Jak frazeologizmy funkcjonują w różnych wariantach i kontekstach? Funkcjonalna analiza materiału historycznojęzykowego na podstawie jednostki jak Boga kocham
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.36.21Słowa kluczowe:
frazeologizm, frazematyka, socjopragmatyka, pragmatyka historyczna, korpus językowyAbstrakt
How do Phraseologisms Function in Different Variants and Contexts? The Functional Analysis of Historica-Linguistic Material Based on the Unit: jak Boga kocham
The paper presents a functional approach to phraseology from former colloquial Polish speech based on the lexicalized unit jak Boga kocham and its selected variant forms. The author used the elements of the socio-pragmatic method (assuming parallel analysis of the material at the sociological and pragmatic levels) to research the use of these lexicalized constructions. The bases of the material were constructed dialogues from the Korpus dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939). During the analysis, it was observed in which way the phraseological unit might realize itself in various variants and contexts. Furthermore, attention was paid to the ‘from sender to the receiver’s perspective, applying the assumptions of Wojciech Chlebda’s phrasematic conception to historical linguistics. This approach gave an opportunity to observe in which variants and socio-pragmatic contexts idioms are most often invoked in the statements of representatives of both sexes. The obtained results were interpreted on the basis of selected non-linguistic factors, primarily historical and cultural ones.
Pobrania
Bibliografia
Anglemark L., 2018, Heav’n bess you, my Dear. Using the ESDD Corpus to Investigate Address Terms in Historical Drama Dialogue, „Journal of Historical Pragmatics” nr 2, s. 186–204, https://doi.org/10.1075/jhp.00018.ang.
Bednarek J., 2019, Mimetyzm, parler-femme i mówienie prawdy. Kobiece wypowiedzi konfesyjne w perspektywie myśli Luce Irigaray, „Śląskie Studia Polonistyczne” nr 1 (13), s. 101– 112, https://doi.org/10.31261/SSP.2019.13.08.
Chlebda W., 1993, Frazematyka, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2: Współczesny język polski, Wrocław, s. 327–334.
Costa R., Ramos M., Almeida B., Batista-Campos M.I., 2021, The Role of Linguistics in the Age of Digital Humanities, „Linha D’Água: São Paulo” nr 2, s. 1–8, https://doi.org/10.11606/issn.2236-4242.v34i2p1-8.
Culpeper J., Kytö M., 1997, Towards a Corpus of Dialogues, 1550–1750, [w:] H. Ramisch, K. Wynne (red.), Language in Time and Space. Studies in Honour of Wolfgang Viereck on the Occasion of His 60th Birthday, “Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik” Heft 97, Stuttgart, s. 60–73.
Duda B., Lisczyk K., Mitrenga B., 2020, Od redakcji, „Forum Lingwistyczne” nr 7, s. 11–13, https://doi.org/10.31261/FL.2020.07.01.
Gondek A., Szczęk J., 2009, Blau wie ein Veilchen – eufemistyczne związki frazeologiczne w języku niemieckim opisujące picie alkoholu, „Język a Kultura” t. 21: Tabu w języku i kulturze, s. 195–208.
Gruszczyński W., 2020, Korpusy językowe narzędziem pracy historyka języka, [w:] A. Hącia, K. Kłosińska, P. Zbróg (red.), Polszczyzna w dobie cyfryzacji, Warszawa, s. 255–265.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2000.
Jespersen O., 1924, The Philosophy of Grammar, London.
Jensen K.E., 2014, Linguistics and the Digital Humanities. Computational) Corpus Linguistics, „MedieKultur: Journal of media and communication research” nr 57, s. 115–134, https://doi.org/10.7146/mediekultur.v30i57.15968.
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., 2010, Lingwistyka płci. Ona i on w języku, Lublin.
Kosek I., 2011, Wariantywność zwrotów frazeologicznych a granice jednostki leksykalnej, [w:] P. Fliciński (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, Poznań, s. 9–22.
Kosek I., Zawilska K., 2012, Osobliwości leksykalne w składzie związków frazeologicznych (na wybranych przykładach), „Język Polski” XCII, s. 260–268, https://doi.org/10.31286/JP.92.4.3.
Krawczyk-Tyrpa A., 1996, Tabu i eufemizmy we frazeologii, „Problemy Frazeologii Europejskiej” t. 1, s. 81–92.
Krawczyk-Tyrpa A., 1997, Wołanie do Boga (polskie formuły ludowe), „Problemy Frazeologii Europejskiej” t. 2, s. 247–262.
Krzyżanowska A., 1996, Eufemistyczne wyrażanie śmierci w języku polskim i francuskim, „Problemy Frazeologii Europejskiej” t. 1, s. 93–98.
Lord A.B., 2003, O formule, przeł. W. Krajka, [w:] G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima (red.), Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa, s. 203–209.
Marcińczuk M., Kocoń J., Broda B., 2012, Inforex – a Web-Based Tool for Text Corpus Management and Semantic Annotation, [w:] N. Calzolari, K. Choukri, T. Declerck, M.U. Doğan, B. Maegaard, J. Mariani, A. Moreno, J. Odijk, S. Piperidis (red.), Proceedings of the Eighth International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC-2012), Istanbul, s. 224–230.
Mędelska J., Marszałek M., 2020, Jak z gęsia woda. Północnokresowe porównania frazematyczne w opisie sformalizowanym, „Slavia Orientalis” LXIX, z. 4, s. 913–931, https://doi.org/10.24425/slo.2020.135785.
Mitrenga B., Pastuch M., Wąsińska K., 2021, Możliwości i ograniczenia historycznych badań pragmalingwistycznych, [w:] M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W kręgu dawnej polszczyzny, t. 7, Kraków, s. 163–181.
Nowakowska A., 2011, Wariantywność porównań frazeologicznych, [w:] P. Fliciński (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, Poznań, s. 23–32.
Pastuch M., Duda B., Lisczyk K., Mitrenga B., Przyklenk J., Sujkowska-Sobisz K., 2018, Digital Humanities in Poland from the Perspective of the Historical Linguist of the Polish Language: Achievements, Needs, Demands, „Digital Scholarship in the Humanities” nr 4, s. 857–873, https://doi.org/10.1093/llc/fqy008.
Pastuch M., Mitrenga B., Wąsińska K., Przerywnik leksykalny w historycznojęzykowych badaniach socjopragmatycznych (na materiale Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939)) (w druku).
Piela A., 2003, W poszukiwaniu inwariantów związków frazeologicznych, [w:] J. Opoka, A. Oskiera (red.), Język – literatura – dydaktyka, t. 1, Łódź, s. 99–107.
Piela A., 2006, Wariancja i synonimia we frazeologii historycznej, [w:] E. Koniusz, S. Cygan (red.), Staropolszczyzna piękna i interesująca, t. 2, Kielce, s. 48–56.
Piela A., 2009, Zmiany znaczeniowe związków frazeologicznych, „LingVaria” nr 1 (7), s. 91–99.
Piela A., 2013, Nieuświadamiane archaizmy w polskich związkach frazeologicznych, „LingVaria” nr 1 (15), s. 59–71, https://doi.org/10.12797/LV.08.2013.15.05.
Piela A., 2016, Pozorna tożsamość. Polskie tradycjonalizmy z semantycznym archaizmem, Katowice.
Piela A., 2018a, Słownik frazeologizmów z archaizmami. Pamiątki przeszłości, Warszawa.
Piela A., 2018b, O frazeologii w słownikach historycznych języka polskiego z XIX i początku XX w., „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” nr 65, s. 137–153.
Przymuszała L., 2018, O potrzebie badań nad frazeologią historyczną, [w:] M. Pastuch, M. Siuciak (red.), Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3670, Katowice, s. 299–311.
PSWP: H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. VI, Poznań 1995.
Pycia P., 2011, Płeć a język. Na materiale współczesnego języka polskiego i chorwackiego, Katowice.
Radomski A., Bomba R. (red.), 2013, Zwrot cyfrowy w humanistyce, Lublin.
Rak M., 2016, Wartościowanie w animalistycznej frazematyce gwar polskiego Podtatrza, [w:] M. Rak, K. Sikora (red.), Słowiańska frazeologia gwarowa, „Biblioteka LingVariów”, t. 23, Kraków, s. 89–108, https://doi.org/10.12797/9788376387390.
Rak M., 2021, Frazematyka gwarowa świadectwem zmian społeczno-kulturowych. Trzy modele ludowego obrazu świata (na wybranych przykładach), [w:] E. Horyń, E. Młynarczyk (red.), Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych, Kraków, s. 307–317.
Rejter A., 2013, Płeć – język – kultura, Katowice.
Rembiszewska D.K., Sikora K., 2016, O nowy sposób definiowania gwarowych frazeologizmów i przysłów, [w:] J. Klimek-Grądzka, M. Nowak (red.), Dawne z nowym łącząc… In memoriam Mariani Kucała, Lublin, s. 377–385.
SF: S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I, Warszawa 1967.
Sikora K., 2004, Dokąd zajechał Zabłocki na mydle?, [w:] H. Kurek, J. Labocha (red.), Studia linguistica Danutae Wesołowska oblata, Kraków, s. 251–262.
Sikora K., 2011, Winszowanie i dobre słowo w gwarze, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” t. 6, s. 171–189.
SJPD: W. Doroszewski W., Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969, [on-line:] https://doroszewski.pwn.pl/.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 1807–1808.
Sokolova I., Strama M., 2015, Peculiarities of Euphemisms Using in Teaching Modern Polish Language, „Habaršysy Vestnik” nr 1, s. 85–91, https://doi.org/UDC:372.881.161.1.
Stępień J., 2013, Przerywania i urywania jako zakłócenia płynności wypowiedzi mówionej, „Słowo. Studia Językoznawcze” nr 4, s. 200–215.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 1900.
SWil: A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszko, J. Filipowicz, W. Tomaszewicz, F. Czepieliński, W. Korotyński, B. Trentowski (red.), Słownik języka polskiego, Wilno 1861, [on-line:] https://eswil.ijp.pan.pl/index.php.
Tannen D., 1994, Ty nic nie rozumiesz! Kobieta i mężczyzna w rozmowie, przeł. A. Sylwanowicz, Poznań.
Tannen D., 1996, Gender and Discourse, New York – Oxford.
Tyrpa A., 2019, Wariantywność frazematyki w gwarach polskich, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” t. 14, s. 246–257, https://doi.org/10.24917/20831765.14.20.
Tyrpa A., 2022, Chleb w świetle polskiej frazematyki gwarowej, „Prace Filologiczne” t. 77, s. 435–450, https://doi.org/10.32798/pf.1040.
Tyrpa A., Rak M., 2015, Założenia słownikowego opisu frazematyki gwarowej, „Problemy Frazeologii Europejskiej” t. 10, s. 7–21.
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2003.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego, [on-line:] https://wsjp.pl/(dostęp: 15 V 2023).
Wysoczański W., 2015, Integralność we współczesnych badaniach frazeologicznych, [w:] J. Szerszunowicz, B. Nowowiejski, P. Ishida, K. Yagi (red.), Linguo-Cultural Research on Phraseology, t. 3, Białystok, s. 37–63.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
