004, s. 384-385.
Pańczuk B., Księgi Liturgiczne, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 10, red. A. Szostek, E. Ziemann, R. Sawa, K. Góźdź, J. Herbut, S. Olczak, R. Popowski, Lublin 2004, kol. 110.
Półćwiartek J., Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI-XIX wieku, Rzeszów 1974.
Seniuk B. M., Osiemnastowieczna terminologia z zakresu architektury i sztuki cerkiewnej oraz organizacji Kościoła wschodniego. Materiały do słownika na podstawie protokołów wizytacyjnych Eparchii Włodzimierskiej, [w:] Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5, red. S. Stępień, Przemyśl 2000, s. 309-346.
Słownik polsko-cerkiewnosłowiańsko-ukraiński Teodora Witwickiego z połowy XIX wieku, oprac. J. Dzendzeliwski, Warszawa 1997.
Soczyński K., 400-lecie unii brzeskiej, Warszawa 1996.
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997.
Sygowski P., Wizytacja cerkwi unickiej diecezji chełmskiej przeprowadzonej w latach 1720-1725 przez biskupa chełmskiego i bełskiego Józefa Lewickiego, „Studia Archiwalne” (Lublin), nr 2, s. 199-232.
Sygowski P., Unicka diecezja chełmska w protokołach wizytacyjnych biskupa Maksymiliana Ryłły z lat 1759-1762, [w:] Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stepień, t. 5, Przemyśl 2000, s. 233-285.
Turnau I., Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Unia brzeska 1596 r. Geneza i skutki. Katalog wystawy, Toruń, 28 XI 1996 – 5 I 1997 r., red. M. Woźniak, Toruń 1997.
Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Praca zbiorowa, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994.
Unia brzeska. Materiały z radomskiego sympozjum odbytego w Wyższym Seminarium Duchownym w Radomiu 19 IV 1997 r., red. A. Hejda, Radom 1998.
Vodnik F., Słownik polsko-słoweński, Ljubljana 1977.
Wielka encyklopedia Polski, t. 3, red. M. Karolczuk-Kędzierska, Kraków 2004.
Wiśniowski E., Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów reformacji, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 1, Kraków 1966, s. 237-238.
Wójcik W., Fundacja, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, red. L. Bieńkowski, Lublin 1989, kol. 760-761.
Wyczawski H. E., Wprowadzenie do studiów w archiwach kościelnych, Warszawa 1956.
Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa–Kraków 1979.
Ϲlobodân B., Cerkvi Holmskoі eparhії, Lʹvіv 2005 [Σлободян B., Церкви Холмскоі епархії, Львів 2005].
Hruscevič G., Istoriâ Zamojskogo sobora (1720 goda), Vilʹna 1880 [Хрусцевич Г., История Замойского собора (1720 года), Вильна 1880].
Завантаження
Опубліковано
Номер
Розділ
Ліцензія
Ця робота ліцензується відповідно до ліцензії Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Як цитувати
