"Wziął braciszek strzelbiczkę, trafił myśliweczka w główeczkę…" O (nie)konwencjonalnych użyciach zdrobnień w polskich pieśniach ludowych

Autor

  • Katarzyna Prorok Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.13.2017.25.12

Słowa kluczowe:

zdrobnienia, pieśń ludowa, językowy obraz świata

Abstrakt

Wziął braciszek strzelbiczkę, trafił myśliweczka w główeczkę… On (Un)conventional Uses of Diminutives in Polish Folk Songs
The paper attempts to specify the function of diminutives in folk songs, and to find to what degree they can be considered a reliable source in the reconstruction of the linguistic image of the world. The starting point are the findings of Jerzy Bartmiński who distinguished five main functions of diminutives in folk songs: intellectual (communicating smallness), emotional (communicating endearment), rhythm-creating, rhyme-creating, and structural-poetic (signalling the style of the folk song: affectionate, tender, and noble). An analysis of lyrics where diminutives appear frequently and, unusually for them, in contexts of pejorative nature (e.g. in the wife’s description of how she killed her husband: zabiłam go drewienkiem w komórce pod okienkiem), allows the author to formulate a hypothesis that the structural-poetic function of diminutives is not only to establish a “tender and gentle” style in order to evoke positive emotions (create a positive image of the world), but also to evoke negative emotions (and create a negative image of the world). In pejorative texts, partially desemantized diminutives with their conventional tenderness and gentleness, can either soften the evil and the horror of the depicted world, neutralize negative emotions, or they can create such a sharp contrast with the “heartless” story which is being told, that the evil and dread of the world are intensified together with negative emotions. But this diversity of functions that diminutives can play in folk songs, ther partial desemantization and conventionality, render them particularly difficult to analyze, and a reasearcher of the linguistic image of the world should approach them with caution.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bart PANLub: J. Bartmiński (red.), Lubelskie, cz. 1: Pieśni i obrzędy doroczne, cz. 2: Pieśni i obrzędy rodzinne. Chrzciny, wesele, pogrzeb, cz. 3: Pieśni i teksty sytuacyjne, cz. 4: Pieśni powszechne, cz. 5: Pieśni stanowe i zawodowe, „Polska Pieśń i Muzyka Ludowa”, t. 4, Lublin 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Folf Zag: S. Folfasiński (red.), Polskie zagadki ludowe, Warszawa 1975.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gal Star: J. Gallus (zebr.), Starosta weselny. Zbiór przemówień, piosnek i wierszy do użytku starostów, drużbów i gości przy godach weselnych, Bytom 1892.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Glog Pieś: Z. Gloger (zebr. w latach 1861–1891), Pieśni ludu, Kraków 1892.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K: O. Kolberg, Dzieła wszystkie:
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 1 Pieś: t. 1: Pieśni ludu polskiego, Wrocław – Kraków 1961.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 5 Krak: t. 5: Krakowskie, cz. 1, Wrocław – Kraków 1962.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 6 Krak: t. 6: Krakowskie, cz. 2, Wrocław – Kraków 1963.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 16 Lub: t. 16: Lubelskie, cz. 1, Wrocław – Kraków 1962.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 19 Kiel: t. 19: Kieleckie, cz. 2, Wrocław – Kraków 1963.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 21 Rad: t. 21: Radomskie, cz. 2, Wrocław – Kraków 1964.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 25 Maz: t. 25: Mazowsze, cz. 2, Wrocław – Kraków 1963.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 26 Maz: t. 26: Mazowsze, cz. 3, Wrocław – Kraków 1963.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 28 Maz: t. 28: Mazowsze, cz. 5, Wrocław – Kraków 1964.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 40 MazP: t. 40: Mazury Pruskie, Wrocław – Kraków 1966.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 44 Gór: t. 44: Góry i Podgórze, cz. 1, Wrocław – Kraków 1968.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

K 45 Gór: t. 45: Góry i Podgórze, cz. 2, Wrocław – Kraków 1968.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kot Zn: F. Kotula, Znaki przeszłości. Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci, Warszawa 1976.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pieś Śl: J.S. Bystroń (red.), Pieśni ludowe z polskiego Śląska z rękopisów zebranych przez Emila Szramka oraz zbiorów dawniejszych A. Cinciały i J. Rogera, t. 1: Pieśni balladowe, Kraków 1927.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rog Śląsk: J. Roger, Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku, Opole 1976.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szym Podl: J. Szymańska, Podlasie, cz. 1: Teksty pieśni obrzędowych, cz. 2: Teksty pieśni powszechnych, red. L. Bielawski, „Polska Pieśń i Muzyka Ludowa”, t. 5, Warszawa 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Święt Nadr: J. Świętek, Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Kraków 1893.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Literatura
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Adamowski J., 1994, Gatunek tekstu a znaczenie słowa (na materiale folkloru polskiego), „Etnolingwistyka” 6, s. 53–63.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Anusiewicz J., Dąbrowska A., Fleischer M., 2000, Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, [w:] A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Językowy obraz świata i kultura, „Język a Kultura”, t. 13, Wrocław, s. 11–44.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bańko M., 2005, Zdrobnienia [komentarz językoznawcy], [on-line:] https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/zdrobnienia;6740.html (dostęp: 15 II 2018).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bartmiński J., 1973, O języku folkloru, Wrocław.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bartmiński J., Tokarski R., 1986, Językowy obraz świata a spójność tekstu, [w:] T. Dobrzyńska (red.), Teoria tekstu. Zbiór studiów, Wrocław, s. 65–81.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

EJP: S. Urbańczyk (red.), Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Wrocław 1978.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gawroński A., 1928, Wartość uczuciowa deminutywów, [w:] idem, Szkice językoznawcze, Warszawa, s. 199–217.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin, s. 41–49.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jurafsky D., 1996, Universal Tendencies in the Semantics of the Diminutive, „Language” 72/3, s. 533–578, [on-line:] http://dx.doi.org/10.2307/416278.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kaczmarek L., 1936, Sposoby spieszczeń w wielkopolskiej pieśni ludowej, „Język Polski” XXI, s. 141–147.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Mańczak W., 1980, Moda na zdrobnienia, „Język Polski” LX, s. 69–71.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Mańczak W., 2011, Jeszcze o modzie na zdrobnienia, „Język Polski” XCI, s. 218–219.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Miodek J., 2017, Rzecz o języku. Mobilki, wypadeczek, [on-line:] https://plus.gazetawroclawska.pl/opinie/a/rzecz-o-jezyku-mobilki-wypadeczek,12391131 (dostęp: 15 II 2018).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2016, Gatunkowe uwarunkowania znaczeń symbolicznych, „LingVaria” nr 2 (22), s. 203–224, [on-line:] http://dx.doi.org/10.12797.LV.11.2016.22.14.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Obrębska A., 1929, Technika spieszczeń w dzisiejszej polszczyźnie, „Język Polski” XIV, s. 65–71.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pluta F., 1967, Deminutywa w śląskiej pieśni ludowej, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo” III, s. 33–57.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Reczek S., 1968, Deminutiva polskie. Charakterystyka, rozwój funkcji stylistycznej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie. Nauki Humanistyczne”, z. 3 (5), s. 373–386.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

SF: S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, Warszawa 1967–1968.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Siatkowska E., 1967, Deminutywa rzeczowników we współczesnych literackich językach zachodniosłowiańskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” VI, s. 157–170.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sierociuk J., 1990, Pieśń ludowa i gwara, Lublin.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

SSiSL: J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999, z. 3: Meteorologia, Lublin 2012, z. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012, t. II: Rośliny, z. 1: Zboża, Lublin 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tabakowska E., 1998, Bliżej wiersza: gramatyka kognitywna jako narzędzie interpretacji tekstu poetyckiego (na przykładzie „Miniatury średniowiecznej” Wisławy Szymborskiej), [w:] J. Bartmiński, B. Boniecka (red.), Tekst. Analizy i interpretacje, Lublin, s. 9–20.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Weintraub W., 1934, O pewnej młodzieńczej manierze Mickiewicza. (Do charakterystyki stylu „Ballad i romansów”), „Język Polski” XIX, s. 152–162.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wierzbicka A., 1992, Semantics, Culture, and Cognition. Universal Human Concepts in Culture-Specific Configuration, New York – Oxford.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Opublikowane

2018-05-30

Jak cytować

Prorok, K. (2018) „«Wziął braciszek strzelbiczkę, trafił myśliweczka w główeczkę…» O (nie)konwencjonalnych użyciach zdrobnień w polskich pieśniach ludowych”, LingVaria, 13(25), s. 163–178. doi: 10.12797/LV.13.2017.25.12.

Numer

Dział

Etnolingwistyka