Rola etymologii w rekonstrukcji językowego obrazu świata
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.08.2013.16.15Słowa kluczowe:
kognitywna etnolingwistyka, etymologia, językowy obraz świata, kwiat, gwiazdaAbstrakt
The role of etymology in the reconstruction of the linguistic world view
The author assumes that etymological analyses are “ethnolinguistically relevant” because by reconstructing the motivation of names, etymology allows one to reach the methods of linguistic conceptualization of phenomena and objects. He discusses the words świat ‘world’, kwiat ‘flower’, and gwiazda ‘star’ (endorsing Brückner’s and Sławski’s thesis that they all belong to a single etymological nest), and adduces examples of proverbs, riddles, and folk songs where the semantics of ‘world’, ‘flower’, and ‘star’ are joined, to demonstrate the benefits of directing etymological analyses to historically documented texts. Apart from phonetic arguments, the common element is the connotation of ‘brightness’, i.e. what makes it possible to look and to see.
Pobrania
Bibliografia
Bartmiński J. [= Е. Бартминский], 2005, Âzykovoj obraz sveta – očerki po ètnolin-gvistike, Moskva.
Bartmiński J., 2007, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin (52012).
Bartmiński J., 2009, Aspects of Cognitive Etnolinguistics, London (32012).
Bartmiński J., 2011, Jezik – slika – svet – etnolingvisticke studije, Beograd.
Bieriezowicz Je.L. [= Е.Л. Березович], 2000, Russkaâ toponimiâ v ètnolingvističeskom aspekte, Ekaterinburg.
Brzozowska M., 2009, Etymologia a konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin.
Bułygina T.W., Szmielew A.D. [= Т.В. Булыгина, А.Д. Шмелев], 1999, „Narodnaâ ètimo-logiâ”: morfonologiâ i kartina mira, [w:] Slavânskie ètûdy. Sbornik k ûbileû S.M. Tolstoj, Moskva, s. 103–115.
Cienkowski W., 1972, Teoria etymologii ludowej, Warszawa.
Gamkrelidze T.W., Iwanow W.I. [= Т.В. Гамкрелидзе, В.И. Иванов], 1984, Indoevropej-skij âzyk i indoevropejcy, Tbilisi.
Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Mianecki A., 2010, Stworzenie świata w folklorze polskim XIX i początku XX wieku, Toruń.
Mieletinski E., 1981, Poetyka mitu, Warszawa.
NKPP: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga opracował zespół redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, t. I–IV, Warszawa 1969–1978.
Polański K., 2002, hasło: Etymologia, [w:] J. Wojnowski (red.), Wielka encyklopedia PWN, t. 8, Warszawa, s. 399.
Popowska-Taborska H., 2010, Blaski i cienie pracy etymologa (ze slawistycznej perspektywy), „Poradnik Językowy” nr 7 (676), s. 5−13.
Popowska-Taborska H., 2012, Rola etymologii w kształtowaniu językowego obrazu świata (rozważania oparte na słowiańskim materiale językowym), „Etnolingwistyka” 24, s. 155–171.
SD: N.I. Tołstoj [= Н.И. Толстой] (red.), Slavânskiè drevnosti. Ètnolingvističeskij slovarʹ, Moskva 1995–.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 2000.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.
SESł: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1952–.
SLSJ: J. Bartmiński (red.), Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, oprac. zespół w składzie J. Adamowski et al., pod kier. J. Bartmińskiego, Wrocław 1980.
SSiSL: J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. Jerzy Bartmiński, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; z. 3: Meteorologia, Lublin 2012; z. 4. Świat, światło, metale, Lublin 2012.
SStp.: S. Urbańczyk et al. (red.), Słownik staropolski, Warszawa 1953–.
Tołstaja S.M., 2006a, [= С.М. Толстая], Postulaty moskovskoj ètnolingvistiki, „Etnolingwistyka” 18, s. 7−27.
Tołstaja S.M. [= С.М. Толстая], 2006b, Kulʹturnaâ semantika i ètimologiâ, [w:] I. Janyšková, H. Karlikowá (red.), Studia etymologica Brunensia 3, Praha, s. 385–297.
Tołstaja S.M. [= С.М. Толстая], 2008, Prostranstvo slova. Leksičeskaâ semantika v ob-ŝeslavianskoj perspektive, Moskva.
Tołstaja S.M. [= С.М. Толстая], 2010,K semantičeskoj istorii slav. *mirʺ i *světʺ (nadbitka z: Ј. Grkoviћ-Meјџor, M. Radovanoviћ (red.), Teorija dijahronijske lingvistike i proučavaњe slovenskih jezika, Beograd).
Tołstoj N.I., Tołstaja S.M. [= Н.И. Толстой, С.М. Толстая], 1988/1995, Narodnaâ ètimo-logiâ i ètimologičeskaâ magiâ, [w:] N.I. Tolstoj (red.), Âzyk i narodnaâ kulʹtura, Moskva 1995, s. 317–332 (ten sam tekst w książce S.M. Tołstojowej 2008, s. 226–240).
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
Wierzbicka A., 1993, Nazwy zwierząt, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin, s. 251–267.
Wojtyła-Świerzowska M., 1998, Kognitywizm w etymologii, „Rocznik Slawistyczny” LI, s. 17-31.
WSE-HJP: K. Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
