Przykłady jednowyrazowych jednostek zapożyczonych w języku radzieckiej prasy polskojęzycznej (na materiale „Głosu Radzieckiego” z 1939 r.)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.40.18Słowa kluczowe:
jednowyrazowe jednostki zapożyczone, radziecki język polski, radziecka prasa polskojęzyczna, kalki semantyczne, kalki strukturalneAbstrakt
EXAMPLES OF ONE-WORD BORROWED UNITS IN THE POLISH LANGUAGE SOVIET PRESS (BASED ON “GŁOS RADZIECKI” 1939)
The paper presents examples of one-word borrowed units taken from the Soviet newspaper “Głos Radziecki” [Soviet Voice] from 1939. The author analysed lexemes which are loanwords from the East Slavic languages and units with foreign etymology which were adapted to Ukrainian and Russian languages and then penetrated into the Polish language of Soviet press. The examples were divided into three groups: formal-semantic borrowings, semantic and structural calques. They are given along with lexicographical descriptions and examples of using. For the comparative analysis the author used dictionaries of the Polish, Ukrainian and Russian languages, as well as historical lexicons.
Pobrania
Bibliografia
Bańko M., Svobodová D., Rączaszek-Leonardi J., Tatjewski M., 2016, Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim, Warszawa.
Bartoszewicz A., 2001, Zametki o rusizmah v pol’skih žargonah, „Acta Polono-Ruthenica” 6, s. 439‒443.
Brooks J., 2020, The Press and the Public Adjust to a New Normal, 1918–1935, [w:] D. Rebecchini, R. Vassena (red.), Reading Russia. A History of Reading in Modern Russia, cz. 3, s. 43–81, https://doi.org/10.4000/books.ledizioni.13009.
BSE: A.M. Prohorov (red.), Bol’šaȃ sovetskaȃ enciklopediȃ, Moskva 1969‒1986, [on-line:] https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/130/index.htm (dostęp: 6 V 2025).
Czajewski W., 1895, Warszawa illustrowana, t. 1: Stara Warszawa, Warszawa.
Daszkiewicz J., 1966, Prasa polska na Ukrainie Radzieckiej. Zarys historyczno-bibliograficzny, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 5, nr 2, s. 84‒137.
Dzięgiel E., 2016a, Przymiotnik czerwony w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach 20. i 30. XX wieku, „Acta Baltico-Slavica” t. 40: Pogranicze bałtycko-słowiańskie w aspekcie leksykalnym i leksykograficznym, s. 206‒231, https://dx.doi.org/10.11649/abs.2016.010.
Dzięgiel E., 2016b, Zmienne losy przymiotników sowiecki i radziecki w polskojęzycznej prasie wydawanej na Ukrainie sowieckiej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, „Język Polski” XCVI, z. 4, s. 108‒118, https://doi.org/10.31286/JP.96.4.9.
Dzięgiel E., 2017, Polityka w zwierciadle języka – stalinizacja prasy polskojęzycznej wydawanej na Ukrainie sowieckiej na przełomie lat 20. i 30. XX wieku, [w:] V. Patráš (red.),
Sociokultúrne aspekty v slovanských jazykoch. Zborník príspevkov z 3. medzinárodnej vedeckej konferencie v cykle Slovanské jazyky v sociolingvistickom ponímaní Komisie pre sociolingvistiku pri Medzinárodnom komitéte slavistov, konanej 5.–6.9.2016 v Banskej Bystrici, Banská Bystrica, s. 51‒62.
Dzięgiel E. (red.), 2016, Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy. Wybór źródeł, [on-line:] https://prasapolukr.ijp.pan.pl/ (dostęp: 6 V 2025).
Dzięgiel E., Czarnecka K., Kowalska D.A., Yanushevska L., 2016, Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918–1939. Przegląd tytułów i treści, Kraków.
Fałowski A., 2023, Ile jest słów pochodzenia ukraińskiego we współczesnej polszczyźnie ogólnej?, „LingVaria” XVIII, 1 (35), s. 63‒72, https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.04.
Gadagatl’ A.M., Kostanov D., Šazzo K. (red.), 1979, Voprosy istorii adygejskoj sovetskoj literatury v dvоh knigah, Majkop.
Gogol B., 2019, Obrazy wroga. Propaganda a ludobójstwo w XX wieku na wybranych przykładach, garść refleksji, „Colloquium” t. 11, nr 1, s. 23‒58.
Graczykowska T., 2015, Odzwierciedlenie postępu technicznego w „Trybunie Radzieckiej” (1927–1938): na materiale rzeczownika, „Slavia Orientalis” LXIV, nr 4, s. 823‒840.
Graczykowska T., 2016a, Dom dziecięcy, bieg barjerowy, kulturalno-bytowe obsługiwanie, czyli o frazemach w polskojęzycznej prasie radzieckiej (na materiale „Trybuny Radzieckiej” z lat 1927‒1938), „Acta Neophilologica” XVIII, cz. 2, s. 57–70.
Graczykowska T., 2016b, Uwagi o sowietyzmach w polszczyźnie etnicznej i radzieckiej w dwudziestoleciu międzywojennym (na materiale Encyklopedycznego słownika wyrazów obcych. Pochodzenie wyrazów, wymowa, objaśnienia pojęć, skróty, przysłowia, cytaty Trzaski, Everta, Michalskiego i moskiewskiej „Trybuny Radzieckiej” z lat 1927–1938), „Acta Baltico-Slavica” t. 40: Pogranicze bałtycko-słowiańskie w aspekcie leksykalnym i leksykograficznym, s. 232‒262, https://dx.doi.org/10.11649/abs.2016.002.
Graczykowska T., 2018, Słownictwo „Trybuny Radzieckiej” wydawanej w Moskwie w latach 1927–1938, Bydgoszcz.
Graczykowska T., 2019, Uwagi o typach sowietyzmów w prasie polskiej wydawanej w Rosji Radzieckiej w okresie międzywojennym (na przykładzie „Trybuny Radzieckiej”), „Prace Językoznawcze” XXI, nr 1, s. 33‒47.
Graczykowska T., 2021, Radzieckie ideologemy w prasie polskojęzycznej w ZSRR w okresie międzywojennym (na wybranych przykładach z „Trybuny Radzieckiej”), „Slavia Orientalis” LXX, nr 1, s. 155‒165, https://doi.org/10.24425/slo.2021.137006.
Grek-Pabisowa I., 1983, Słownictwo rosyjskiej wyspy gwarowej staroobrzędowców mieszkających w Polsce. Rozwój i stan dzisiejszy, „Prace Slawistyczne”, nr 28, Wrocław etc.
Grek-Pabisowa I., 2016, O leksykograficznym opracowaniu kilku mniej znanych odmian polszczyzny mówionej na dawnych Kresach Północno-Wschodnich, [w:] D.K. Rembiszewska (red.), Słowiańskie słowniki gwarowe – tradycja i nowatorstwo, „Dialektologia Słowiańska”, 1, Warszawa–Łomża, s. 53‒73.
Grek-Pabisowa I., 2022, Ukształtowani przez historię. Polacy na dawnych Kresach Północno-Wschodnich i Łotwie w ocenie własnej (poglądy, status społeczny, atrybuty polskości, rola wyznania, sąsiedzi, losy), „Język na Pograniczach”, 45, Warszawa.
Grys I., 2016, „Dawne sporty, gry i zabawy w Rosji” – wystawa w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, „Niepodległość i Pamięć” 23, nr 1 (53), s. 287‒301.
Hrycak J., 2023, Ukraina. Wyrwać się z przeszłości, tłum. K. Kotyńska, J. Majewska-Grabowska, „Biblioteka Europy Środka”, Kraków.
Joachimiak-Prażanowska J., 2004, Sowietyzmy w polszczyźnie „Kuriera Wileńskiego” (1924‒1939), „Acta Baltico-Slavica” XXVIII, s. 53‒61.
Joachimiak-Prażanowska J., 2015, O zapożyczeniach leksykalnych z języka rosyjskiego w polszczyźnie międzywojennej: na materiale „Tygodnika Ilustrowanego”, „Acta Neophilologica” XVII, cz. 2, s. 11‒23.
Juszczak B., 2020, Leksyka słowiańskich dialektów miejskich: egzoetnonimy w gwarze Warszawy, Brna i Moskwy, „Studia Rossica Posnaniensia” XLV/1, s. 195‒204, https://doi.org/10.14746/strp.2020.45.1.17.
Kałłaur M. (oprac.), 1979, W szeregach zwycięzców, Warszawa.
Kania S., 1978, Zapożyczenia rosyjskie w polskiej gwarze partyzanckiej i żołnierskiej w latach II wojny światowej, [w:] M. Basaj (red.), Prace na VIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Zagrzebiu 1978, t. 1: Językoznawstwo, „Z Polskich Studiów Slawistycznych” 5, s. 247‒253.
Karaś H., 1996, Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa.
Kołodyńska T., 2010, Kalki językowe w ukraińskich gwarach nadsańskich, „Linguistica Copernicana” 2 (4), s. 287–296.
Kostecka-Sadowa A., 2016, Zasięgi leksykalne zapożyczeń wschodniosłowiańskich w gwarach polskich, „Gwary Dziś” 8, s. 35‒56.
Latusek A., 1970, Chadak ‒ mongolska szarfa dobrych życzeń, „Etnografia Polska” 14, nr 1, s. 203‒224.
Lazarovič M.V., 2013, Ístoríȃ Ukraїni, [on-line:] https://subj.ukr-lit.com/istoriya-ukra%d1%97ni-lazarovich-m-v/ (dostęp: 7 V 2025).
Makarowa O., 2015, Polacy i język polski na Żytomierszczyźnie, „Slavia Orientalis” LXIV, nr 2, s. 375‒390.
Markasova E.V., 2007, Čto takoe il’ičovka?, Kultura pis’mennoj reči. Russkij âzyk i literatura, [on-line:] http://gramma.ru/RUS/?id=15.1 (dostęp: 7 V 2025).
Markasova E.V., 2011, Problemy poiska i leksikografičeskogo opisaniȃ sovetizmov 1920‒30 gg, „Russian Language Journal” 61, s. 93–118.
Merkushev A., 1991, The Russian and Soviet Press. A Long Journey from Suppression to Freedom via Suppression and Glasnost, Cambridge, [on-line:] https://shorensteincenter.org/wp-content/uploads/2012/03/d10_merkushev.pdf (dostęp: 24 VII 2025).
Mędelska J., 1999, Język „Prawdy Wileńskiej” Północnokresowa polszczyzna kulturalna w początkach sowietyzacji Wilna i Wileńszczyzny, Bydgoszcz.
Mędelska J., 2000, Język polskiej prasy wileńskiej (1945‒1979), t. 2: Lata 1945–1959, Bydgoszcz. Mędelska J., 2004, Język polskiej prasy wileńskiej (1945‒1979), t. 3: Lata 1960−1979, cz. 2: Słownictwo, wyrazy, Bydgoszcz.
Mędelska J., 2015, Niemcy i Polacy – dwa największe skupiska mniejszościowe w międzywojennym ZSRR: uwagi o sowietyzacji języków, [w:] K. Dembska, M. Głuszkowski (red.), Rosja w dialogu kultur, t. 1, Toruń, s. 327‒346.
Mędelska J., Jankowiak-Rutkowska M., 2016, O unifikacji słownictwa mniejszości narodowych w ZSRR na wybranych przykładach z radzieckich odmian polszczyzny i niemczyzny (okres międzywojenny), „Poradnik Językowy” nr 2 (731), s. 79‒93.
Mędelska J., Marszałek M., 2001, Z badań nad językiem Polonii radzieckiej lat 1917‒1939,
[w:] Ł.M. Szewczyk, M. Czachorowska (red.), Język polski w rozwoju, Bydgoszcz, s. 111‒121.
Mędelska J., Marszałek M., 2005, Za murem: Polszczyzna wydawnictw publikowanych w Republice Litewskiej w latach 1919–1940 (na tle ogólnopolskim i północnokresowym), t. 1: Fonetyka, grafia, Bydgoszcz.
Mędelska J., Marszałek M., 2020, Jak z gęsia woda. Północnokresowe porównania frazematyczne w opisie sformalizowanym, „Slavia Orientalis” LXIX, nr 4, s. 913‒931, https://doi.org/10.24425/slo.2020.135785.
Mędelska J., Marszałek M., 2023a, Regionalność słownictwa nowel nadesłanych na konkurs kowieńskiego „Dnia Polskiego” (1936), „Acta Baltico-Slavica” T. 47: Z dziejów pograniczy kulturowych i językowych, Article 3002, https://doi.org/10.11649/abs.3002, [on-line:] https://journals.ispan.edu.pl/index.php/abs/article/view/abs.3002/8451 (dostęp: 6 V 2025).
Mędelska J., Marszałek M., 2023b, Rys regionalny we frazematyce nowel nadesłanych na konkurs kowieńskiego „Dnia Polskiego” (1936), „Acta Baltico-Slavica” T. 47: Z dziejów pograniczy kulturowych i językowych, Article 2960, https://doi.org/10.11649/abs.2960, [on-line:] https://journals.ispan.edu.pl/index.php/abs/article/view/abs.2960/8457 (dostęp: 6 V 2025).
MoklicȂ A.V., 2018, Leksikologìȃ sučasnoї pol’s’koї movi. Navčal’no-metodičnì materìali do kursu, Luc’k.
Myśliński J., 1972, Prasa w języku polskim na Białorusi Radzieckiej 1921–1941. (Charakterystyka bibliograficzna i przegląd zawartości), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 11, nr 1, s. 97‒116.
Obara J., 1989, Teoretyczne problemy kalkowania, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 1040, Wrocław.
Piwowar J., 2001, O sposobach opisu funkcji prefiksów „o-” i „ob(e)-” we współczesnej praktyce leksykograficznej, „Prace Językoznawcze” 3, s. 93‒106.
Przed sezonem Liigi: Turniej błyskawiczny na początek (WIDEO), Hokej.Net, 11.08.2018 [on-line:] https://hokej.net/artykul/przed-sezonem-liigi-turniej-blyskawiczny-na-poczatek-wideo (dostęp: 8 V 2025).
Salnikova A.A., Korniushkina K.A., 2018, „Pionerskaia pravda” Newspaper in the 1920s – Early 1930s as a New Soviet Childhood Constructor, „Revista San Gregorio. Special Edition” 23, s. 116–123.
Sierocka K., 1963, Z dziejów czasopiśmiennictwa polskiego w ZSRR („Kultura Mas” 1929– 1937), Warszawa.
Sostoȃlsȃ blits-turnir po hokkeȗ s šajboj, posvȃščennyj 50-letiȗ OOO „Gazprom dobyča Orenburg”, Gazprom dobyča Orenburg, 10.09.2018 [on-line:] https://orenburg-dobycha.gazprom.ru/press/news/2018/09/1729/ (dostęp: 8 V 2025).
Ślisz A., 1968, Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919), Warszawa.
Talko-Hryncewicz J., 1910, Materyały do etnologii i antropologii ludów Azyi Środkowej: Mongołowie, Buriaci i Tungusi, Kraków.
Talko-Hryncewicz J., 1930, Z przeżytych dni (1850–1908), Warszawa.
Tripplin T., 1855, Pamiętniki lekarza Polaka z wypadków za granicą doznanych, t. 4, Warszawa.
Uprzęże Chomątowe, ARDEN [on-line:] https://www.arden.pl/oferta,3, ,uprzeze_chomatowe.html (dostęp: 8 V 2025).
Wawrykiewicz E., 1903, Bibliografia trzydziestu siedmiu tomów Przeglądu Technicznego za lat XXV. (1875—1899). Na pamiątkę jubileuszu wydawnictwa zestawił […], Warszawa.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
Witalisz A., 2016, Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, „Biblioteczka Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego”, nr 27, Kraków.
2. Nasielski weekend szachowy: VI. System rozgrywek i tempo gry: Turniej Blitz, ChessManager, [on-line:] https://www.chessmanager.com/de-de/tournaments/6523148278169600 (dostęp: 8 V 2025).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Daria Ławrynow
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
