„Dane nam jest oglądać wroga w jego ostatnich godzinach”

Nastroje mieszkańców Łodzi w ostatnich miesiącach okupacji niemieckiej

Authors

DOI:

https://doi.org/10.32030/KRZY.2023.06

Keywords:

Łódź, Third Reich, Red Army, Radogoszcz, Poles, Jews, Germans, front

Abstract

„WE ARE FORTUNATE TO WATCH THE ENEMY IN HIS FINAL HOURS.” PUBLIC FEELINGS AMONG THE RESIDENTS OF ŁÓDŹ IN THE LAST MONTHS OF THE GERMAN OCCUPATION

World War II in Łódź was a time of great terror, massive surveillance and spreading propaganda. At the beginning of the war the city was incorporated into the German state which intensified the violence towards non-German nationals. The change in the city’s social structure became visible already in the first few months of the German occupation when German authorities carried out the extermination of the local intelligentsia and conducted the massive transportation of Polish and Jewish families to General Government. Following the Geman invasion of the Soviet Union the direction and purpose of transportations changed since Polish citizens were from then on exploited as forced labourers in German factories and farms in the heart of the Third Reich. From 1940 onward the Jewish population was concentrated in the ghettos and exterminated. The arrival of the front in 1945 was eagerly anticipated by Poles and a handful of Jewish survivors alike. The Germans did everything in their power to not let the front reach the city, refusing to admit that their days in Łódź are numbered. The aim of the present paper is to portray the public feelings of Łódź’s residents of Polish, German and Jewish nationalities in the final period of the German occupation using the surviving accounts and memoirs.

Author Biography

  • Ludwika Majewska, Scientific Section of the Museum of Independence Traditions in Lodz, Poland

    PhD, historian, Senior Assistant Curator at the Scientific Section of the Museum of Independence Traditions in Łódź, Radogoszcz Martyrdom Memorial Branch.

References

Abramowicz Sławomir: Zagłada ludności getta łódzkiego w ośrodku w Chełmnie nad Nerem. W: Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944. Wybrane problemy. Red. Wiesław Puś, Stanisław Liszewski. Łódź 1991, s. 338–351

Abramowicz Sławomir: Obóz pracy Sikawa w roku 1945 i w latach późniejszych. W: Rok 1945 w Łodzi. Studia i szkice. Red. Joanna Żelazko. Łódź 2008, s. 149–169

Badziak Kazimierz: Wyzwolenie ziemi łódzkiej styczeń 1945. Łódź 1980

Brown Kate: Kresy. Biografia krainy, której nie ma. Jak zniszczono wielokulturowe pogranicze. Przeł. Aleksandra Czwojdrak. Kraków 2013

Cygański Mirosław: Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi 1939–1945. Łódź 1965

Galiński Antoni: Niemieckie miejsca odosobnienia w Łodzi w latach 1939–1945. Wybrane problemy. W: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice. Red. Tomasz Toborek, Michał Trębacz. Łódź–Warszawa 2018, s. 121–132

Hirsch Helga: Nie mam keine buty. O ludziach między Odrą i Wisłą. Przeł. Maria Przybyłowska. Warszawa 2003

Hofmann Andreas R.: Imageprobleme einer Antimetropole.

Lodz 1900–1930. In: Stadt und Öffentlichkeit in Ostmitteleuropa 1900–1939. Beiträge zur Entstehung moderner Urbanität zwischen Berlin, Charkiv, Tallinn und Triest.

Hrsg. Andreas R. Hofmann, Anna Veronika Wendland.Stuttgart 2002, S. 235–257

Iwańska Marzena: Inteligencja miasta przemysłowego XIX i początków XX wieku wobec polskiej niepodległości. Przykład miasta Łodzi. „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2018, t. 19, s. 51–79

Kessler Wolfgang: Rola Niemców w Łodzi. W: Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 r. Red. Krzysztof A. Kuczyński, Barbara Ratecka. Łódź 2001, s. 11–29

Lewicki Stanisław: Radogoszcz. Warszawa 1971

Łuczak Czesław: „Kraj Warty” 1939–1945. Studium historyczno-gospodarcze okupacji hitlerowskiej. Poznań 1972

Majewska Ludwika: Powstańcy z bagażem Kraju Warty. Przyszli i byli uczestnicy Powstania Warszawskiego więzieni na Radogoszczu w Łodzi w czasie II wojny światowej. W: Dziś idę walczyć, Mamo… 78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Red. Beata Michalec, Tadeusz Skoczek. Warszawa 2022, s. 155–172

Majewska Ludwika: Obóz przesiedleńczy w Radogoszczu z lat 1939–1940 w zeznaniach i wspomnieniach wysiedlanej łódzkiej inteligencji. W: Tułacze. Wysiedlenia z ziem polskich inkorporowanych do III Rzeszy podczas II wojny światowej. Red. Ludwika Majewska. Łódź 2023, s. 21–41

Olejnik Leszek: Mniejszości narodowe w Łodzi w 1945 r. W: Rok 1945 w Łodzi. Studia i szkice. Red. Joanna Żelazko. Łódź 2008, s. 131–147

Ossowski Artur: „Dzieci z zielonego autobusu”. Z zeznań o niemieckim obozie dla polskich dzieci przy ul. Przemysłowej w Łodzi (1942–1945). Łódź–Warszawa 2022

Podsiadło Rafał: Fortyfikacje niemieckie na linii OKH Stellung A2: Proszowice – Hebdów – Świniary – Krzyżanowice. Kraków 2012

Radziszewska Krystyna: Społeczność niemiecka w Łodzi w latach 1945–1950. W: Społeczność żydowska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku. Red. Andrzej Lech, Krystyna Radziszewska, Andrzej Rykała. Łódź 2010, s. 209–229

Riecke Jörg: Germanizacja jako modernizacja?. W: Germanizacja Łodzi w nazistowskiej prasie z lat 1939–1943. Wybór artykułów. Red. Krystyna Radziszewska, Jörg Riecke. Łódź 2004, s. 58–64

Rukowiecki Andrzej: Łódź 1939–1945. Kronika okupacji. Łódź 2012

Schuster Frank M.: Die verborgene Stadt. Die Wiederentdeckung der polyethnischen Vergangenheit der Stadt Łódź. „Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen” 2008, S. 143–170

Siepracka Dorota, Wróbel Janusz: Litzmannstadt – nazistowski eksperyment narodowościowy na ziemiach polskich. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 1, s. 229–253

Toborek Tomasz: Armia Krajowa w Łodzi i regionie. W: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice. Red. Tomasz Toborek, Michał Trębacz. Łódź–Warszawa 2018, s. 249–271

Waingertner Przemysław: Czwarta stolica. Kiedy Łódź rządziła Polską (1945–1949). Łódź 2019

Wróbel Janusz: Bilans okupacji niemieckiej w Łodzi 1939–1945. W: Rok 1945 w Łodzi. Studia i szkice. Red. Joanna Żelazko. Łódź 2008, s. 13–30

Wróbel Janusz: Przemiany demograficzne w Łodzi w latach okupacji niemieckiej 1939–1945. W: Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice. Red. Tomasz Toborek, Michał Trębacz. Łódź–Warszawa 2018, s. 15–62

Zaremba Marcin: Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys. Kraków 2012

Downloads

Published

2023-12-15

Issue

Section

Research Papers and Treatises

How to Cite

„Dane nam jest oglądać wroga w jego ostatnich godzinach”: Nastroje mieszkańców Łodzi w ostatnich miesiącach okupacji niemieckiej. (2023). Krzysztofory: Scientific Bulletin of the Historical Museum of the City of Kraków, 41, 99-112. https://doi.org/10.32030/KRZY.2023.06

Similar Articles

You may also start an advanced similarity search for this article.