U źródeł polskiej terminologii logopedycznej. W kierunku badań anagnostycznych
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.15.2020.29.17Słowa kluczowe:
lingwistyka stosowana, terminologia logopedyczna, leksyka profesjonalna, słownictwo medyczneAbstrakt
At the sources of polish logopedic terminology: towards anagnostic resesarch
The paper is a preliminary presentation of the concept of a research project Diachronic Aspects of Polish Logopedic Terminology, carried out by members of the Department of Polish Language of the Pedagogical University in Cracow. The multiauthored study briefly characterizes the beginnings of speech therapy as an independent scientific discipline, and the directions of its development in the past 50 years. It draws attention to the deficiencies and inconsistencies in the usage and understanding of specialist terms in contemporary logopedics, while setting as the primary goal of the enterprise an attempt to standardize Polish terminology related to speech disorders. The basis for this should be the etymology of the terms in question, as well as excerpts from medical and anatomical lexicons and source materials which employ the vocabulary that became the foundation of the logopedic jargon.
Pobrania
Bibliografia
Ajdukiewicz K., 1960, Naukowa perspektywa świata, [w:] idem, Język i poznanie, t. 1: Wybór pism z lat 1920–1939, Warszawa, s. 215–221.
ASA: American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition, Washington – London 2013.
Bielenin K., 2003, Rytuał zamawiania chorób jako akt mowy, „Poradnik Językowy” nr 7, s. 36–53.
Bobrowski I., 1993, Językoznawstwo racjonalne. Z zagadnień teorii językoznawczej i metodologii opisów gramatycznych, Kraków.
Budziszewska W., 1975, Słowiańskie nazwy chorób pochodne od „gostь”, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 200–202.
Budziszewska W., 1989, O niektórych nazwach chorób i związanych z nimi demonów w językach słowiańskich, [w:] H. Popowska-Taborska (red.), Paralele w rozwoju słownictwa języków słowiańskich, Wrocław, s. 153–160.
Buława M., 2016a, Kulturowe uwarunkowania gwarowych nazw chorób, „Polonica” XXXVI, s. 259–274, https://doi.org/10.17651/POLON.36.18.
Buława M., 2016b, Nazwy chorób epidemicznych w przeklęciach gwarowych, „LingVaria” nr 2 (22), s. 249–264, http://dx.doi.org/10.12797/LV.11.2016.22.16.
Buława M., 2019, Nazwy chorób w gwarach polskich, Kraków.
Dombrowski A., 2018, Terminologia medyczna w poradnikach zdrowia dotyczących chorób krwi a zrozumiałość tekstu, [w:] A. Dombrowski, W. Żarski (red.), Dyskurs (para)medyczny. Gatunki – funkcje – przeobrażenia, Wrocław – Kraków, s. 39–55.
Doroszewski J., 1999, Polski język medyczny, [w:] W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka polskiego na przełomie tysiącleci, Kraków, s. 33–49.
Doroszewski J., 2010, Język nauki i praktyki medycznej, [w:] M. Milewska-Stawiany, E. Rogowska-Cybulska (red.), Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych, Gdańsk, s. 299–319.
Falimirz S., 1534, O ziołach i mocy ich, Kraków.
Friedelówna T., 1991, „Ochrapienie, niechęć jadła i trzęsienia serca”, czyli na co chorowali torunianie w XVII wieku, „Rocznik Toruński” XX, s. 281–293.
Friedelówna T., 1992, Polskie terminy farmaceutyczne w podręczniku „Onomasticum trilingue latino-germanico-polonicum”, [w:] H. Wiśniewska, C. Kosyl (red.), Odmiany polszczyzny XVII wieku, Lublin, s. 115–122.
Friedelówna T., 1994, Terminologia medyczna w toruńskim farmaceutycznym „Onomasticum” P. Guldeniusza i w „Przymiocie” W. Oczki, „Polszczyzna Regionalna Pomorza. Zbiór studiów” 6, s. 29–35.
Gajda S., 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole.
Gonigroszek D., 2017, Polska terminologia medyczna – spojrzenie diachroniczne, [w:] R. Maćkowiak, E. Wojtczak (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, t. 4. Łódź, s. 185–192.
Grabias S., 1991, Logopedia – jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji metanaukowej, [w:] H. Borowiec i in. (red.), Przedmiot logopedii, „Komunikacja Językowa i Jej Zaburzenia”, t. 1, Lublin, s. 26–49.
Grabias S., 2012, O ostrość refleksji naukowej. Przedmiot logopedii i procedury logopedycznego postępowania, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Logopedia. Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki, Gdańsk, s. 56–69.
Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, Lublin.
Grucza F., 1983, Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa.
Hajduk Z., 2012, Ogólna metodologia nauk, Lublin.
Hamerlińska A., 2017, Metodyka logopedyczna w przypadku osób po laryngektomii całkowitej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Logopaedica” 6, s. 89–100.
Ingarden R., 1966, Czego nie wiemy o wartościach? [w:] idem, Przeżycie, dzieło, wartość, Kraków, s. 83–127.
Janiuk J., 2005, Terminologia i problematyka medyczna we wczesnych (1931–1939) utworach Michała Choromańskiego, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną” XII, nr 1–2, s. 19–51.
Jankowiak L.A., 2011a, Polskie słownictwo medyczne w drugiej połowie XIX wieku oraz na przełomie XIX i XX wieku, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny” X, s. 97–109.
Jankowiak L.A., 2011b, Synonimia w polskiej terminologii medycznej przełomu XIX i XX wieku. Rekonesans, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XLVI, s. 233–262, https://doi.org/10.11649/sfps.2011.002.
Kaczmarek L., 1991, O polskiej logopedii, [w:] H. Borowiec i in. (red.), Przedmiot logopedii, „Komunikacja Językowa i Jej Zaburzenia”, t. 1, Lublin, s. 5–25.
Kamiński S., 1992, Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, do dr. przygot. A. Bronk, wyd. 4 popr., Lublin.
Kędelska E., 1978, Polska terminologia medyczna w słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XVII, s. 95–104.
Klemensiewicz Z., 1963, Językoznawca wobec problematyki słownictwa lekarskiego, „Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska” XIII, nr 6, s. 757–760.
Knapski G., 1621, Thesaurus Polono-Latino-Graecus seu Promptuarium Linguae Latinae et Graecae Polonorum usui accomodatum…, Cracoviae.
Kozołub A., 2003, Anatomia i fizjologia narządów mowy, głosu i słuchu, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 1, Opole, s. 127–143.
Kuczkowski J., Cieszyńska J., 2017, Dzieje polskiej foniatrii, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska (red.), Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin Profesora Edwarda Łuczyńskiego, Gdańsk, s. 63–81.
Linde S.B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
Logopedia: S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin 2015.
Ławnicka-Borońska M., Kubacka K., 2016, Język polski medyczny w wybranych materiałach dydaktycznych ostatniego ćwierćwiecza, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 23, s. 215–235, https://doi.org/10.18778/0860-6587.23.17.
Marczewska M., 2010, Strategie pragmatyczne stosowane w zamówieniach ludowych, [w:] H. Bartwicka (red.), Język, tekst, kultura, Bydgoszcz, s. 115–128.
Marczewska M., 2012a, Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba. Studium językowo-kulturowe, Kielce.
Marczewska M., 2012b, Performatywność polskich zamówień znachorskich, [w:] A. Burzyńska-Kamieniecka (red.), Akty i gatunki mowy w perspektywie kulturowej, „Język a Kultura”, t. 23, Wrocław, s. 367–381.
Masłowski J., 1977, Polskie słownictwo lekarskie, Wrocław.
Mączyński J., 1564, Lexicon Latino-Polonicum ex Optimis Latinae linguae scriptoribus concinnatum, Regiomonti Borussiae. Metodologia: S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk 2015.
Michalik M., 2013, Teoria logopedii jako interakcja. Między interakcjonizmem symbolicznym a lingwistyką mentalną, [w:] M. Michalik, A. Siudak, H. Pawłowska-Jaroń (red.), Interakcyjne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, „Nowa Logopedia”, t. 4, Kraków, s. 13–31.
Michalik M., 2015, Transdyscyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk, s. 32–46.
Michalik M., 2018, Lingwistyczno-logopedyczne podstawy komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Ujęcie metodologiczne, Kraków.
Migdał J., 2002, O nazywaniu człowieczych chorób – uwagi o słownictwie Glaberowych „Gadek”, [w:] M. Białoskórska, L. Mariak (red.), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8: Materiały X Kolokwium Językoznawczego, Pobierowo, 18–20 września 2000 r., Szczecin, s. 147–157.
Musiołek-Choiński K., 1986, Polskie nazwy chorób. Studium z terminologii medycznej, Wrocław.
Nowy Leksykon: K. Czarnecki (red.), Nowy leksykon metodologiczny, Sosnowiec 2009.
Obara J., 2003, Współczesne socjolektalne słownictwo medyczne, „Kształcenie Językowe” 4, s. 147–185.
Obrębowski A., 2014, Biologiczne podstawy mowy, [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk, s. 23–35.
Okoniowa J., 2018, „Szlachetne zdrowie…” – dyskurs medyczny w staropolszczyźnie, [w:] A. Dombowski, W. Żarski (red.), Dyskurs (para)medyczny. Gatunki – funkcje – przeobrażenia, Wrocław – Kraków, s. 141–153.
Ożdżyński J., 1994a, Słowo wstępne, [w:] idem (red.), Polska terminologia logopedyczna, Kraków, s. 7–9.
Ożdżyński J. (red.), 1994b, Polska terminologia logopedyczna, Kraków.
Popper K.R., 1992, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa.
Pukalska B., 2013, „Złapać bakcyla”, czyli o ewolucji znaczeń niektórych wyrazów z leksyki medycznej i potocznej, „Linguarum Silva”, t. 2, s. 71–90.
Puzio A., Ziółkowska K., 1998, Wybrane zagadnienia z metodyki pracy naukowej. Skrypt dla studentów i doktorantów, Katowice.
Ross J., 1965, Z dziejów polskiego słownictwa lekarskiego, „Język Polski” XLV, s. 223–234.
Siennik M., 1568, Herbarz to jest zioł tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie…, Kraków.
Spiczyński H., 1542, O ziołach tutecznych i zamorskich i o mocy ich…, Kraków.
Spólnik A., 1988, Nazwy polskich roślin leczniczych w źródłach od XVI do XVIII wieku, [w:] W. Boryś (red.), Studia konfrontatywne i historia, „Studia Językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich”, t. 12, Wrocław, s. 177–228.
Spólnik A., 1990, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław.
Steczko A., Steczko I., Składzień J., 2003, Katarrus, chrapota, ślinogorz, czyli o nazwach i leczeniu schorzeń laryngologicznych na podstawie zabytków języka polskiego z XV i XVI wieku, „Otolaryngologia Polska” LVII, nr 2, s. 295–300.
Surowaniec J., 1992, Słownik terminów logopedycznych, Kraków.
Surowaniec J., 1993a, Podręczny słownik logopedyczny, Kraków.
Surowaniec J., 1993b, Słownik słów kluczowych w logopedii, Kraków.
Surowaniec J., 1999, Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Kraków.
Syreniusz S., 1613, Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowią…, Kraków.
Trotz M.A., 1764, Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski…, Lipsk.
Umińska-Tytoń, E., 1989, Potoczne nazwy chorób i dolegliwości w księgach parafialnych Mileszek z XVIII wieku, cz. 1, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXV, s. 205–218.
Umińska-Tytoń, E., 1990, Potoczne określenia chorób i dolegliwości w księgach parafialnych Mileszek z XVIII wieku, cz. 2, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXVI, s. 199–205.
Wajda-Adamczykowa L., 1989, Nazwy roślin leczniczych, [w:] B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. II: Natura i kultura – współzależności w dziejach lekoznawstwa, Warszawa, s. 69–82.
Walęciuk-Dejneka B., 2005, Magiczne sposoby leczenia w tradycyjnej medycynie ludowej. Symbolika słów i gestów w aktach zażegnywania, zaklinania i zamawiania choroby, [w:] E. Łoch, G. Wallner (red.), Między literaturą i medycyną. Literackie i pozaliterackie działania środowisk medycznych a problemy egzystencjalne człowieka XIX i XX wieku, Lublin, s. 67–76.
Wiśniewska H., 1991, Terminologia medyczna w rozprawie „De ossibus humanis tractatus tres” Jana Ursinusa, „Prace Filologiczne” XXXVI, s. 369–378.
Wnęk J., 2015, Krytyka naukowa polskich książek medycznych na przełomie XIX i XX wieku, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” LXXVIII, s. 75–88.
Wysocka F., 1980, Polska terminologia lekarska do roku 1838, t. I: Anatomia – proste prymarne nazwy nie motywowane, Wrocław.
Wysocka F., 1994, Polska terminologia lekarska do roku 1838, t. II: Anatomia, jednowyrazowe nazwy motywowane, Kraków.
Wysocka F., 1995, Kształtowanie się polskiej terminologii anatomicznej do początków XIX w., „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny” II, nr 2, s. 71–82.
Wysocka F., 1999, Zarys historii literatury medycznej i piśmiennictwa medycznego do początków XIX wieku, Piotrków Trybunalski.
Wysocka F., 2007, Polska terminologia lekarska do roku 1838, t. III: Anatomia, nazwy dwuwyrazowe, Kraków.
Wysocka F., 2013, Polska terminologia lekarska do roku 1838, t. IV: Anatomia, nazwy wielowyrazowe, Kraków.
Życiński J., 1983, Język i metoda, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Ewa Horyń
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
