Piśmiennictwo do stanu badań nad architekturą cerkiewną z obszaru Łemkowyny w latach 1989–2024
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.20.2024.20.07Słowa kluczowe:
architektura cerkiewna, cerkwie, Łemkowyna, Ryszard Brykowski, Jerzy Tur, Barbara Tondos, Zofia Szanter, Piotr Krasny, Jarosław Giemza, Eugeniusz Zawałeń, Stanisław Kryciński, Vasyl SlobodyanAbstrakt
ЛIТЕРАТУРА ДО СТАНУ ДОСЛIДЖЫНЬ НАД ЦЕРКОВНОМ АРХІТЕКТУРОМ З ОБШЫРИ ЛЕМКОВИНЫ В РОКАХ 1989–2024
Сеса статя зосереджат ся на омовліню дослiдничого доробку, што односит ся до церковной архітектуры на обшыри Лемковины. Першы публикациі посвячены тій проблематыцi вказали ся в меджевоєнным періоді, чого приміром сут працы Францішка Стжалкы і Михайла Драґана. По ІІ світовій войні і по выселінях Лемків тема стала ся менше доступна, але дослiджыня продолжали м.ін. Ришард Бриковскі, Єжы Тур, Барбара Тондос, Маріян Корнецкі і Зофія Шантер. Особливе ожывліня заінтересуваня церковном архітектуром наступило в 80. роках ХХ ст., чого доказом было печатаня переломных публикаций пера Ришарда Бриковского. По 1989 р. долучыло наступне поколіня дослiдникiв, в тым Піотр Красны, Ярослав Ґємза ци Євген Завалень, а орґанізуваны конференциі і науковы сесиі принесли чысленны опрацуваня. Спомнены працы становлят лем вытинок богатой колекциі публикаций посвяченых сакральній архітектурній спадковині Лемковины. Хоц є векше заінтересуваня, вельо квестий є дале непоясненых. Актуальні реалізуваны сут дослiдничы проєкты, в котрых хоснуваный є доробок попередніх поколінь дослiдникiв, якы диспонували меншыма можливостями. Тот доробок є основом для дальшых студий над історийом і архітектурном формом лемківскых церкви.
Bibliografia
Brykowski, Ryszard. 1957. „W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego”. Ochrona Zabytków, nr 10 (2): 99–112.
Brykowski, Ryszard. 1985. „Z rozważań nad architekturą cerkwi łemkowskiej”. Polska Sztuka Ludowa, nr 39 (3–4): 137–152.
Brykowski, Ryszard. 1986. Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Brykowski, Ryszard. 1995. Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
Buczek, Krzysztof. 2022. Przejmowanie cerkwi greckokatolickich przez Kościół rzymskokatolicki na terenie diecezji przemyskiej w latach 1944–1989. Krosno: Wydawnictwo Ruthenus.
Giemza, Jarosław. 2017. Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Rzeszów: Libra.
Krasny, Piotr. 2003. Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Kryciński, Stanisław. 1995. Cerkwie w Bieszczadach. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”.
Kryciński, Stanisław. 1998. „Łemkowskie cerkwie z murowanymi prezbiteriami”. Magury, nr 98: 67–71.
Laskowski, Andrzej. 2002. „Materiały do historii architektury i budownictwa oraz konserwacji zabytków Krosna i okolicy na przełomie XIX i XX wieku w zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie”. W: Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 4. Red. Franciszek Leśniak, 272–198. Krosno: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej.
Malinowski, Zygmunt. 1995. „Z problematyki kodyfikacji cerkwi łemkowskiej”. Płaj, t. 10: 124–130.
Maszczak, Maria T. 2004. „Cerkiew w Sądeckim Parku Etnograficznym przeniesiona ze wsi Czarne”. W: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła–Twórcy–Ośrodki–Techniki, cz. 2. Red. Jarosław Giemza, 483–501. Łańcut: Muzeum–Zamek w Łańcucie, Narodowy Naukowo-Badawczy Ośrodek Konserwatorski Ukrainy. Oddział we Lwowie.
Nałęcz, Aleksander. 1988. Cerkwie greckokatolickie w diecezji przemyskiej po roku 1945. Zarys problematyki. Przemyśl: Kuria Biskupia.
Nowak, Damian. 2016. „Zarys dziejów parafii i cerkwi w Oparówce”. Strzyżowski Rocznik Muzealny, t. 2: 117–138.
Nowak, Damian. 2020. „Architektura cerkiewna na Łemkowynie w dwudziestoleciu międzywojennym”. Rocznik Ruskiej Bursy, nr 16: 135–153. DOI: https://doi.org/10.12797/RRB.16.2020.16.03
Nowak, Damian. 2021a. „Architektura i historia cerkwi w Żydowskiem”. Biuletyn Magurskiego Parku Narodowego, nr 2 (25): 6–11.
Nowak, Damian. 2021b. „Zmiany lokalizacji obiektów cerkiewnych na Łemkowynie w XVIII i XIX w. Wybrane przykłady”. Rocznik Ruskiej Bursy, nr 17: 81–91. DOI: https://doi.org/10.12797/RRB.17.2021.17.03
Stec, Józef. 1998. „Cerkiew z Czarnego. Translokacja do Sądeckiego Parku Etnograficznego jako metoda restauracji”. Renowacje, nr 2: 32–35.
Strzałko, Franciszek. 1989. Studia do dziejów drewnianej architektury sakralnej. Londyn: [nakładem autora].
Szanter, Zofia. 1985. „Cerkiew w Przysłopiu i jej remont”. Polska Sztuka Ludowa, nr 3–4: 247–252.
Szanter, Zofia. 2005. Z przeszłości Łemkowszczyzny. Dorzecze górnej Ropy. Historia wsi i sztuka cerkiewna XVIII wieku. Warszawa: Towarzystwo Karpackie, PTR Kartografia.
Szanter, Zofia. 2013. Z przeszłości Łemkowszczyzny. Dzieje Przysłopia i Nowicy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Śliwiński, Wojciech. 2004. „Cerkiew z Czarnego p.w. Świętego Dymitra w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu”. W: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła–Twórcy–Ośrodki–Techniki, cz. 2. Red. Jarosław Giemza, 475–482. Łańcut: Muzeum–Zamek w Łańcucie, Narodowy Naukowo-Badawczy Ośrodek Konserwatorski Ukrainy. Oddział we Lwowie.
Tur, Jerzy. 1987. „Architektura cerkiewna”. W: Łemkowie. Kultura–Sztuka–Język. Red. Jerzy W. Gajewski, 44–67. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.
Wesołkin, Wojciech. 2014. „Obiekty architektury powiatu sanockiego w opisach Franciszka Strzałko dokonanych podczas badań terenowych przeprowadzonych w 1935 roku”. Rocznik Sanocki, t. 11: 147–187.
Драган, Михайло. 1937a. Українські деревляні церкви: Генеза і розвій форм, t. 1. Львів: Національний музей у Львові, [Dragan, Mihajlo. 1937a. Ukraïnsʹkì derevlânì cerkvi: Geneza ì rozvìj form, t. 1. Lʹvìv: Nacìonalʹnij].
Драган, Михайло. 1937b. Українські деревляні церкви: Генеза і розвій форм, t. 2. Львів: Національний музей у Львові, [Dragan, Mihajlo. 1937b. Ukraïnsʹkì derevlânì cerkvi: Geneza ì rozvìj form, t. 2. Lʹvìv: Nacìonalʹnij].
