Towarzysze czy strażnicy pamięci? Na przykładzie Muzeum KL Plaszow
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2023.10Słowa kluczowe:
miejsce pamięci, obóz, cmentarz, instytucja, muzeum, społeczeństwo, konfliktAbstrakt
W artykule opisano proces powoływania Muzeum KL Plaszow w Krakowie (MKLP) wraz z jego społecznymi następstwami. Kolejne działania podejmowane w sferze formalnej powodowały, że teren poobozowy stracił swój neutralny charakter, co spotkało się ze sprzeciwem krakowian. W dyskursie publicznym przede wszystkim ulegało redefinicji rozumienie miejsca pamięci oraz wystąpiła coraz silniejsza potrzeba wskazania pamięci prymarnej wobec tej przestrzeni. Toczący się spór o charakterze aksjologicznym oddziaływał na wszystkie zaangażowane strony, w przypadku Muzeum prowadząc nie tylko do ustępstw dotyczących formy upamiętnienia (np. brak ogrodzenia), ale także do refleksji, której następstwem stopniowo staje się zmiana odczytania samego miejsca pamięci i roli jego opiekuna. I choć w ujęciu badaczy (m.in. Nora, Bauman, Kapralski) ten i podobne konflikty są nieodłączną częścią współczesności, to dla rozumiejącej teoretyczne analizy instytucji wyzwaniem staje się przepracowanie i zinternalizowanie tego procesu w swojej codziennej praktyce.
Bibliografia
Bauman Zygmunt: Ponowoczesne wzory osobowe. „Studia Socjologiczne” 2011, t. 1, s. 435–458
Bednarek Małgorzata: Sytuacja prawna cmentarzy żydowskich w Polsce 1944–2019. Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2020
Bednarek Monika, Śmietana Marta: Muzeum Miejsce Pamięci KL Plaszow. Założenia scenariusza upamiętnienia. W: Historia w przestrzeniach pamięci. Obozy – „miejsca po” – muzea. Red. Tomasz Kranz. Lublin 2021, s. 309–336
Dauksza Agnieszka: Ustanawianie świadka. „Teksty Drugie” 2018, nr 3, s. 69–96
Gaweł Łukasz: Społeczna odpowiedzialność organizacji kultury. Muzea w otoczeniu społecznym. W: Zarządzanie w kulturze. Teoria i praktyka. Red. nauk. Anna Pluszyńska, Agnieszka Konior, Łukasz Gaweł. Warszawa 2020, s. 81–94
Groby wojenne na terenie Małopolski [online]. Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl/pl-PL/Home/Obiekt/2223
Kapralski Sławomir: Muzea historyczne w pespektywie studiów nad pamięcią zbiorową. W: Historia Polski od-nowa. Nowe narracje muzealne i reprezentacje przeszłości.
Red. Robert Kostro, Kazimierz Wóycicki, Michał Wysocki. Warszawa 2014, s. 159–187
Kocik Katarzyna: Płaszów. Próby upamiętnienia (1945–2007). W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 97–142
Kocik Katarzyna: KL Plaszow – pomiędzy historią a polityką pamięci. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2020, z. 38, s. 221–252
Konkurs Urbanistyczno-Architektoniczny na opracowanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego terenów byłego „Obozu Płaszów” w Krakowie. „Komunikat SARP” [online]. 2007, nr 5/6, s. 30–35 [dostęp 20 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://www.sarp.pl/pliki/kom_05_06-07.pdf
Kornhauser Julian: Wiersz o pamięci. W: Hetman Rafał: Las zbliża się powoli. Kto po wojnie mordował w Dębrzynie. Wołowiec 2022, s. 5
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Warszawa–Kraków 2009
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Przewodnik historyczny. Kraków 2014
Kotarba Ryszard: Żydzi Krakowa w dobie zagłady (ZAL/KL Plaszow). Kraków–Warszawa 2022
„Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2020, z. 38
Łapiński Jacek: Sacrum w krajobrazie a krajobraz sakralny. „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2018, nr 39, s. 41–62
Miejsce Pamięci KL Plaszow. Raport za okres 2016–2017 [online]. Muzeum KL Plaszow [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://plaszow.org/o-muzeum/wydawnictwa
Miejsce Pamięci KL Plaszow. Raport za okres 2018–2019 [online]. Muzeum KL Plaszow [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://plaszow.org/o-muzeum/wydawnictwa Mrowiec Małgorzata: Kraków. Emocje wokół tworzonego muzeum KL Plaszow [online]. Kraków Nasze Miasto, 1 lipca 2019 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://krakow.naszemiasto.pl/krakow-emocje-wokol-tworzonego-muzeum-kl-plaszow/ar/c1-5188875
Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w Krakowie – konsultacje społeczne wokół zagadnień związanych z powstającym muzeum [online]. Kraków.pl, 4 listopada 2021
[dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://obywatelski.krakow.pl/konsultacje_spoleczne_-_zakonczone/243801,2149,komunikat,muzeum___miejsca_pamieci_kl_plaszow_w_krakowie___konsultacje_spoleczne_wokol_zagadnien_zwiazanych_z_powstajacym_muzeum.html
Nora Pierre: Między pamięcią a historią. Les lieux de Mémoire. Przeł. Paweł Mościcki. „Archiwum” 2009, nr 2, s. 4–12
Nycz Ryszard: Polska pamięć. „Teksty Drugie” 2016, nr 6, s. 7–14
Park Pamięci Płaszów [online]. Akcja Ratunkowa dla Krakowa [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https:/akcjaratunkowadlakrakowa.pl/park-pamieci-plaszow
Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016
Porąbka Sylwia: Kulturowe aspekty sporu wokół form upamiętnienia KL Plaszow w Krakowie. „Politeja” 2020, nr 4, s. 169–184
Raport końcowy wraz z załącznikami z konsultacji społecznych powstawania Muzeum – Miejsca Pamięci KL Plaszow w Krakowie [online]. Kraków.pl, 4 listopada 2021 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://obywatelski.krakow.pl/konsultacje_spoleczne_-_zakonczone243801,2149,komunikat,muzeum___miejsca_pamieci_kl_plaszow_w_krakowie___konsultacje_spoleczne_wokol_zagadnien_zwiazanych_z_powstajacym_muzeum.html
Skrobot Wiesław: Muzeum – przestrzeń publiczna i miejsce społeczne. „Muzealnictwo” [online]. 2015, t. 56, s. 219–225 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://muzealnictworocznik.com/resources/html/article/details?id=139618&language=pl
Stendig Jakub: Płaszów. Ostatnia stacja krakowskiego żydostwa.Przyg. do druku Monika Bednarek. Kraków 2020
Stiepanowa Maria: Pamięci pamięci. Przeł. Agnieszka Sowińska. Warszawa 2020
Stop Ogradzaniu Krzemionek [online]. Facebook [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://www.facebook.com/stopOgradzaniuKrzemionek
Szpociński Andrzej: Miejsca pamięci (lieux de mémoire). „Teksty Drugie” 2008, nr 4, s. 11–20
Szymański Wojciech: Pomnik Ofiar Faszyzmu w Płaszowie jako tekst, kontekst i pod-tekst kultury. Pamięć o wojnie po wojnie. W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 143–169
Ślusarczyk Joanna: Konflikt magistrat – mieszkańcy wokół Miejsca Pamięci KL Plaszów [online]. Radio Kraków, 4 listopada 2021 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/krakow/konflikt-magistrat-mieszkancy-wokol-miejscapamieci-kl-plaszow
Śmietana Marta: Cmentarz – muzeum. Poza kategoriami. W: Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce. Red. nauk. Anna Niedźwiedź, Izabela Okręglicka [online]. Kraków 2021, s. 41–58 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://books.akademicka.pl/publishing/catalog/view/327/1010/1329
Uchwała nr XLVII/1273/20 Rady Miasta Krakowa z dnia 14 października 2020 r. w sprawie utworzenia samorządowej instytucji kultury: Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w Krakowie. Niemiecki nazistowski obóz pracy i obóz koncentracyjny (1942–1945) (w organizacji) [online]. Miasto Kraków – bip [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D25210%26typ%3Du
Wizualizacje projektów Muzeum KL Plaszow [online]. Muzeum KL Plaszow, 25 stycznia 2013 [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://plaszow.org/aktualnosc/wizualizacje-projektow-muzeum-kl-plaszow
Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy, stan na styczeń 2021 r. [online]. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie [dostęp 19 lipca 2023]. Dostępny w internecie: https://www.wuoz.malopolska.pl/wp-content/uploads/2021/02/Rejestr-powiaty-stycze%C5%84-2021.pdf
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Marta Śmietana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
