Sieć rzeczna średniowiecznego Krakowa
Próba syntezy
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2023.89.02Słowa kluczowe:
Kraków, Garbary, Wisła, Rudawa, Prądnik, Wilga, Zakazimierka, młynówki, młynarstwoAbstrakt
Artykuł zawiera charakterystykę rzeki Wisły oraz jej dopływów Rudawy, Prądnika i Wilgi w granicach średniowiecznego Krakowa i jego najbliższego zaplecza gospodarczego. Od 2. połowy XIII wieku sieć rzeczna na tym obszarze ulegała systematycznej zmianie. Wisła miała kilka koryt. Koryto tzw. Zakazimierki, obiegającej miast Kazimierz od południa, nabrało stałego charakteru dopiero po lokacji tego miasta w XIV wieku. Rzeka Rudawa płynęła do XII wieku jednym korytem od wsi Mydlniki przez Chełm i uchodziła do Wisły na wschód od klasztoru Norbertanek. Jej bieg zmieniły młynówki wybudowane w XIII wieku przez norbertanki, dominikanów, a później Młynówka Królewska. Podobnie na Prądniku wybudowano liczne młynówki. Przy tych rzekach koncentrował się krakowski przemysł młynarski.
Bibliografia
Adamczewski Jan, Mała encyklopedia Krakowa, Kraków 1996.
Atlas historyczny Polski, Wrocław 1967.
Babik Zbigniew, Kraków jako pra- i staropolska nazwa topograficzna. Przegląd polskiego materiału nazewniczego i północnosłowiańskich nawiązań apelatywnych, Kraków 2018, http://dx.doi.org/10.17651/ONOMAST2018.4.
Banasik Piotr, Łącka Erwina, Ulicą Reymonta, czyli „Młynówką Kawiorską”, „Biuletyn AGH”, t. 3, 2020, nr 147.
Baścik Maria, Wody powierzchniowe. Sieć rzeczna, w: Opracowanie ekofizjograficzne miasta Krakowa, Kraków 2010.
Bąkowski Klemens, Dawne kierunki rzek pod Krakowem, „Rocznik Krakowski”, T. 5: 1902.
Encyklopedia Krakowa, Warszawa‒Kraków 2000.
Górecki Jerzy, Magiera Janusz, Jak to z Wisłą było, „Dziennik Polski”, 31 marca 2001.
Jamka Rudolf, Kraków w pradziejach, Kraków 1963.
Kmietowicz-Drathowa Irena, Geologiczne podstawy odtwarzania pierwotnej topografii Krakowa, „Materiały Archeologiczne”, T. 12: 1971.
Kmietowicz-Drathowa Irena, Wstępna rekonstrukcja naturalnej topografii centrum Krakowa, „Materiały Archeologiczne”, T. 15: 1974.
Kramarska-Anyszek Krystyna, Dzieje klasztoru PP Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, „Nasza Przeszłość”, 1977, t. 47, https://doi.org/10.52204/np.1977.47.5-169.
Krasnowolski Bogusław, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. 1: Miasta ziemi krakowskiej, chronologia procesów osadniczych i typologia układów urbanistycznych, Kraków 2004.
Laberschek Jacek, Anfänge und territotiale Entwicklung der Krakauer Agglomeration im 13.‒14. Jahrhundert, „Quaestiones Medii Aevi Novae”, 2011, vol. 16.
Laberschek Jacek, Prądnik w okresie średniowiecza, w: Prądnik Biały. Dziedzictwo kulturowe historycznych miejscowości tworzących Dzielnicę IV Krakowa, red. Jacek Salwiński, Kraków 2004.
Laberschek Jacek, Rola rzeki Rudawy w gospodarce średniowiecznego Krakowa. Próba syntezy, w: Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej, Warszawa‒Poznań 2015.
Laberschek Jacek, Rozwój przestrzenny krakowskiego zespołu osadniczego extra muros XIII‒XVIII w., w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. Jerzy Wyrozumski (praca zbiorowa), Kraków 2007.
Laberschek Jacek, Sieć wodna średniowiecznego Krakowa i jej gospodarcze wykorzystanie, Warszawa 2016.
Marculanis Andrzej, Stopień rozpoznania historyczno-naukowego aglomeracji krakowskiej oraz architektury kamiennej występującej na tym obszarze do 1016 r., 2021, https://poczatkipolski.blog/, dostęp: 15.06.2023.
Mitkowski Józef, Dawne warunki geograficzne jako podłoże, na którym rozwinął się zespół osad krakowskich, w: Kraków. Studia nad rozwojem miasta, praca zbiorowa, red. Jan Dąbrowski, Kraków 1957.
Nalepa Jerzy, Słowiańszczyzna północno-zachodnia: podstawy jedności i jej rozpad, Poznań 1968.
Niemiec Dariusz, Krakowska Młynówka Dominikańska z XIII w. Pomiędzy źródłami pisanymi i archeologią a późnogotycką ikonografią historyczną, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów – 10 lat później – w druku.
Niemiec Dariusz, Trzynastowieczne fortyfikacje Krakowa, w: Studia nad dawną Polską, t. 5, Gniezno 2017.
Niewiński Andrzej, Przestrzeń kościelna w topografii średniowiecznego Krakowa, Lublin 2004.
Niezabitowski Michał, Geografia a historia Krakowa. Warunki naturalne rozwoju Krakowa, w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, praca zbiorowa, red. Jerzy Wyrozumski, Biblioteka Krakowska, nr 150, Kraków 2007.
Pociask-Karteczka Joanna, Płynie Wisła płynie…, w: „Tu wszystko jest Polską...”: eseje krajoznawcze o Krakowie i Małopolsce: materiały konferencyjne, Kraków, 19‒23 sierpnia 2009, red. Józef Partyka.
Pociask-Karteczka Joanna, Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geograficzne”, 1994, z. 96.
Przegon Wojciech, Sieć hydrograficzna w krajobrazie miasta Podgórza, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, T. 25: 2003.
Radwański Kazimierz, Kraków przedlokacyjny. Rozwój przestrzenny, Kraków 1975.
Radwański Kazimierz, Stosunki wodne średniowiecznego Okołu w Krakowie, ich wpływ na topografię osadnictwa, próby powiązania tych zjawisk ze zmianami klimatycznymi, „Materiały Archeologiczne”, T. 1: 1972.
Rajman Jerzy, Kraków zespół osadniczy, proces lokacji, mieszczanie do roku 1333, Kraków 2004.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1‒4, cz. 2, z. 1, cz. 5, z. 2, Wrocław‒Kraków 1980‒2019.
Sokołowski Tadeusz, Topograficzne tło osadnictwa w Krakowie, „Geologia. Kwartalnik Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie im. Stanisława Staszica”, t. 35, z. 1, 2009.
Sowina Urszula, Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle, Warszawa 2009.
Starzyński Marcin, Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kraków 2015.
Tobiasz Mieczysław, Dziejowe przemiany sieci wodnej i zagospodarowania przestrzennego Krakowa, Wrocław 1977.
Wyrozumski Jerzy, Kraków do schyłku wieków średnich, w: Dzieje Krakowa, t. 1, red. Janina Bieniarzówna, Jan Małecki, Kraków 1992.
Wyrozumski Jerzy, O kongregacji włóczków krakowskich, w: Cracovia Mediaevalis, Kraków 2010.
Zaitz Emil, Przedlokacyjne osadnictwo na terenie Krakowa, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, T. 7: 2012.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
