W sprawie najdawniejszych zapożyczeń wschodniosłowiańskich w języku polskim
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.22.10Słowa kluczowe:
polsko-ruskie kontakty językowe, język staropolski, zapożyczenia, leksyka orientalnaAbstrakt
Regarding the earliest East Slavic borrowings in Polish
In 1963, Stanisław Urbańczyk attempted to investigate the problem of the earliest East Slavic borrowings in Polish. He presented a list of Old Polish imports from the East Slavic languages comprising 150 lexical units. Fifty years later, Wiesław Witkowski, another Slavicist from Cracow, extended the list of East Slavic borrowings included in Słownik Staropolski (‘Old Polish Dictionary’) to 199 units. The goal of the present paper is to partially verify the standpoints of the two researchers. Perforce, it is limited to those words which arrived in the East Slavic territory from the broadly understood East, i.e. from the Turkic, Mongolic, and Finno-Ugric languages. The results of this verification are as follows. Out of 32 analysed lexical units (not including the word denka), 22 can probably be considered East Slavic borrowings in Old Polish: ataman, bachmat, bezmian, bisior, bojar, bojarzyn, bołki, bułatowy, czobot, czobotnik, derka, kalannik || kalennik, kalanny || kalenny, kalaństwo, kaleta || kaletka, kitajka, kitajczany, kiwior, korczak || korczag, korczakowy, mohorycz, mohorycznik, opończa, roztruchan, sorok, telega, teleżny, tołmacz, torłop, tybinki || ciebienki. The same is not true for the following words: hazuka || azuka, jarmułka || jermułka, karbus, orkisz, serpanek || serpanka, tarchun || torchun. In four cases (the words badawia, basałyk, kolimaga, orda, ordyniec || hordyniec) a definite acceptance of East Slavic mediation appears to be impossible at the current stage of research.
Pobrania
Bibliografia
Bułyka A.M., 1972, [= Булыка А.М.], Daўnіâ zapazyčannі belaruskaj movy, Mіnsk.
Czernych: P.Â. Černyh, Istoriko-ètimologičeskij slovarʹ sovremennogo russkogo âzyka, t. I–II, wyd. 4, Moskva 2001.
ESBM: V.U. Martynaў (red.), Ètymalagіčny sloўnіk belaruskaj movy, t. I–XIII, Mіnsk 1978–2010.
ESUM: О.С. Melʹničuk (red.), Etimologіčnij slovnik ukraїnsʹkoї movi, t. I–VI, Kiїv 1982–2012.
EWU: L. Benkő, Etymologisches Wörterbuch des Ungarischen, t. I–II, Budapest 1993–1994.
Fałowski A., 2011, The East-Slavonic sorok ‘40’ revisited, „Studia Etymologica Cracoviensia” t. 16, s. 7–15.
SDJ: Р.И. Avanesov (red.), Slovarʹ drevnerusskogo âzyka (XI–XIV vv.), Moskva 1988.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa 2001–2002, t. III: Etymologiczny słownik mowy polskiej, Częstochowa 2014.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1927.
SESł: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków 1952–1982.
Srezn: I.I. Sreznevskij, Materialy dlâ slovarâ drevnerusskogo âzyka po pisʹmennym pamâtnikam, t. І–ІІІ, Sanktʺ-Peterburgʺ 1893–1912.
SRJ: S.G. Barhudarov (red.), Slovarʹ russkogo âzyka XI–XVII vv., t. 1–28, Moskva 1975–2008.
SSM: L.L. Gumecʹka, І.M. Kernicʹkij (red.), Slovnik staroukraїnsʹkoї movi XIV–XV st., t. I–II, Kiїv 1977–1978.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Kraków i in. 1953–2002.
Stachowski M., 2008, Garść etymologii orientalnych w historii języka ukraińskiego, „Studia Slavica Hungarica” 53/1, s. 117–122.
Stachowski M., 2013, Uwagi o jarmułce, „LingVaria” nr 1 (15), s. 119–124.
Stachowski S., 2014, Słownik historyczno-etymologiczny turcyzmów w języku polskim, Kraków.
SUM: D. Grinčišin (red.), Slovnik ukraїnsʹkoї movi XVI – pervoї polovini XVII st., t. 1–15, Lʹvіv 1994–2010.
Szanski: Н.М. Šanskij, Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka, t. I–II, Moskva 1963–1982.
Szypowa Je.N., 1976, [= Шипова Е.Н.], Slovarʹ tûrkizmov v russkom âzyke, Alma-Ata.
Tymczenko: Є. Timčenko, Materіali do slovnika pisemnoї ta knižnoї ukraїnsʹkoї movi XV–XVIII st., przyg. do wyd. V.V. Nіmčuk, G.І. Lisa, Kiїv – Nʹû-Jork 2002–2003.
Urbańczyk S., 1963, Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego, [w:] T. Milewski, J. Safarewicz, F. Sławski (red.), Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, Warszawa, s. 437–444.
Vasmer: М. Fasmer, Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka, t. I–IV, Moskva 1986–1987.
Witkowski W., 2013, Jeszcze raz o najdawniejszych zapożyczeniach ruskich (wschodniosłowiańskich) w języku polskim, „Rocznik Slawistyczny” LXII, s. 159–167.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
