Funkcje dwukropka w polskich opracowaniach normatywnych dotyczących interpunkcji (1770–1935)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.08Słowa kluczowe:
interpunkcja polska, opracowania normatywne dotyczące przestankowaniaAbstrakt
Functions of the Colon in Polish Prescriptive Works on Punctuation (1770–1935)
The paper investigates the function assigned to the colon in Polish prescriptive works on the rules of punctuation published between 1770 and 1935. Following the authors of grammar textbooks, spelling rules and punctuation treatises, three primary functions of the colon have been distinguished: the colon as an indicator of a citation, enumeration, and as an announcement of the forthcoming explanation of the previous sentence. The colon could constitute the sole signal of text delimitation, but it was also sometimes paired with the lexical environment, especially with metatextual elements. Treatises on punctuations also emphasized the role played by the colon in the rhetoric period.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
Traktaty interpunkcyjne
Bentkowski F., 1830, O znakach przecinkowych w pismie czyli znakach pisarskich, Warszawa.
Łagowski F., 1895, O znakach pisarskich, Warszawa.
Wąsik W., 1919, Interpunkcja polska. Traktat o znakach pisarskich a interpunkcji polskiej w szczególności, czyli Teorja przestankowania, Warszawa.
„Prawidła pisowni”
Grzymałowski W., 1913, Prawidła pisowni polskiej ułożone według uchwał Akademii Umiejętności w Krakowie z dodatkiem, zawierającym pisownię autorów „Wielkiego słownika języka polskiego” ułożył […], wyd. 4 przejrz. i uzup., „Książki dla Wszystkich”, nr 50, Warszawa.
Hełczyński J., 1929, Stawianie znaków przestankowych. Wskazówki praktyczne. Poradnik dla uczniów szkół średnich, Lwów – Warszawa.
Jodłowski S., 1935, Zasady interpunkcji. Prawidła, przykłady, wyjaśnienia, uzasadnienia, Lwów – Warszawa.
Łoś J., 1924, Zasady pisowni, [w:] idem, Zasady ortografji polskiej i słownik ortograficzny według zasad Polskiej Akademji Umiejętności, wyd. 3 rozszerz., Lwów, s. 3–57.
Mecherzyński K., 1841, Prawidła pisania ułożył […], Kraków.
Szober S., 1917, Pisownia polska. Jej historja, uzasadnienie i prawidła, Warszawa.
Podręczniki gramatyki
Bem A., 1889, Jak mówić po polsku czyli Gramatyka polska w zarysie popularnym przez […], Warszawa.
Boczyliński I., 1882, Zasady gramatyki języka polskiego według najnowszych wyników nauki i wskazówek dydaktyki ułożył […], cz. 2: Składnia (Syntaksis). Z dodatkiem głównych prawideł pisowni, wyd. 2 popr., Warszawa.
Bohdanowicz Dworzecki J., 1824, Grammatyka ięzyka polskiego napisana przez […], wyd. 2, Wilno.
Czajkowski J., 1853, Grammatyka języka polskiego. Zawiera: 1. Naukę rozbioru. 2. Naukę słoworodu i pisowni. 3. Naukę składni, wyd. 2, Warszawa.
Dawid W., 1882, Krótka grammatyka polska ułożył […], wyd. 5 pomn. i popr., Warszawa – Lublin.
Gruszczyński S., 1861, Nauka o zdaniu zawierająca rozbiór zdania pojedyńczego, złożonego i okresu, oraz prawideł szyku, ułożona na klasy średnie gimnazyów i szkół realnych, tudzież dla seminaryów nauczycielskich i wyższych szkół żeńskich przez […], Poznań.
Kopczyński O., 1803 (wyd. 1 1778), Grammatyka dla szkół narodowych na klassę I, Wilno.
Kopczyński O., 1780, Grammatyka dla szkół narodowych na klassę II, [Warszawa].
Kopczyński O., 1817, Grammatyka języka polskiego przez […]. Dzieło pozgonne, Warszawa.
Krasiński A., 1837, Grammatyka polska dla dzieci krótko zebrana przez […], Wilno – Warszawa.
Krasnowolski A., 1897, Systematyczna składnia języka polskiego, Warszawa.
Krasnowolski A., 1898, Składnia języka polskiego (mniejsza) przez […], Warszawa.
Królikowski J., 1826, Proste zasady stylu polskiego rozmaitemi postrzeżeniami względem języka, dla użytku jasno, zwięźle, poprawnie, gładko i szczerze po polsku pisać chcących, praktycznie w przykładach okazane, a wzorami rozmaitego toku i sposobu pisania, nauką o listach, wykładem pewnej liczby synonimów i kilku rozprawkami o języku, tudzież wyjaśnieniem pisowni dopełnione, przez […], Poznań – Bydgoszcz.
Kudasiewicz A., 1863, Kurs trzeci nauki języka polskiego zawierający ortografiję i składnię. Przez […], Warszawa.
Kurhanowicz T., 1852, Składnia i pisownia języka polskiego układu […], do użycia szkolnego zastosowana i przez najwyższą władzę edukacyjną dla zakładów naukowych okręgu naukowego warszawskiego przeznaczona, Warszawa.
Małecki A., 1863, Gramatyka języka polskiego większa przez […], Lwów.
Muczkowski J., 1849, Gramatyka języka polskiego przez […], wyd. 3 przerobione i pomnożone, Kraków.
Rewoliński K., 1845, Głoskownia czyli Grammatyka polska co do składni szyku, zgody i rządu, o zdaniach, przecinkowaniu i przenośniach. Przez […], Radom.
Stein I., Zawiliński R., 1907, Gramatyka języka polskiego dla szkół średnich, Kraków – Warszawa.
Szostakowski J., 1849, Polska grammatyka mniejsza ułożona przez […], wyd. 2, Trzemeszno.
Szumski T., 1809, Dokładna nauka języka i stylu polskiego w dwoch częściach. Część pierwsza zawierająca Grammatykę i Deklamatorykę, do którey też należą Elementarz i Wzory charakterów, ułożone podług nayłatwieyszej metody do nauczenia się czytania i pisania; dla użytku młodzieży napisana i własnym kosztem wydana przez […], Poznań.
Szylarski W., 1770, Początki nauk dla narodowej młodzieży to jest Grammatyka języka polskiego ucząca, a tym samym pojęcie obcych języków, jako: łacińskiego, francuskiego, niemieckiego, włoskiego i innych ułatwiająca. Przez […], Lwów.
[Żebrawski T.], 1876, Gramatyka praktyczna języka polskiego przez T.Ż., Kraków.
Żochowski F., 1852, Mownia języka polskiego przez […], Warszawa.
Literatura
Bajerowa I., 1986, Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 768, Katowice.
Foremniak K., 2014, O sztuce przestankowania w Polsce i we Włoszech. Rozwój normy interpunkcyjnej od XVI wieku do współczesności, Warszawa.
Furmanik S., 1955, O interpunkcji w drukach staropolskich, „Pamiętnik Literacki” XLVI, s. 426–468.
Godyń J., 1996/2009, Retoryka w pieśni pasyjnej Władysława z Gielniowa, Psałterzu floriańskim i Kazaniach tzw. świętokrzyskich (funkcje średniowiecznej interpunkcji), [w:] idem, Studia historycznojęzykowe, edytorskie, kulturalnojęzykowe, „Biblioteka LingVariów”, t. 4, Kraków, s. 217–231.
Górnicki Ł., 1637, Dzieie w Koronie Polskiey. Z przytoczeniem niektorych postronnych rzeczy: od Roku 1538. aż do Roku 1572. Przez J.M.P. Łukasza Gornickiego, Tykocińskiego y Wasiłkowskiego Starostę, spisane. A teraz nowo wydane Przez J.M.X. Łukasza Gornickiego, Kanonika Wileńskiego Warmińskiego J.K.M. Sekretarza, Kraków.
Grochowski M. (red.), 1995, Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście. Materiały konferencji naukowej (Toruń 21–23 X 1993), Toruń.
Jodłowski S., 2002, Zasady interpunkcji. Podręcznik, oprac. nauk. i red. J. Godyń, wyd. nowe zm. i rozsz., Kraków.
Kleszczowa K., Szczepanek A. (red.), 2014, Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3141, Katowice.
Kochanowski J., 1584, Fraszki, Kraków.
Musiołek K., 1981, Z dziejów kształtowania się normy interpunkcyjnej w pisowni polskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Linguistica” 6, s. 43–61.
Podracki J., 2007, Konstrukcje złożone w gramatykach języka polskiego (rys historyczny), Warszawa.
Podracki J., 2016, Status interpunkcji w dawnych podręcznikach gramatyki języka polskiego, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 19–30.
Tutak K., 2013, O dedykacjach w drukach polskich XVI i XVII w. (grafia i interpunkcja), „Biblioteka LingVariów”, t. 16, Kraków.
Tutak K., 2017, Tekstowe funkcje dwukropka – na przykładzie Dziejów w Koronie Polskiej Łukasza Górnickiego, „LingVaria” nr 1 (23), s. 133–149, [on-line:] http://dx.doi.org/10.12797/LV.12.2017.23.09.
Wierzbicka A., 1971/2008, Metatekst w tekście, [w:] D. Ostaszewska, R. Cudak (red.), Polska genologia lingwistyczna, „Zagadnienia i Problemy Współczesnej Genologii”, Warszawa, s. 281–296.
Iofik L.L., 1961, Ob ocnovah anglijckoj pynktyacii v cvâzi c problemoj cložnocočinennogo predloženiâ, „Voprocy Âzykoznaniâ” nr 4, s. 99–104.
Padučeva E.V., 1996, Semantičeskie issledovaniâ. Semantika vremeni i vida v russkom âzyke. Semantika narrativa, Mockva.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Kinga Tutak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
