Donosicielstwo, niespełnione ambicje czy zdrada stanu? Problemy środowiska oświatowego Stanisławowa w latach 1914-1915 w świetle śledztwa przeciwko dyrektorowi I gimnazjum Michałowi Jezienickiemu

Tomasz  Pudłocki

doi:10.12797/KPK.12.2020.12.04

Authors

Tomasz Pudłocki Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.12797/KPK.12.2020.12.04

Keywords:

Stanisławów, First World War, informants, Michał Jezienicki, Teofil Erben, Franciszek Majchrowicz

Abstract

Informants, Unfulfilled Ambitions or High Treason? Problems of the Educational Environment of Stanisławów in the Years 1914-1915 in the Light of the Investigation into Michał Jezienicki, the Head of the 1st Gimnasium

The author uses the files from the investigation into Michał Jezienicki, the head of the 1st Gymnasium with Polish as the language of instruction, to take a closer look at the problems faced by the citizens of Stanisławów during the first Russian occupation. The files have allowed to recreate the atmosphere between the members of the school community and answer the question to what extent it was a derivative of the headmaster’s nervousness and to what extent due to the unfulfilled ambitions of Teofil Erben, the German language teacher who initiated the investigation into Jezienicki. Thus, the article shows the problem of informants, widespread during the First World War, and the issue of loyalty to the Habsburg monarchy, which was still considered very profitable by many members of the elite.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Tomasz Pudłocki, Uniwersytet Jagielloński

Profesor nadzwyczajny, doktor habilitowany z zakresu historii kultury, nauki i wychowania, pracuje w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowania badawcze: historia nauki i oświaty w Galicji, polsko-anglosaskie kontakty intelektualne.

References

|90 lat Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. prof. Kazimierza Morawskiego w Przemyślu – Zasaniu, red. H. Humnicka, J. Motylewicz, Przemyśl 1996.

Andrzejewski Z., Axer Filip, [w:] Przemyski słownik biograficzny, red. E. Grin-Piszczek, T. Pudłocki, A. Siciak, t. 3, Przemyśl 2016, s. 18-21.

Bieńkowski W., Saloni Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 34, Kraków 1992-1993, s. 386.

Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, wyd. 2, Poznań 2005, Czas i Myśl. Hahn W., Śp. Dr. Michał Jezienicki 1859 † 1935, „Eos” 1935, t. 36, s. 477-480.

Komar Ż., Trzecie miasto Galicji. Stanisławów i jego architektura w okresie autonomii galicyjskiej, Kraków 2008.

Le Roy Ladurie E., Montaillou. Wioska heretyków 1294-1324, tłum. E. D. Żółkiewska, Warszawa 1988.

Meissner A., Franciszek Majchrowicz (1858-1928) – historyk wychowania przełomu wieków, [w:] Historycy wychowania II Rzeczypospolitej, red. W. Szulakiewicz, Warszawa 2000, s. 108-122.

[J. SAF.], Michał Jezienicki, „Przegląd Klasyczny” R. 2, 1936, nr 2, s. 151-155.

Musialik W., Michał Tadeusz Grażyński, 1890-1965. Biografia polityczna, Opole 1989.

Ochenduszko T., Leksykon kadry kierowniczej gimnazjów galicyjskich w okresie autonomii, Rzeszów 2015.

Pająk J. Z., Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914-1918, Kielce 2014.

Pawłowiczowa M., „Księga Pamiątkowa I-go Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie” z 1929 roku jako druk zabytkowy oraz dokument, [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej, red. K. Heska-Kwaśniewicz, D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 262-274.

Pudłocki T., Blask szarości… Życie codzienne w I Państwowym Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Przemyślu w latach 1918-1939, Przemyśl 2004.

Pudłocki T., Dzieje pewnego konfliktu – z historii kierownictwa Kazimierza Midowicza w gimnazjum jasielskim, [w:] Acta Civitatis Iaselensis, t. 1: Jasło. Szkice do portretu miasta i regionu, red. K. Ruszała, Kraków 2019, s. 69-97.

Pudłocki T., „Grono nauczycielskie już nie jest tak zharmonizowane jak było dawniej” – środowisko profesorów dębickiego gimnazjum przed I wojną światową, [w:] Prowincja galicyjska wokół I wojny światowej. Konteksty, porównania, przykłady, red. T. Pudłocki, A. S. Więch, Przemyśl 2014, s. 9-21.

Pudłocki T., Księgi ogłoszeń dyrekcji jako źródło do dziejów dnia powszedniego w galicyjskiej szkole średniej na początku XX wieku, „Galicja. Studia i materiały” 2018, t. 4: Codzienność w Galicji, s. 123-139, https://doi.org/10.15584/galisim.2018.4.7.

Pudłocki T., Na rozstaju wzorców i pragnień – życie codzienne uczniów I gimnazjum w Przemyślu na początku XX wieku, [w:] Virtuti et ingenio. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Julianowi Dybcowi, red. A. K. Banach, Kraków 2013, s. 431-447.

Puszka A., Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868-1914), Lublin 1999, Źródła i Monografie, nr 184.

Stinia M., Narodziny uczniowskiej samorządności w świetle materiałów źródłowych z Gimnazjum w Stanisławowie (1911), „Rocznik Przemyski. Historia” 2020, t. 56, z. 1 (23), s. 151-160.

Szczupak A., Greckokatolicka diecezja przemyska w latach I wojny światowej, Kraków 2015, Studia z Historii XX Wieku, t. 19.

Wałęga A., Franciszek Majchrowicz (1858-1928) – pedagog i historyk wychowania. Kilka uzupełnień do biografii, „Biuletyn Historii Wychowania” 2009, nr 25, s. 103-116, https://doi.org/10.14746/bhw.2009.25.7.

Adamovič S., Stanislavіv u časi liholіtʹ Velikoї vіjni (1914-1918 rr.), Іvano-Frankіvsʹk 2013 [Адамович С., Станиславів у часи лихоліть Великої війни (1914-1918 рр.), Івано-Франківськ 2013].

Baransʹkij K., Stanislavіv do і pіslâ 1919 roku, Іvano-Frankіvsʹk 2009 [Баранський К., Станиславів до і після 1919 року, Івано-Франківськ 2009].

Gavrilišin P., Čornenʹkij R., Stanislavіv. Vіdnajdenі іstorії, Іvano-Frankіvsʹk 2020 [Гаврилишин П., Чорненький Р., Станиславів. Віднайдені історії, Івано-Франківськ 2020].

Monolatіj І., Zoosad revolûcії. Zahіdno-ukraїnsʹka deržavnіstʹ 1918-1923 rokіv і teorії vipadkovostej HH-počatku HHІ storіč, Іvano-Frankіvsʹk 2020 [Монолатій І., Зоосад революції. Західно-українська державність 1918-1923 років і теорії випадковостей ХХ-початку ХХІ сторіч, Івано-Франківськ 2020].

Monolatіj І., Lazarovi M., Stanislavіv і Ukraїnsʹkij leґіon, Іvano-Frankіvsʹk 2015 [Монолатій І., Лазарови М., Станиславів і Український леґіон, Івано-Франківськ 2015].

Stanislavіv u časi Zahіdno-Ukraїnsʹkoї Narodnoї Respublіki, red. І. Monolatіj, Іvano-Frankіvsʹk 2008 [Станиславів у часи Західно-Української Народної Республіки, ред. І. Монолатій, Івано-Франківськ 2008].

Netografia:

Drabčuk I., Direktor gіmnazії Mikola Sabat [Драбчук I., Директор гімназії Микола Сабат], [on-line:] http://ifoonsku.ucoz.ua/news/direktor_gimnaziji_mikola_sabat/2012-05-03-1575 – 13 XI 2020.