'Zgniłe' czy 'zgnite jabłko'?

Czyli o pewnej tendencji słowotwórczej w polskich gwarach i jej konsekwencjach

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.13.2018.26.11

Słowa kluczowe:

dialektologia, słowotwórstwo, przymiotnik, synonimia słowotwórcza

Abstrakt

Zgniłe or zgnite jabłko? Or about a Certain Derivational Tendency in Polish Dialects and Its Consequences
The author presents and analyses the consequences of a characteristic for Polish dialects appearance of verbal adjectives which are the continuation of former gerunds ending in ‑ły. They occur very often in Polish dialects. The author pays attention to lexical and morphological consequences of this phenomenon. They consist in separation of a formant -ły that can create words from a great number of derivatives of an adjectival meaning not only on a verbal basis (e.g. przeszpiegły, wartły). Finally they also consist in the appearance of derivational synonymy. Functional character of adjectives ending in -ły enables their interchangeable action with other adverbial words ending in -ny, -ony, -any, ‑ty of resultant effect.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

AGP: Kartoteka tzw. wielkiego Atlasu gwar polskich (Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii UŁ).

AJŚ: A. Zaręba, Atlas językowy Śląska, t. I–VIII, Warszawa 1969–1980.

Bartnicka B., 1970, Adiektywizacja imiesłowów w języku polskim, Warszawa.

Bąk P., 1968, Gwara okolic Kramska w powiecie konińskim (zarys fonetyki i słowotwórstwa), Wrocław.

Cyran W., 1977, Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.

Damborský J., 1967, Participium l-ové ve slovanštině, Warszawa.

Dejna K., 1994, Atlas polskich innowacji dialektalnych, wyd. II, Warszawa – Łódź.

Dobrzyński W., 1967, Gwary powiatu niemodlińskiego, cz. 2: Morfologia, teksty gwarowe, Wrocław.

GHJP: Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1965.

Górnowicz H., 1968, Słowotwórstwo przymiotników, zaimków i liczebników w gwarach malborskich, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XIV, s. 209–234.

Grzegorczykowa R., 1984, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, wyd. VI, Warszawa.

GWJP: R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, wyd. II, Warszawa 1998.

Jadacka H., 1986, Synonimia słowotwórcza – perspektywy badawcze, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 404–412.

Jaros I., 2016, Przymiotnikowe synonimy słowotwórcze w gwarach polskich (zarys problemu), [w:] J. Klimek-Grądzka, M. Nowak (red.), Dawne z nowym łącząc… In memoriam Mariani Kucała, Lublin, s. 23–37.

KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, t. I–II, wyd. II, Kraków 2011.

Kleszczowa K., 2003, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Katowice.

Krupska-Perek A., 1988, Ludowe cechy słowotwórstwa przymiotników w gwarach centralnej Polski, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXXIV, s. 97–103.

KSGP: Kartoteka Słownika gwar polskich, [on-line:] http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=37156&from=&dirids=1&tab=1&lp=9&QI= (dostęp: 26 V 2017).

Maciejewski J., 1969, Słownik chełmińsko-dobrzyński (Siemoń, Dulsk), Toruń.

MAGP: Mały atlas gwar polskich, t. I–II, red. K. Nitsch, t. III–XIII, red. M. Karaś, Warszawa 1957–1970.

Malec T., 1976, Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem Lubelskim, Wrocław.

Maryniakowa I., 2011, Słownik dawnej mowy mieszkańców Ciechanowca i okolicznych wsi na Podlasiu, Łomża.

Maz: Atlas gwar mazowieckich, t. I, oprac. H. Horodyska-Gadkowska, A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Wrocław 1971, t. II–X, oprac. A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Wrocław 1974–1992.

Osowski B., 2012, Przymiotniki współtematowe w języku mieszkańców Golina (Wielkopolska wschodnia) oraz Bukówca Górnego (Wielkopolska południowa), [w:] J. Sierociuk (red.), Słowotwórstwo słowiańskie. System i tekst, „Prace Komisji Słowotwórczej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów”, ser. 13, Poznań, s. 327–333.

Pelcowa H., 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin

SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

SGK: B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VII, Wrocław 1967–1976.

SGOWM: Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I–II, red. Z. Stamirowska, oprac. A. Basara, Wrocław 1987, 1991, t. III, red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, oprac. A. Basara, Warszawa – Kraków 1993, t. IV–V, red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, oprac. U. Dobrzyniec-Konarska, Warszawa – Kraków 2002, t. VI, red. D. Kołodziejczykowa, K. Sobolewska, Warszawa – Kraków 2014.

SGP: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2), t. 1–3:

Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–9, z. 2: Kraków 1992–2015.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969 (CD-ROM).

SKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków 1900–1911.

SKoc: B. Sychta, Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. I–III, Wrocław 1980–1985.

SL-RKJ: K. Dejna, Słownictwo ludowe z terenu województw kieleckiego i łódzkiego. (A–B), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XX, 1974, s. 189–277; (C–D), XXI, 1975, s. 135–290; Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego. (E–J), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXII, 1976, s. 135–268; (K), XXIII, 1977, s. 147–290; (L–M), XXIV, 1978, s. 149–274; (N–Ó), XXV, 1979, s. 123–276; (Pa–Por), XXVI, 1980, s. 117–257; (Pos–R), XXVII, 1981, s. 129–281; (Sa–Sy), XXVIII, 1982, s. 119–261; (Sz–U), XXIX, 1983, s. 83–233; (W), XXX, 1984, s. 91–213; (Z–Ż), XXXI, 1985, s. 143–265.

Steffen W., 1984, Słownik warmiński, Wrocław.

SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.

SzymDom: M. Szymczak, Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. I–VIII, Wrocław 1962–1973.

Świtała-Cheda M., 2006, Adiektywizacja imiesłowów przymiotnikowych w gwarze Proboszczewic koło Płocka, [w:] F. Czyżewski, S. Gala (red.), Ze studiów nad gramatyką i leksyką języka polskiego i ukraińskiego, „Rozprawy Slawistyczne UMCS”, 20, Lublin, s. 79–86.

Tokarski J., 1951, Czasowniki polskie. Formy, typy, wyjątki, słownik, Warszawa.

USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.

Opublikowane

2018-11-16

Jak cytować

Jaros, I. (2018) „’Zgniłe’ czy ’zgnite jabłko’? Czyli o pewnej tendencji słowotwórczej w polskich gwarach i jej konsekwencjach”, LingVaria, 13(26), s. 159–169. doi: 10.12797/LV.13.2018.26.11.

Numer

Dział

Dialektologia