Nazwy chorób epidemicznych w przeklęciach gwarowych
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.22.16Słowa kluczowe:
leksyka gwarowa, nazwy chorób, przeklęciaAbstrakt
Names of epidemic illnesses in dialectal curses
The paper is concerned with dialectal curses containing names of illnesses. Following a presentation of the units of this type that appeared in our material, a detailed analysis is given of the group of curses which use the names of epidemic illnesses: powietrze, morówka, pomór, pomorek, dżuma, pomucha (all six meaning ‘plague, pest, murrain’), and cholera (‘cholera’). The curses have been shown in a broader linguistic context which takes into account the functioning of the given name in dialects, not only as the base name of the illness, but also as an element of phraseological expressions and as a unit which undergoes the processes of semantic and word-formative derivation.
Pobrania
Bibliografia
Derd: J. Derdowski, O panu Czorlińscim, co do Pucka po sece jachoł, Toruń 1880.
DwZw: S. Dworakowski, Zwyczaje rodzinne w powiecie wysokomazowieckim, Warszawa 1935.
KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, t. 1–2, wyd. 2, Kraków 2011.
Krak: O. Kolberg, Krakowskie, t. 1–4, Kraków 1871–1875.
Kuj: O. Kolberg, Kujawy, t. 1–2, Warszawa 1867.
LL V: A. Chętnik, Teksty ludowe. Miodobranie na Kurpiach, „Literatura Ludowa” V, z. 4–6, 1961, s. 98–108.
LL XIX: S. Bąk, Wspomnienia Anny Bąkowej, „Literatura Ludowa” XIX, z. 3, 1975, s. 32–53.
Lub: O. Kolberg, Lubelskie, t. 1–2, Kraków 1883–1884.
Lud XII: J. Sulisz, Zapiski etnograficzne z Ropczyc, „Lud. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego” XII, 1906, s. 57–81.
Łęcz: O. Kolberg, Łęczyckie, Kraków 1889.
MacSł: J. Maciejewski, Słownik chełmińsko-dobrzyński, Toruń 1969.
ME VI: A. Saloni, Lud łańcucki. Materiały etnograficzne, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” VI, 1903, s. 304.
ME IX: J. Kantor, Czarny Dunajec. Monografia etnograficzna, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” IX, 1907, s. 17–229.
ME XI: O. Kolberg, Tarnów – Rzeszów. Materiały etnograficzne zebrał Oskar Kolberg, uporządkował i wydał Seweryn Udziela, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” XI, 1910, s. 116–323.
MPTL XXVI: W. Gaj-Piotrowski, Kultura społeczna ludu z okolic Rozwadowa, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 26, Wrocław 1967.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl/.
PF IV: R. Lubicz [H. Łopaciński], Przyczynki do nowego słownika języka polskiego, „Prace Filologiczne” IV, 1893, s. 173–279.
PF V: H. Łopaciński, Przyczynki do nowego słownika języka polskiego, „Prace Filologiczne” V, 1899, s. 681–976.
PJPAN 11: M. Kucała, Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich, „Prace Językoznawcze PAN”, nr 11, Wrocław 1957.
PJPAN 37, 47, 72: M. Szymczak, Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 2: F–J, cz. 5: O–Pś, cz. 8: Z–Ż, „Prace Językoznawcze PAN”, nr 37, 47, 72, Wrocław 1964, 1969, 1973.
PJPAN 48: H. Horodyska-Gadkowska, Polskie słownictwo gwarowe z zakresu hodowli zwierząt domowych, „Prace Językoznawcze PAN”, nr 48, Wrocław 1967.
Pleszcz: A. Pleszczyński, Bojarzy międzyrzeccy. Studium etnograficzne, Warszawa 1892.
PorJ 1956: H. Horodyska, Z gwary suwalskiej, „Poradnik Językowy” nr 2, 1956, s. 73–74.
RŁTN XXVI: K. Dejna, Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego (Pa–Por), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXVI, 1980, s. 117–257.
RWF IX: J. Biela, Gwara zebrzydowska. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” IX, 1882, s. 149–217.
RWF XI: J. Łoś, Gwara opoczyńska. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” XI, 1886, s. 147–190.
RWTN III: F. Bizoń, Ze słownictwa gwarowego na Śląsku Cieszyńskim (Etymologie), „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” III, 1961, s. 101–126.
SGK: B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967–1976.
Sand: O. Kolberg, Sandomierskie, Warszawa 1865.
SKJ VD: B. Dembowski, Słownik gwary podhalskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” V, 1894, s. 339–444.
SKJ VG: W. Grzegorzewicz, O języku ludowym w powiecie przasnyskim, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” V, 1894, s. 72–126.
SKoc: B. Sychta, Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. I–III, Wrocław 1980–1985.
Skrz: K. Skrzyńska, Kobieta w pieśni ludowej, Warszawa 1891.
SobKuj: Z. Sobierajski, Gwary kujawskie, Poznań 1952.
Wisła X: K. Mátyás, Przezwiska ludowe w powiatach tarnobrzeskim, niskim i brzeskim w Galicji, „Wisła” X, 1896, s. 725–744.
Wisła XI: A. Osipowicz, Lecznictwo ludowe. Nazwy ludowe niektórych chorób, z wymienieniem środków, używanych po wsiach na ich leczenie w dawnym Augustowskim, „Wisła” XI, 1897, s. 771–783.
Wisła XV: A. Rumel, Pojęcia ludu o przyrodzie, „Wisła” XV, 1901, s. 80.
WMal: W. Malinowski, Gwara rębowska, „Biblioteczka Słuchaczy Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Lublinie”, nr 5, Warszawa 1925.
ZB I: P. Parylak, Prowincjonalizmy mowy polskiej w Drohobyczu i jego okolicach zestawione i porównane z językiem ruskim, staropolskim i narzeczem kaszubskim, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej” I, Kraków 1877, s. 57–78.
Zb II: W. Sierakowski, Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej” II, Kraków 1878, s. 209–259.
Gajda Z., 2011, Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków.
Gdacjusz A., 1969, Wybór pism, oprac. H. Borek, J. Zaremba, Warszawa – Wrocław.
Grochowski M., 1991, Przekleństwo i wulgaryzm jako kwalifikatory pragmatyczne jednostek leksykalnych, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” „Filologia Polska” t. 36: „Nauki Humanistyczno-Społeczne” z. 230, s. 3–25.
Marczewska M., 2012, Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba. Studium językowo-kulturowe, Kielce.
NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, w oparciu o dzieło Samuela Adalberga oprac. zesp. red. pod kier. J. Krzyżanowskiego, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.
Przybylska R., 1986, Co się komu »ciśnie na usta«, czyli o pewnym typie wyrażeń ekspresywnych, „Język Polski” LXVI, s. 347–351.
PSL: F. Giedroyć, Polski słownik lekarski, t. I–II, Warszawa 1931–1933.
PSWP: H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 1–50, Poznań 1994–2005.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa 2000.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SESł: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków 1952–1982.
SGP: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2), t. 1–3: Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–9, z. 2: Kraków 1992–2015.
Sienkiewicz 1978: H. Sienkiewicz, Selim Mirza, [w:] idem, Nowele, t. 2, Warszawa 1978, s. 322–379.
Sienkiewicz 1986: H. Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki, Warszawa 1986.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SJPSz: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. I–III, Warszawa 1993.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, wyd. 2, poprawne i pomnożone, t. I–VI, Lwów 1854–1860.
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Meyenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2012.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Wrocław − Warszawa − Kraków 1953−2002.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
SWil: A. Zdanowicz i in. (red.), Słownik języka polskiego, t. I–II, Wilno 1861.
Szychowska-Boebel B., 1972, Lecznictwo ludowe na Kujawach (Materiały i rozważania), Toruń.
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Warszawa 2003.
Gp.: Grіnčenko B.D., Slovarʹ ukraїnsʹkoї movi, t. 1–4, Kiїv 1958–1959.
FSSSGD: Užčenko V.D., Frazeologіčnij slovnik shіdnoslobožansʹkih і stepovih govіrok Donbasu, Lugansʹk 2013 (http://dspace.ltsu.org/jspui/bitstream/123456789/1765/1/Ugchenko2.pdf).
ÈSSÂ: О. Trubačev (red.), Ètimologičeskij slovarʹ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, t. 1–40, Moskva 1974–2016.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
