Losy posłanki w języku polskim
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.40.13Słowa kluczowe:
historia języka polskiego , leksyka polska , terminologia parlamentarna , feminatywa , posłankaAbstrakt
HISTORY OF THE WORD POSŁANKA IN POLISH
The subject of the article is the occurrence of the word posłanka [female member of parliament] in Polish, referring to a member of the lower house of parliament. The sources used in the study are primarily Polish dictionaries and corpora, including the Corpus of Parliamentary Discourse and the National Corpus of the Polish Language. The discussion on the nomination of women in parliament in the pages of “Poradnik Językowy” (“Linguistuic Manual”), an interwar periodical dedicated to the culture of language, was also examined. The need to create a name for a woman holding an office in the parliament of deputy was a consequence of her obtaining the right to run for the office, which occurred in 1918 by decree of the Polish president. The records of the proceedings of the Parliament of the Second Polish Republic confirm the presence of the name posłanka, the frequency of which gradually increased from the first mention in 1922 to 120 appearances in the 3rd term. The term posłanka also has numerous confirmations from the sessions of the Parliament of the Polish People’s Republic but, due to the low rank and limited decision-making power of this institution, it disappeared from public use. Its presence in the 1980s is not recorded in the National Corpus of the Polish Language. It returned in the 1990s with the opinion of a neologism and a deprecating name.
Pobrania
Bibliografia
Adamiec D., Gruszczyński W., Majdak M., Żółtak M., 2023, Barokowa polszczyzna w internecie, czyli Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, „LingVaria” XVIII, nr 1 (35), s. 113–124, https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.08.
Benni T., 1933, Sportswoman chce się widzieć z panią doktór, „Język Polski” XVIII, z. 6, s. 184–185.
Chrobaczyńska-Plucińska E., 2022, Halina Skibniewska – posłanka i pierwsza wicemarszałkini w dziejach polskiego parlamentaryzmu (1965–1985). Szkic do biografii, [w:] A. Chamera-Nowak (red.), Kobiety Polsce – Polska Kobietom, „Seria Historyczna”, 10, Warszawa, s. 124–145.
DanKolaDyk: P. Danet, Nouveau Grand Dictionnaire De M’ L’ Abbe Danet, Francois, Latin & Polonois : Enrichi des mellieurs Françons de parler, Avec Des Notes De Critique & de Grammaire Sur Ces Trois Langues […]. T. 2, Warszawa 1743–1745, [on-line:] https://crispa.uw.edu.pl/object/files/411857/display/PDF (dostęp: 31 III 2025).
Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa z 28 listopada 1918 roku o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (Dz. P.P.P. Nr 18, poz. 46 ze zm.), [on-line]: https://isap.sejm.
gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19180180046/O/D19180046.pdf (dostęp: 31 III 2025).
Doroszewski W., 1962, O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. 1, Warszawa.
Dufrat J., 2020, W okresie powolnej modernizacji. Kobieta w II Rzeczypospolitej – próba bilansu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 147, z. 4, s. 811–822, https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.045.12499.
Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.
Jankowska K., 2018, Nazwy kobiet w czasopiśmie „Bluszcz” z lat 1924–1925. Analiza semantyczna i formalna, komputeropis pracy dyplomowej.
Jankowski H., 2021, W obronie języka czy w obawie przed zmianą? Manipulacje językowe w prawicowych tekstach publicystycznych o nazwach żeńskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 55, s. 73–87, https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.04.
JP 1931: W sprawie określeń zawodów w odniesieniu do kobiet, „Język Polski” XVI, z. 5, s. 156–157, [on-line:] https://mbc.malopolska.pl/pl/podglad/jezyk-polski-kazimierz-nitsch-92377/ (dostęp: 31 III 2025).
KDP: Korpus Dyskursu Parlamentarnego, [on-line:] https://kdp.ipipan.waw.pl (dostęp: 28 II 2025–31 III 2025).
Knapski: G. Knapiusz, Thesaurus polono-latino-graecus seu promptuarium linguae Latinae et Graecae […], t. I–II, Kraków 1621.
Kobieta w życiu politycznem, „Bluszcz” 1922, nr 10, s. 76, [on-line:] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/112402/edition/123135/content (dostęp: 31 III 2025).
Kondracka M., 2017, Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej, Warszawa.
KorBa: Elektroniczny korpus tekstów polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.), [on-line:] https:// korba.edu.pl (dostęp: 31 III 2025).
Kowalik J.A., 2015, Aemulatores erasmi? „Sejmy niewieście” w polskiej kulturze literackiej XVI wieku, „Terminus” 17, z. 2 (35), s. 241–263, https://doi.org/10.4467/20843844TE.15.007.4473.
Lis-Staranowicz D., 2018, Kobiece oblicze wyborów parlamentarnych w Polsce. Pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, „Studia Wyborcze” 25, s. 31–44, https://doi.org/10.26485/SW/2018/25/3.
Łaziński M., 2023, Feminatywy oraz inne spory o słowa. Próba diagnozy i propozycje pozytywne, „Socjolingwistyka” 37, nr 1, s. 345–368, https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.37.19.
Majka K., 2018, Kobieta na szerokim świecie, czyli językowy obraz kobiety w czasopiśmie „Moja Przyjaciółka” z lat 1934–1938, komputeropis pracy dyplomowej.
Małocha-Krupa A., 2018, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław.
Miśkiewicz M., 2024, Sportswoman, sportowczyni, sportówka… Problematyczne nazwy kobiety uprawiającej sport, „Język Polski” CIV, z. 1, s. 48–62, https://doi.org/10.31286/JP.00592.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa 2012.
Niepytalska-Osiecka A., 2021, Mieszkańcy i mieszkanki – symetryczne informowanie o płci jako przejaw języka niedyskryminującego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 55, s. 57–72.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, [on-line:] https://nkjp.pl/ (dostęp: 31 III 2025).
Ogrodniczuk M., 2018, Polish Parliamentary Corpus, [w:] D. Fišer, M. Eskevich, F. de Jong (red.), Proceedings of the LREC 2018 Workshop ParlaCLARIN: Creating and Using Parliamentary Corpora, Paris, s. 15–19.
PJ 1912: Nazwa żeńska posła do parlamentu?, „Poradnik Językowy” nr 3, s. 41, [on-line:] https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/243 (dostęp: 31 III 2025).
PJ 1919: Poseł – rodzaj żeński, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 55, [on-line:] https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/314 (dostęp: 31 III 2025).
PJ 1920: Jeszcze poseł rodzaju żeńskiego, „Poradnik Językowy” nr 2–3, s. 25 [on-line:] https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/322 (dostęp: 31 III 2025).
PJ 1925: Poseł – posłanka, „Poradnik Językowy” nr 5, s. 71, [on-line:] https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/375 (dostęp: 31 III 2025).
PJ 1932: Zapytania i odpowiedzi, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 143, [on-line:] https://poradnik-jezykowy.uw.edu.pl/issue/448 (dostęp: 31 III 2025).
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SIJPA: M. Arct, Słownik ilustrowany języka polskiego, t. 1, wyd. 3, Warszawa 1929.
SJP XVII–XVIII: W. Gruszczyński (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, [on-line:] https://sxvii.pl (dostęp: 31 III 2025).
Skudrzyk A., 2020, Od prorokini do marszałkini, czyli o derywacji w miarę potrzeb, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 15, s. 247–254, https://doi.org/10.24917/20831765.15.20.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red.
K. Mrowcewicz, P. Potoniec, t. XXXVII, red. P. Potoniec, t. XXXVIII, red. K. Mrowcewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–2020.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–2002.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
SWil: A. Zdanowicz (red.), Słownik języka polskiego, Wilno 1861, [on-line:] https://eswil.ijp.pan.pl/index.php (dostęp: 31 III 2025).
Szczot M., 2014, Literacka satyra obyczajowa czy polityczny program reform? Staropolskie „sejmy” kobiet i ich antyczne wzorce, [w:] M.A. Kubiaczyk, F. Kubiaczyk (red.), Płeć i władza w kontekstach historycznych i współczesnych, „Gnieźnieńskie Prace Humanistyczne”, t. 1, Gniezno, s. 147–158.
Szpyra-Kozłowska J., 2021, Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci, Kraków.
Walczewska S., 2000, Damy, rycerze, feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, „Kobieta, Kultura, Krytyka”, Kraków.
Wiechnik O., Posełki. Osiem pierwszych kobiet, „Seria Reporterska Wydawnictwa Poznańskiego”, Poznań 2023.
Woźniak E., 2014, Język a emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LX, s. 295–312.
Woźniak E., 2020, Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego, Łódź.
Woźniak E., 2021, Dzieje nazw żeńskich w polszczyźnie jako odbicie przemian społeczno-kulturowych, [w:] E. Młynarczyk, E. Horyń (red.), Dialog z Tradycją, t. 9: Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych, Kraków, s. 383–392.
Woźniak E, 2025, Kobiety o sobie – feminatywa w międzywojennych ofertach pracy, „Język Polski” CV, z. 2, s. 83–96, https://doi.org/10.31286/JP.001054.
Woźniak E., w druku, Senatorka w języku polskim.
Woźniak E., Zarębski R., 2018, O (nie)przydatności źródeł leksykograficznych w badaniach XIX-wiecznej terminologii prawnej, „Język Polski” XCVIII, z. 4, s. 59–69, https://doi.org/10.31286/JP.98.4.6.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Woźniak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
