Wyrazy z formantem -acja w gwarach polskich na tle historycznojęzykowym
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.23.17Słowa kluczowe:
dialektologia polska, słowotwórstwo polskie, polskie słowotwórstwo gwaroweAbstrakt
Words with the -acja Formant in Polish Dialects, Against the Background of Historical Linguistic Data
Polish dialectal words with the -acja formant can be divided into two groups: 1) words with Latin roots borrowed directly from Latin or through the mediation of West European languages, e.g. administracja < administrować (Lat. administratio < administrare); mobilizacja < mobilizować (French mobilisation < mobiliser, German Mobilisation < mobilisieren; Lat. mobilis); 2) words with Slavic or German roots (in words borrowed from German), e.g. marnacja < marnować (the Slavic root marn); pielęgnacja < pielęgnować (the German word pflegen). The present article describes both groups. A more detailed description of the second group is presented in a separate paper (Reichan 2012).
Pobrania
Bibliografia
Źródła
Dejna K., 1979, Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego (N–Ó), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXV, s. 123–276.
IndSGP: Indeks a tergo wyrazów z kartoteki Słownika gwar polskich (do użytku wewnętrznego Zakładu Dialektologii Polskiej IJP PAN w Krakowie).
IndSJPD: Indeks a tergo do Słownika języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego, oprac. pod kier. R. Grzegorczykowej, J. Puzyniny, Warszawa 1973.
IndSL: W. Doroszewski (red.), R. Grzegorczykowa, Z. Kurzowa, J. Puzynina (oprac.), Indeks a tergo do Słownika języka polskiego S.B. Lindego, Warszawa 1965.
IndSStp: M. Eder, W. Twardzik, Indeksy do Słownika staropolskiego: alfabetyczny, a tergo, verba absentia, verba expurgata, Kraków 2007.
Krak II: O. Kolberg, Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, t. VI: Krakowskie, cz. II, Kraków 1873.
Pozn I: O. Kolberg, Lud. Jego zwyczaje…, t. IX: W. Ks. Poznańskie, cz. I, Kraków 1875.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SGP: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2), t. 1–3: Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–9, z. 2: Kraków 1992–2016.
SGPkart: Kartoteka Słownika gwar polskich PAN w Zakładzie Dialektologii Polskiej IJP PAN w Krakowie.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków 1900–1911.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego. Wydanie drugie, poprawione i pomnożone, t. I–VI, Lwów 1854–1860.
SPLP: W. Lubaś (red.), Słownik polskich leksemów potocznych, t. I–VII (A–Oż), Kraków
–2013, W. Lubaś, K. Skowronek (red.), t. VIII–IX (P–Pir), Kraków 2015–2016.
SStp: S. Urbańczyk (t. 1–11, do z. 6), Zespół (t. 11, z. 7–8) (red.), Słownik staropolski, Kraków 1953–2002.
Literatura
Buttler D., 1993, Neologizmy z formantem -acja w powojennej polszczyźnie, „Prace Filologiczne” XXXVIII, s. 7–15.
Cyran W., 1977, Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.
Długosz-Kurczabowa K., 1988, Formant -acja w języku polskim, „Prace Filologiczne” XXXIV, s. 7–24.
Doroszewski W., 1962, O kulturę słowa. Poradnik językowy, Warszawa.
Doroszewski W., 1963, Objaśnienia wyrazów i zwrotów: Pielęgnowanie – pielęgnacja, „Poradnik Językowy” nr 1, s. 40–41.
Doroszewski W., 1964, Objaśnienia wyrazów i zwrotów: Krępacja – krępować się, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 283–284.
Doroszewski W., 1968, O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. II, Warszawa.
Kleszczowa K. (red.), 1996, Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Katowice.
Moszyńska D., 1976, Morfologia zapożyczeń łacińskich i greckich w staropolszczyźnie, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Polaczek S., 1892, Wieś Rudawa (pod Krakowem), „Biblioteka Wisły”, t. IX, Warszawa.
Puzynina J., 1969, Nazwy czynności we współczesnym języku polskim (słowotwórstwo, semantyka, składnia), Warszawa.
Reichan J., 2002, Mianownik żeński typu parafij ‘parafia’, gimnazyj ‘gimnazjum’, wakacyj ‘wakacje’, [w:] M. Skarżyński, M. Szpiczakowska (red.), Rozmaitości językowe, ofiarowane Prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji Jego Jubileuszu, Kraków, s. 257–273.
Reichan J., 2012, Jeszcze o formacjach z formantem -acja derywowanych od podstaw niełacińskich w gwarach polskich na tle danych historycznojęzykowych, [w:] M. Marczewska, S. Cygan (red.), W przestrzeni języka. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Koniusz z okazji jej jubileuszu, Kielce, s. 463–474.
Sieczkowski A. [A.S.], 1935, Co piszą o języku, „Poradnik Językowy” nr 1, s. 16–18.
Smółkowa T., 1976, Nowe słownictwo polskie. Badania rzeczowników, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Smółkowa T. (red.), 1998–1999, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 1985–1992, cz. I: A–O, cz. II: P–Ż, Kraków.
Smółkowa T. (red.), 2004–2006, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 1993–2000, cz. I: A–H, cz. II: I–O, cz. III: P–Ś, cz. IV: T–Ż, Kraków.
Smółkowa T. (red.), 2010, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 2001–2005, cz. I: A–D, cz. II: E–J, Kraków.
Westfal S., 1954, Odpryski łaciny, „Wiadomości” rok IX, nr 22 (426), s. 5.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Jerzy Reichan
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
