Szkic historii lingwistyki matematycznej w Rosji i ZSRR, ze szczególnym uwzględnieniem tłumaczenia maszynowego
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.21.21Słowa kluczowe:
lingwistyka matematyczna, tłumaczenie maszynowe, metody statystyczne w językoznawstwie, języki formalne, metodyka badań naukowychAbstrakt
A history of mathematical linguistics in Russia and in the USSR , with a particular regard to machine translation
Our goal is to follow and analyse the development of mathematical linguistics in Russia and in the USSR. The first application of mathematical methods, primarily statistical, occurred in Russia already in mid-19th century; however a true bloom of mathematical linguistics happens in mid-20th century, owing to the initiation of intensive research into machine translation. Both the rapid development of machine translation in the initial phase, and later curtailment of research due to considerable financial limitations, has a political-historical justification. We finish our description of the history of linguistic research with the use of mathematical methods with the moment of the collapse of the USSR. Additionally, we show the evolution of the methodology of scientific research within mathematical linguistics.
Pobrania
Bibliografia
Akhmanova O.S., Mel’chuk I.A., Frumkina R.M., Paducheva E.V., 1963, Exact Methods in Linguistics Research, Berkeley – Los Angeles.
ALPAC, 1966, Language and machines: computers in translation and linguistics. A report by the Automatic Language Processing Advisory Committee, Washington.
Andreev N., 1967, The intermediary language as the focal point of machine translation, [w:] A.D. Booth (red.), Machine Translation, Amsterdam, s. 1–29.
Apresjan Yu.D., Boguslavskij I.M., Iomdin L.L., Lazurskij A.V., Sannikov V.Z., Tsinman
L.L., 1992, ETAP – 2: the linguistics of a machine translation system, „Meta” nr (1) 37, s. 97–112.
Bar-Hillel Y., 1960, The present status of automatic translation of languages, „Advances in Computers” 1, s. 45–76.
Baudouin de Courtenay J.N., 1909, Zarys historii językoznawstwa, czyli lingwistyki (glottologii), Warszawa.
Baudouin de Courtenay J.N., 1927/1984, Ilościowość w myśleniu językowym, [w:] idem, O języku polskim, „Biblioteka Filologii Polskiej”, Warszawa, s. 423–443.
Belskaya I.K., 1957, Machine translation of languages, „Research” 10, s. 383–389.
Grzybek P., 2004, History of quantitative linguistics. Nikolaj Gavrilovič Černyševskij. A Forerunner of Quantitative Stylistics in Russia, „Glottometrica” 7, s. 91–93.
Grzybek P., Kelih E., 2004, Anton Semënovič Budilovič (1846–1908). A Forerunner of Quantitative Linguistics in Russia, „Glottometrica” 7, s. 94–96.
Grzybek P., Kelih E., 2005, Zur Vorgeschichte quantitativer Ansätze in der russischen Sprach- und Literaturwissenschaft, [w:] R. Köhler, G. Altmann, R.G. Piotrovski (red.), Quantitative Linguistics. An International Handbook, Berlin, s. 23–64.
Harper K., 1960, Soviet research in machine translation, [w:] H. P. Edmundson (red.), Proceedings of the National Symposium on Machine Translation Held at the University of California, Los Angeles, February 2–5, 1960, Englewood Cliffs, s. 1–12.
Hirst G., 2013, Computational linguistics, [w:] K. Allan (red.), The Oxford Handbook of the History of Linguistics, Oxford, s. 707–726.
Hutchins J. (red.), 2000, Early Years in Machine Translation: Memoirs and biographies of pioneers, ,,Studies in the History of the Language Sciences’’ 97, Amsterdam – Philadelphia.
Hutchins J., 2006, Machine Translation: History, [w:] K. Brown (red.), Encyclopedia of Language & Linguistics, t. 7, Oxford, s. 375–383.
Hutchins J., 2010, Machine translation: a concise history, „Journal of Translation Studies” nr (1–2) 13, s. 29–70.
Hutchins J., 2013, Historical sketch of machine translation in Eastern and Central Europe; [on-line:] http://www.hutchinsweb.me.uk/Hamburg-2013.pdf.
Kelih E., Grzybek P., 2005, Neuanfang und Etablierung quantitativer Verfahren in der sowjetischen Sprach- und Literaturwissenschaft (1956–1962), [w:] R. Köhler, G. Altmann,
R.G. Piotrovski (red.), Quantitative Linguistics. An International Handbook, Berlin, s. 65–82.
Kempgen S., 1995, Russische Sprachstatistik. Systematischer Überblick und Bibliographie, München.
Kolmogoroff A., 1933, Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung, Berlin.
Mološnaja T.N., 2000, My memoirs of MT in the Soviet Union, [w:] J. Hutchins (red.), Early Years in Machine Translation: Memoirs and biographies of pioneers, „Studies in the History of the language Sciences” 97, Amsterdam – Philadelphia, s. 227−232.
Papp F., 1966, Mathematical linguistics in Soviet Union, The Hague.
Pevzner B., 2001, First steps of language engineering in the USSR: The 50s through 70s, „International Journal of Translation” nr (1–2) 13, s. 81–86.
Piotrowski R.G, 1984, Text-Computer-Mensch, Bohum.
Piotrowski R.G., 2000, Machine translation in the former Soviet Union and in the Newly Independent States (NIS). Prehistoric, romantic era, prosaic time, [w:] J. Hutchins (red.), Early Years in Machine Translation: Memoirs and biographies of pioneers, „Studies in the History of the language Scienees” 97, Amsterdam – Philadelphia, s. 233–242.
Piotrowski R., Romanov Y., 1999, Machine translation in the former Soviet Union and in the Newly Independent States (NIS), „Histoire Épistémologie Langage” nr (1) 21, s. 105–117.
Revzin I.I., 1966, Models of language, London.
Roberts A.H., Zarechnak M., 1974, Mechanical translation, [w:] T.A. Sebeok, A.S. Abramson, D. Hymes, H. Rubenstein, E. Stankiewicz (red.), Current Trends in Linguistics, t. 12, The Hague – Paris, s. 2825–2870.
Sedlačíková B., 2012, Historie matematické lingvistiky, Brno.
Sokolova S., 1997, STYLUS – Outline of Functions and Features, [w:] MT Summit VI. Machine Translation: Past, Present, Future. Proceedings, 29 October – 1 November 1997, San Diego – California, s. 257–258; [on-line:] http://www.mt-archive.info/MTS-1997-Sokolova.pdf.
Way A., 1990, Mel’čuk’s explanatory-combinatorial dictionary and its relevance for machine translation, [w:] J. McNaught (red.), Proceedings of a Workshop on Machine Translation, July 1990, Manchester.
Averkiev D.V., 1893, O drame, Sankt-Peterburg.
Andreev N.D., 1959, Modelirovanie âzyka na baze ego statističeskoj i teoretiko-množestvennoj struktury, [w:] Tezisy Konferencii po matematičeskoj lingvistike (Leningrad 1959), Leningrad, s. 15–22.
Arapov M.V., Herc M.M., 1974, Matematičeskie metody v istoričeskoj lingvisti-ke, Moskva.
Ahmanova O.C., Melʹčuk I.A., Padučeva E.V., Frumkina R.M., 1961, O točnyh metodah issledovaniâ âzyka, Moskva.
Belʹskaâ I.K., Korolev L.N., Panov D.Û., 1959, Perevodnaâ mašina P.P. Troânskogo: sbornik materialov o perevodnoj mašine dlâ perevoda s odnogo âzyka na drugie, predložennoj P.P. Troânskim v 1933 g., Moskva.
Budilovič A.S., 1883, Načertanie cerkovnoslavânskoj grammatiki, primenitelʹno k obŝej teorii russkogo i drugih rodstvennyh âzykov, Varšava.
Bunâkovskij V.Â., 1847, O vozmožnosti vvedeniâ opredelënnyh mer doveriâ k rezulʹ-tatam nekotoryh nauk i preimuŝestvenno statistike, „Sovremennik” III, otd. II, s. 36–49.
Gladkij A.V., 1973, Matematičeskie metody izučeniâ estestvennyh âzykov, „Trudy Matematičeskogo instituta im. V.A. Steklova” 133, s. 95–108.
Gladkij A.V., 2005, Razmyšleniâ o vzaimodejstvii lingvistiki i matematiki, Do-klad na Vtoroj meždunarodnoj konferencii po modeli «SmyslTekst»; 23–25 iûnâ 2005, Moskva, [on-line:] http://elementy.ru/lib/164549?context=20615.
Dobrušin R.L., 1957, Èlementarnaâ grammatičeskaâ kategoriâ, „Bûlletenʹ Obʺedi-neniâ po problemam mašinnogo perevoda” 5, s. 19–21.
Dobrušin R.L., 1958a, Značenie matematičeskih metodov v lingvistike, [w:] Tezisy Konferencii po mašinnomu perevodu, Moskva, s. 14–15.
Dobrušin R.L., 1958b, Opyt opredeleniâ ponâtiâ grammatičeskoj kategorij, Tezi-sy Konferencii po mašinnomu perevodu, Moskva, s. 37.
Žolkovskij A.K., Leontʹeva N.N., Martemʹânov Û.S., 1960, O principialʹnom is-polʹzovanii smysla pri mašinnom perevode, [w:] Pitannâ prikladnoï lingvisti-ki. Tezi dopovidej Mižvuznauk. Naukovoï konf. 22–28 veresnâ 1960 roku, Černivci, s. 97–99.
Žolkovskij A.K., Leontʹeva N.N., Martemʹânov Û.S., 1961, O principialʹnom is-polʹzovanii smysla pri mašinnom perevode, [w:] Mašinnyj perevod. Sbornik trudov ITM i VT, Moskva, s. 17–46.
Žuravlëv Û.I., 1980, A.A. Lâpunov i stanovlenie kibernetiki v našej strane, [w:] A.A. Lâpunov, Problemy teoretičeskoj i prikladnoj kibernetiki, Moskva, s. 4–17.
Zaliznâk A.A., 1964, K voprosu o grammatičeskih kategoriâh roda i oduševlennosti v sovremennom russkom âzyke, „Voprosy âzykoznaniâ” nr (4) 13, s. 25–40.
Kolmogorov A.N., 1936, Osnovnye ponâtiâ teorii veroâtnostej, Moskva – Leningrad.
Kolmogorov A.N., 1963, K izučeniû ritmiki Maâkovskogo, „Voprosy âzykoznaniâ” nr (4) 12, s. 64–71.
Kolmogorov A.N., 1965, Zamečaniâ po povodu analiza ritma »Stihov o sovetskom pa-sporte« Maâkovskogo, „Voprosy âzykoznaniâ” nr (3) 14, s. 70–76.
Kolmogorov A.N., Kondratov A.M., 1962, Ritmika poèm Maâkovskogo, „Voprosy âzy-koznaniâ” nr (3) 11, s. 62–74.
Kolmogorov A.N., Prohorov A.V., 1963, O dolʹnike sovremennoj russkoj poèzii, „Vo-prosy âzykoznaniâ” nr (6) 12, s. 84–96.
Kravec L.G., Vasilevskij A.L., Dubitskaâ A.M., 1967, Èksperimentalʹnaâ sistema av-tomatičeskogo perevoda publikacij iz amerikanskogo patentnogo eženedelʹni-ka „Official Gazette”, „Naučno-tehničeskaâ informaciâ. Seriâ 2” 1, s. 35–40.
Kulagina O.S., 1958a, Mašinnyj perevod s francuzskogo âzyka, „Izvestiâ vysših učebnyh zavedenij. Matematika” nr (6) 5, s. 46–51.
Kulagina O.S., 1958b, Ob odnom sposobe opredeleniâ grammatičeskih ponâtij na baze teorii množestv, „Problemy kibernetiki” 1, s. 203–214.
Kulagina O.S., 1958c, Ob odnom sposobe opredeleniâ grammatičeskih ponâtij, [w:] Te-zisy konferencii po mašinnomu perevodu, s. 50.
Kulagina O.S., 1977, O roli A.A. Lâpunova v razvitii rabot po mašinnomu perevodu v SSSR, „Problemy kibernetiki” 32, s. 59–71.
Kulagina O.S., Μelʹčuk I.A., 1956, Mašinnyj perevod s francuzskogo âzyka na rus-skij, „Voprosy âzykoznaniâ” nr (5) 5, s. 111–121.
Lâpunov A.A., Kulagina O.S., 1955, Ispolʹzovanie vyčislitelʹnyh mašin dlâ perevo-da s odnogo âzyka na drugoj, „Priroda” 8, s. 83–85.
Markov A.A., 1913, Primer statističeskogo issledovaniâ nad tekstom »Evgeniâ Onegina«, illûstriruûŝij svâzʹ ispytanij v cepʹ, „Izvestiâ Imperatorskoj akademii nauk. Seriâ 6” nr (3) 7, s. 153–162.
Melʹčuk I.A., 1958a, O mašinnom perevode s vengerskogo âzyka na russkij, „Problemy kibernetiki” 1, s. 222–264.
Melʹčuk I.A., 1958b, Nekotorye vyvody obŝego haraktera v svâzi s mašinnym pe-revodom s vengerskogo âzyka, „Bûlletenʹ Obʺedineniâ po problemam mašinnogo perevoda” 6, s. 34–43.
Melʹčuk I.A., 1959, Statistika i zavisimostʹ roda francuzskih suŝestvitelʹ-nyh ot ih okončaniâ, [w:] Voprosy statistiki reči, Leningrad, s. 112−130.
Melʹčuk I.A., 1962, Ob algoritme sintaksičeskogo analiza âzykovyh tekstov (Ob-ŝie principy i nekotorye itogi), „Mašinnyj perevod i prikladnaâ lingvi-stika” 7, s. 45–87.
Melʹčuk I.A., 1974, Opyt teorii lingvističeskih modelej »Smysl-Tekst«, Moskva
Melʹčuk I.A., Žolkovskij A.K., 1984, Tolkovo-kombinatornyj slovarʹ sovremenno-go russkogo âzyka. Opyty semantiko-sintaksičeskogo opisaniâ russkoj leksiki, Vena.
Nikonov V.A., 1958, Ritmika Maâkovskogo, „Voprosy literatury” 7, s. 89–108.
Nikonov V.A., 1959, Statistika padežej russkogo âzyka, „Mašinnyj perevod i prikladnaâ lingvistika” 3, s. 45–65.
Nikonov V.A., 1961, Borʹba padežej, „International Journal of Slavic Linguistics and Poetics” IV, s. 13–34.
Panov D.Û., 1954, Perevod s odnogo âzyka na drugoj pri pomoŝi mašiny: Otčët o per-vom uspešnom ispytanii, „Referativnoj žurnal »Matematika«” 10, s. 75–76.
Panov D.Û., 1956a, Avtomatičeskij perevod, Moskva.
Panov D. Û., 1956b, [= D. Panov] On the Problem of Mechanical Translation, „Mechanical Translation” nr (2) 3, s. 42–43.
Panov D.Û., 1956c, [= D. Panov] Concerning the problem of machine translation of languages, Moscow.
Piotrovskij R.G., 1975, Tekst, mašina, čelovek, Leningrad.
Revzin I.I., 1958a, „Aktivnaâ” i „passivnaâ” grammatika L.V. Ŝerby i problemy mašinnogo perevoda, [w:] Tezisy Konferencii po mašinnomu perevodu, Moskva, s. 23–25.
Revzin I.I., 1958b, Formalʹnaâ teoriâ predloženiâ, [w:] Tezisy konferencii po ma-šinnomu perevodu, Moskva, s. 50–52.
Revzin I.I., 1959, O ponâtii »množestva otmečennyh fraz« v teoretiko-množe-stvennoj koncepcii O.S. Kulaginoj, [w:] Tezisy Cobeŝanuâ po matematičeskoj lingvistike, Leningrad, s. 27–28.
Revzin I.I., 1960, O nekotoryh ponâtiâh tak nazyvaemoj teoretiko-množestven-noj koncepcii âzyka, „Voprosy âzykoznaniâ” 6, s. 88–94.
Revzin I.I., 1962, Modeli âzyka, Moskva.
Revzin I.I., Rozencvejg V.Û., 1964, Osnovy obŝego i mašinnogo perevoda: učebnoe po-sobie dlâ studentov institutov i fakulʹtetov inostrannyh âzykov, Moskva.
Tomaševskij B.V., 1929, Pâtistopnyj âmb Puškina, [w:] idem, O stihe. Statʹi, Leningrad, s. 138–253.
Uspenskij V.A., 1957, K opredeleniû časti v teoretičesko-množestvennoj sisteme âzyka, „Bûlletenʹ Obʺedineniâ po problemam mašinnogo perevoda” 5, s. 22–26.
Uspenskij V.A., 1998, Serebrânyj vek strukturnoj, prikladnoj i matematičeskoj lingvistiki v SSSR i V.Û. Rozencvejg: Kak èto načinalosʹ (zametki očevidca), [w:] D.A. Pospelov, Â.I. Fet (red.), Očerki istorii informatiki v Rossii, Novo-sibirsk, s. 273–309.
Frumkina Р.М., 1962, О zakonah raspredeleniâ slov i klassov slov, [w:] Т.Н. Mološnaâ (red.), Strukturno-tipologičeskie issledovaniâ, Moskva, s. 124–133.
Černyševskij N.G., 1855, Sočineniâ Puškina, „Sovremennik” nr 2, 3, 7, 8.
Šaumân С.К., 1958, Strukturnaâ lingvistika kak immanentnaâ teoriâ âzyka, Moskva.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
