O warzywnych określeniach ludzi niemądrych i zachowujących się niewłaściwie jako przyczynek do językowo-kulturowego obrazu warzyw w polszczyźnie
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.39.10Keywords:
stereotypes, linguistic and cultural image of vegetables, insults, words describing foolish and negatively evaluated peopleAbstract
VEGETABLE EXPRESSIONS DENOTING FOOLISH AND MISBEHAVING PEOPLE AS A CONTRIBUTION TO THE LINGUISTIC AND CULTURAL IMAGE OF VEGETABLES IN THE POLISH LANGUAGE
The subject of the article is the names of vegetables which secondarily become insults, that is, they are referred to people who are negatively evaluated due to stupidity and improper behaviour. It is interesting to point out why, among plants, it is vegetables that are used most often in this function. In the first part of the article the author collects and briefly describes the most important elements of the linguistic and cultural image of vegetables in the Polish language for this topic, and in the second part the author characterises the vegetable forms used in the contemporary insulting description of a person: kapuściana głowa [cabbage head], głąb [cabbage heart], burak [beetroot], cebulak [onion-man], kartofel [potato]. The author presents the length of their functioning in Polish and their popularity reflected in the number of derivatives. Also, the author attempts to indicate why they are the ones associated with stupidity and lack of culture, and to what extent it is due to the linguistic and cultural image of vegetables or to other current socio-cultural transformations.
Downloads
References
Bańko M., 2024, Kartofel i ziemniak w języku i w kartach dań, [w:] M. Święcicka, M. Peplińska-Narloch (red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, cz. 9, Bydgoszcz, s. 33–46.
Bartmiński J., 2001, O językowym obrazie świata Polaków końca XX wieku, [w:] S. Dubisz, S. Gajda (red.), Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, Warszawa, s. 27–53.
Bartmiński J., 2014, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Burkacka I., 2020, Janusze, halyny, sebixy i karyny. Memy internetowe jako źródło nowych eponimów, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 21–34, https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.4.2. DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.4.2
Dryll E.M., 2014, Rozumienie metafor charakteryzujących ludzi – perspektywa rozwojowa, praca doktorska, [on-line:] https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1225/Ewa%20Dryll_Rozumienie%20metafor%20charakteryzuj%C4%85cych%20ludzi%20%E2%80%93%20perspektywa%20rozwojowa.pdf?sequence=1 (dostęp: 28 VIII 2024).
Dumanowski J., 2009, Hierarchia bytów żywieniowych, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, [on-line:] https://wilanow-palac.pl/pasaz-wiedzy/hierarchia-bytow-zywieniowych (dostęp: 28 VIII 2024).
Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja – potoczne i naukowe widzenie świata (analiza badań ankietowych dotyczących kategoryzacji nazw roślin), [w:] R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.), Językowa kategoryzacja świata, Lublin, s. 221–241.
Kuligowska K., 2022, Nazwy potraw we frazeologii polskiej, „Prace Filologiczne” LXXVII, s. 247–271, https://doi.org/10.32798/pf.994. DOI: https://doi.org/10.32798/pf.994
Mrózek R., 2007, Słownik motywacyjny antroponimów przezwiskowych socjolektu młodzieżowego, Kraków.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa, red. A. Przepiórowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa 2012.
Nowakowska A., 1998, Bukiet jarzyn po polsku. Prototyp a frazeologia, [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wrocław, s. 272–277.
Nowakowska A., 2005, Świat roślin w polskiej frazeologii, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 2755, Wrocław.
Nowakowska A., 2018, Kariera kartofla/ziemniaka na polu języka polskiego, [w:] J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, R. Nowakowski (red.), „Jabłka zaś ziemne, a po teraźniejszemu kartofle”. Znaczenie ziemniaka w Europie i na ziemiach polskich ze szczególnym
uwzględnieniem Dolnego Śląska w kontekście historii i teraźniejszości, Kraków, s. 159–172.
Ożóg K., 1981, O współczesnych polskich wyrazach obraźliwych, „Język Polski” LXI, z. 3–5, s. 179–187.
Pęzik P., 2020, Budowa i zastosowania korpusu monitorującego MoncoPL, „Forum Lingwistyczne” nr 7, s. 133–150, https://doi.org/10.31261/fl.2020.07.11. DOI: https://doi.org/10.31261/FL.2020.07.11
Rak M., 2017, Na bezrybiu i rak ryba. Językowo-kulturowy obraz raka w polszczyźnie, „Etnolingwistyka” 29, s. 149–169, https://doi.org/10.17951/et.2017.29.149. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2017.29.149
Rydlewski M., 2020, „Z czego się śmiejecie? Sami z siebie się śmiejecie!” Internetowy fenomen „Polaków cebulaków” – od szowinizmu antywiejskiego do kulturowej autoterapii, „Studia i Perspektywy Medioznawcze” 2: Media w środowisku cyfrowym, s. 201–214.
Sikora K., 2016, Gbury, dziwki, patole, zwyrole i ćwoki – o szczególnej karierze quasi-gwarowych ekspresywizmów w polszczyźnie, „Język Polski” XCVI, z. 3, s. 58–67, https://doi.org/10.31286/JP.96.3.6. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.3.6
Sojka-Masztalerz H., 2001, „Kiedy jest tylko groch w chałupie, a kapusta w kłodzie, to bieda nie dobodzie…”. O warzywach w przysłowiach, [w:] A. Dąbrowska, I. Kamińska-Szmaj (red.), Język a kultura, t. 16: Świat roślin w języku i kulturze, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 2282, Wrocław, s. 131–138.
Sojka-Masztalerz H., 2010, O inwektywach zwierzęcych w języku polskim, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3225, „Kształcenie Językowe”, nr 8, Wrocław, s. 11–24.
Szczekocka-Augustyn A., Wereszyńska B., Zagrodzka T., 1996, O kategoriach rozmytych (na przykładzie rozumienia nazw fauny, flory i artefaktów), [w:] R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.), Językowa kategoryzacja świata, Lublin, s. 255–272.
Tokarski R., 1991, Wartościowanie człowieka w metaforach językowych, „Pamiętnik Literacki” LXXXII, nr 1, s. 144–157.
Tołstojowa S.M., 2018, Świat człowieka i jego granice w świetle danych językowych, „Etnolingwistyka” 30, s. 15–30, https://doi.org/10.17951/et.2018.30.15. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2018.30.15
Wacławek M., Wtorkowska M., 2022, O Polakach i Słoweńcach – w kręgu językowo-kulturowych stereotypów, Ljubljana, https://doi.org/10.4312/9789617128574. DOI: https://doi.org/10.4312/9789617128574
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Barbara Batko-Tokarz

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.