uGruntowana pamięć
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2020.13Słowa kluczowe:
miejsca pamieci, tereny poobozowe, campscapes, ekowspólnota pamięciAbstrakt
Artykuł jest propozycja rozumienia terenów poobozowych, w tym zwłaszcza takich, które nie uległy muzealizacji, jako złożonych wspólnot: ludzkich i pozaludzkich. Pomoc, jaką oferują dziś dyskursy środowiskowe, postantropocentryczne czy nowomaterialistyczne, pozwala na nowe pojmowanie poprzemocowego terenu (opisywanego za Jackiem Leociakiem jako miejsce-po-obozie). Pamięć społeczna kształtowana dziś wokół naznaczonych traumatyczną przeszłością miejsc może uwalniać się od idei politycznej i etnicznej tożsamości, a więc i od nieuchronnej polityzacji. Termin reGrounding, zapożyczony ze słownika filozofów materii, umożliwia oddolne poznawanie znaczenia terenu na jego własnych, „terenowych” warunkach, niepodporządkowanych władzy teleologicznych narracji. Natomiast kategoria ekowspólnoty pamięci, wyprowadzona z pracy antropolożki Eunice Blavascunas, akcentuje fundamentalne związanie aktów pamiętania z tylko pozornie pozahistorycznym, przyrodniczym doświadczeniem. Główna hipoteza artykułu zawiera się w domniemaniu, ze być może uGruntowana pamięć pozwala na realistyczne, skromne, oddolne i możliwie najmniej spolityzowane kształtowanie odpowiedzi na ludobójczą przeszłość.
Bibliografia
Allen Stan: From the Biological to the Geological. In: Landform Building. Architecture’s New Terrain. Ed. Stan Allen and Marc McQuade. Baden 2011, pp. 20–37
Apel Dora: Memory Effects: The Holocaust and the Art of Secondary Witnessing. New Brunswick 2002
Bhabha Homi K.: Miejsca kultury. Przeł. Tomasz Dobrogoszcz. Kraków 2010
Blavascunas Eunice: Ecological Community: Pogroms, Peat Bogs and the Zapust Festival. „Anthropology of East Europe Review” 2009, Vol. 27, No. 2. p. 193–207
Blavascunas Eunice: In the Mud and of the Mud. New Materialities for Eastern European Rural Societies. „Historische Anthropologie” 2017, Vol. 25, No. 2, pp. 258–264
Caillois Roger: Pierrres. Paris 1966
Caillois Roger: Pierrres réfléchies. Paris 1975
Chaberski Mateusz: Asamblaże, asamblaże. Doświadczenie w zamglonym antropocenie. Kraków 2019
Cohen Jeffrey Jerome: Stone: An Ecology of the Inhuman. Minneapolis 2015
Cohen Jeffrey Jerome: Feeling Stone. „SubStance” 2018, Vol. 47, No. 2, pp. 23–35
Cole Tim: Selling the Holocaust: From Auschwitz to Schindler: How History is Bought, Packaged and Sold. New York 2000
Correia Fabrice, Schnieder Benjamin: Grounding: An Opinionated Introduction. In: Metaphysical Grounding: Understanding the Structure of Reality. Ed. Fabrice Correia, Benjamin Schnieder. Cambridge 2012, pp. 1–36 David Lea: Against Standardization of Memory. „Human Rights Quarterly” 2017, Vol. 39, No. 2, p. 296–318
David Lea: The Past Can’t Heal Us: The Dangers of Mandating Memory in the Name of Human Rights. Cambridge 2020
Domańska Ewa: Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa 2017
Dziuban Zuzanna: Staro Sajmište: A Site of Ongoing Life. „Accessing Campscapes: Inclusive Strategies For Using European Conflicted Heritage” 2018/2019, No. 4, pp. 16–24
Fraser Kenny: Płaszów – nie-rewitalizacja: głos krajobrazu. W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 171–192
Harris Paul A., Turner Richard, Nocek A.J.: Introduction: Rock Records. „SubStance” 2018, Vol. 47, No. 2, p. 3–7
Jasinski Marek E.: Materiality. A Short Theoretical Outline. „Accessing Campscapes: Inclusive Strategies For Using European Conflicted Heritage” 2017, No. 1, pp. 18–23
Karski Kamil: Archeologia obozu koncentracyjnego: miejsce – rzeczy – wspomnienia na przykładzie terenu dawnego KL Plaszow. Biografia Archeologii [blog popularnonaukowy], 3 października 2017 [online]. [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: http://archeo.edu.pl/biografia2017/2017/10/03/archeologia_obozu_plaszow/
Kidron Carol A.: A Comparative Study of Jewish Israeli and Buddhist Khmer Trauma Descendant Discontinued Bonds with the Genocide Dead. In: A Companion to the Anthropology of Death. Ed. Antonius C.G.M. Robben. Hoboken–Oxford 2018, pp. 145–160, https://doi.org/10.1002/9781119222422.ch11
Kidron Carol A., Kirmayer Laurence J.: Global Mental Health and Idioms of Distress: The Paradox of Culture-Sensitive Pathologization of Distress in Cambodia. „Culture, Medicine, and Psychiatry” 2019, Vol. 43, pp. 211–235, https://doi.org/10.1007/s11013-018-9612-9
Kucia Marek: The Europeanization of Holocaust Memory and Eastern Europe. „East European Politics and Societies” 2016, Vol. 30, Issue, 1, pp. 97–119, https://doi.org/10.1177/0888325415599195
Lehrer Erica T.: Jewish Poland Revisited. Heritage Tourism in Unquiet Places. Bloomington 2013
Lennon John, Foley Malcolm: Dark Tourism: The Attraction of Death and Disaster. Andover 2000
Leociak Jacek: Aryjskim tramwajem przez warszawskie getto, czyli hermeneutyka pustego miejsca. W: Maski współczesności. O literaturze i kulturze XX wieku. Red. Lidia Burska, Marek Zaleski. Warszawa 2001, s. 74–90
Leociak Jacek: Epilog: miejsce-po-getcie. W: Engelking Barbara, Leociak Jacek: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa 2013, s. 836–861 (wyd. elektroniczne)
Levy Daniel, Sznaider Natan: The Holocaust and Memory in the Global Age. Philadelphia 2006
Małczyński Jacek: Drzewa „żywe pomniki” w Muzeum – Miejscu Pamięci w Bełżcu. „Teksty Drugie” 2009, nr 1–2, s. 208–214
Małczyński Jacek: Polityka natury w Auschwitz-Birkenau. „Teksty Drugie” 2014, nr 5, s. 141–158
Małczyński Jacek: Jak drzewa świadczą? W stronę nie-ludzkich figuracji świadka. „Teksty Drugie” 2018, nr 3, s. 373–385
Małczyński Jacek: Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej. Warszawa 2018
Małczyński Jacek: Ziemia jako medium pamięci. W: Nie-miejsca pamięci (2). Nekrotopografie. Red. Roma Sendyka, Aleksandra Janus, Karina Jarzyńska, Kinga Siewior. Warszawa 2020 (w druku)
Małczyński Jacek, Domańska Ewa, Smykowski Mikołaj, Kłos Agnieszka: The Environmental History of the Holocaust. „Journal of Genocide Research” 2020, Vol. 22, Issue 2, p. 183–196, https://doi.org/10.1080/14623528.2020.1715533
Marcuse Harold: Reshaping Dachau for visitors: 1933–2000. In: Horror and Human Tragedy Revisited: The Management of Sites of Atrocities for Tourism. Ed. Gregory Ashworth, Rudi Hartmann. New York 2005, pp. 118–148
Marcuse Harold: The Afterlife of the Camps. In: Concentration Camps in Nazi Germany: The New Histories. Ed. Jane Kaplan, Nikolaus Wachsmann. New York 2010, pp. 186–211
Mark James: Containing Fascism. History in Post-Communist Baltic Occupation and Genocide Museums. In: Past for the Eyes. East European Representations of Communism in Cinema and Museums after 1989. Ed. Oksana Sarkisova, Péter Apor. Budapest–New York 2008, pp. 335–370
Mauriello Christopher E.: Forced Confrontation: The Politics of Dead Bodies in Germany at the End of World War II. Lanham 2017
Mazzucchelli Francesco, van der Laarse Rob, Reijnen Carlos: Introduction. Nel: „Traces of Terror, Signs of Trauma”. Practices of (re)presentation of Collective Memories in Space in Contemporary Europe. Ed. Rob van der Laarse, Francesco Mazzucchelli, Carlos Reijnen. Bologna 2014, pp. 3–19
Obóz – muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie. Red. Małgorzata Fabiszak, Marcin Owsiński. Kraków 2013
Państwowe Muzeum na Majdanku w latach 1944–1947. Wybór dokumentów. Red. Janina Kiełboń, Edward Balawajder. Lublin 2004
Pettitt Joanne, Weiss Vered: Introduction. „Holocaust Studies” 2016, Vol. 22, Issue 2–3, p. 141–150
Polacy chcą w UNESCO zmiany wpisu dotyczącego byłego obozu Auschwitz [online]. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 31 marca 2006 [dostęp 9 czerwca 2020]. Dostępny w internecie: http://auschwitz.org/muzeum/aktualnosci/polacy-chca-w-unesco-zmianywpisu-dotyczacego-bylego-obozu-auschwitz,466.html
Reynolds Daniel P.: Postcards from Auschwitz: Holocaust Tourism and the Meaning of Remembrance. New York 2018, https://doi.org/10.2307/j.ctvfb6z8d
Rzeczowy świadek. Red. Katarzyna Grzybowska, Sylwia Papier, Roma Sendyka. Kraków 2019
Sendyka Roma: Pryzma – zrozumieć nie-miejsce pamięci „Teksty Drugie” 2012, nr 1–2, s. 323–344
Sendyka Roma: Płaszów, czyli skandalon. Społeczne życie „miejsca-po-obozie”. W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 241–251
Sendyka Roma: W Zamachu… W: Wielogłos o Zagładzie. Red. Anna M. Potocka. Kraków 2018, s. 256–269
Sendyka Roma: A│B│C│D. Stare i nowe archeologie: od Holokaustu do antropocenu. W: Lelonek Diana: Liban i Płaszów – nowa archeologia. Warszawa 2019, s. 5–23
Sendyka Roma: Poza obozem. Nie-miejsca pamięci – próba rozpoznania. Warszawa 2020 (w druku)
Siim Pihla Maria: Family Stories Untold. Doing Family through Practices of Silence. „Ethnologia Europaea” 2016, Vol. 46, No. 2, pp. 74–88
Soja Edward W.: Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real-and-Imagined Places. Oxford 1996
Tanaś Sławoj: Tanatoturystyka. Od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej. Łódź 2013
Tracing Topographies: Revisiting the Concentration Camps Seventy Years after the Liberation of Auschwitz. Ed. Joanne, Pettitt Vered Weiss. New York 2017, https://doi.org/10.4324/9781315203980
Turner Richard: ReGrounding: The Art and Practice of Viewing Stone Display. „SubStance” 2018, Vol. 47, No. 2, pp. 59–67
Webber Jonathan: Znaczenie fizycznych śladów przeszłości dla edukacji współczesnego społeczeństwa. W: Chronić dla przyszłości. Międzynarodowa Konferencja Konserwatorska Oświęcim, 23–25 czerwca 2003 roku. Red. Krystyna Marszałek. Oświęcim 2003, s. 105–106
Ziębińska-Witek Anna: Historia w muzeach. Studium ekspozycji Holokaustu. Lublin 2011
Zubrzycki Geneviѐve: Krzyże w Auschwitz. Tożsamość narodowa, nacjonalizm i religia w postkomunistycznej Polsce. Przeł. Paweł Tomanek. Kraków 2014
Materiały internetowe
Accessing Campscapes. Ic_access: inclusive strategies for European conflicted pasts [online]. [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: https://www.campscapes.org/
Bergen Belsen on site with augmented reality [online]. 11 września 2014 [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: http://www.belsen-project.specs-lab.com/
dana: Bergen Belsen in the National Holocaust Memorial Hollandsche Schouwbur [online]. 18 lutego 2019 [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: https://www.campscapes.org/uncategorized/bergenbelsen-in-national-holocaust-memorial-hollandscheschouwburg/
Grupa Spomenik [online]. 2008 [dostęp 23 września 2020]. Dostępny w internecie: https://grupaspomenik.wordpress.com/
Museum or Memorial Site? [online]. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: http://70.auschwitz.org/index.php?option=com_content&view=article&id=79&Itemid=173&lang=enNazi
Nazi Camps. In: Holocaust Encyclopedia [online]. [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/nazi-camps
The digital reconstruction of Jasenovac is now available on site [online]. 4 października 2019 [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: https://www.campscapes.org/uncategorized/the-digital-reconstruction-ofjasenovac-is-now-available-on-site/
The Falstad Center – geolocated digital reconstruction [online]. Heritage in Motion [dostęp 30 marca 2020]. Dostępny w internecie: https://heritageinmotion.eu/himentry/slug-07e6da9dc37e574a2228d4263d045ea5
Where the Genocide Was, Shall the Political Subject Be [online]. styczeń 2009 [dostęp 26 września 2020]. Dostępny w internecie: https://grupaspomenik.wordpress.com/mathemes-of-re-assotiation/where-the-genocide-wasshall-the-political-subject-be
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
