Odmiany terytorialne i społeczne współczesnego języka polskiego na Ukrainie

Autor

  • Ewa Dzięgiel Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków / Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.13

Słowa kluczowe:

mniejszość polska na Ukrainie, język polski na Ukrainie, polsko-ukraińskie kontakty językowe

Abstrakt

Territorial and Societal Variants of Contemporary Polish in Ukraine
The article presents various types of differentiation in contemporary Polish language in Ukraine. It focuses primarily on 1) territorial factors – dispersion over a large area and the consequent diversification of political and cultural conditions, as well as influence from different languages and Ukrainian dialects, 2) societal factors – regional (cultural) Polish of former south-eastern Kresy in urban and rural centres, and the stratification of rural Polish into separate dialects of the peasantry and nobility, 3) historical factors – the influence that the history of Polish settlement in the region exerted on the shape of local Polish dialects. Referring to her own, 25-year long experience in studying Polish in Ukraine, and also to the literature on this topic, this author verifies previous views on the territorial and societal variations of the Polish language in Ukraine and revises the related interpretations of linguistic facts (e.g. the origin of the dental ł in Polish dialects in Ukraine).

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Cechosz I., 2001, Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.

Czarnecka K., 2014, Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik, Kraków.

Dejna K., 1956, Gwara Milna, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” IV, s. 5–41.

Dzięgiel E., 2000, Dawne a pochylone w kilku gwarach południowokresowych, [w:] E. Wolnicz-Pawłowska, W. Szulowska (red.), Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu

wschodnim. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi, Warszawa, s. 79–88.

Dzięgiel E., 2001, Polska gwara wsi Zielonej na Podolu na tle innych gwar południowokresowych.

Fleksja imienna i werbalna, Kraków.

Dzięgiel E., 2003a, Kresowa gwara Nowosielicy koło Połonnego a gwary w rdzennej Polsce, [w:] E. Wrocławska, J. Zieniukowa (red.), Języki mniejszości i języki regionalne. Pamięci Profesora Zdzisława Stiebera, zasłużonego badacza języków mniejszościowych i pogranicz językowych, w stulecie urodzin, Warszawa, s. 375–388.

Dzięgiel E., 2003b, Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warszawa.

Dzięgiel E., 2012a, Archaizmy a interferencje w kontaktach języków blisko spokrewnionych (przykład polsko-ukraiński), [w:] „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 12, Warszawa, s. 13–19.

Dzięgiel E., 2012b, Polacy czy cudzoziemcy? Kształtowanie się identyfikacji narodowej młodzieży polskiego pochodzenia na Ukrainie, [w:] E. Golachowska, A. Zielińska (red.),

Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 2: Tożsamość wobec wielojęzyczności, Warszawa, s. 235–246.

Dzięgiel E., 2013, O losach etnonimów Lach i Mazur na dawnych Kresach południowo-wschodnich, [w:] E. Dzięgiel, T. Korpysz (red.), Niejedno ma imię… Prace onomastyczne i dialektologiczne dedykowane Profesor Ewie Wolnicz-Pawłowskiej, Warszawa, s. 117–132.

Dzięgiel E. (red.), 2016, Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy. Wybór źródeł, [on-line:] https://prasapolukr.ijp-pan.krakow.pl/ (dostęp: 24 VI 2017).

Dzięgiel E., Czarnecka K., Kowalska D.A. (red.), 2012, Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi, „Język polski dawnych Kresów Wschodnich”, t. 5, Warszawa.

Dzięgiel E. i in., 2016, Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918–1939. Przegląd tytułów i treści, Kraków.

Eberhardt P., 1994, Przemiany narodowościowe na Ukrainie XX wieku, „Biblioteka »Obozu «”, nr 19, Warszawa.

Feleszko K., 1991, Język polski na Bukowinie do roku 1945. Zarys problematyki, [w:] J. Rieger, W. Werenicz (red.), Studia nad polszczyzną kresową, t. 6, Wrocław, s. 7–26.

Feleszko K., 2002, Bukowina moja miłość. Język polski na Bukowinie Karpackiej do 1945 roku, t. 1, red. A. Żor, Warszawa.

Grek-Pabisowa I., 1992, Język polski na kresach północno-wschodnich. Legendy a rzeczywistość, [w:] „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 8, Warszawa, s. 55–62.

Harhala W., 1931, Gwara polska okolic Komarna, „Lud Słowiański” II, s. 55–91, 156–177.

Hrabec S., 1955, O polskiej gwarze wsi Duliby w byłym powiecie buczackim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” III, s. 31–76.

Kość J., 2000, Archaizmy a interferencje w strefie polsko-ukraińskich kontaktów językowych, „Slavia Orientalis” XLIX, z. 3, s. 451–462.

Krasowska H., 2006, Górale polscy na Bukowinie Karpackiej. Studium socjolingwistyczne i leksykalne, Warszawa.

Krasowska H., 2012, Mniejszość polska na południowo-wschodniej Ukrainie, Warszawa.

Krawczyk A., 2007, Zapożyczenia leksykalne w sytuacji wielojęzyczności. Ukrainizmy i rusycyzmy w gwarze Maćkowiec na Podolu, Warszawa.

Kurzowa Z., 1985/2006, Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, [w:] eadem, Prace językoznawcze, t. 1, wybór i oprac. M. Szpiczakowska, M. Skarżyński, Kraków.

Lipińska E., Seretny A., 2012, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków.

Łesiów M., 1957, System fonetyczny gwary hutniańskiej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” V, s. 131–153.

Łesiów M., 1959, Uwagi o fleksji i składni gwary hutniańskiej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” VI, s. 95–112.

Maryniakowa I., 1992, Północno-wschodnie obszary polszczyzny wobec języków wschodniosłowiańskich i bałtyckich, [w:] „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 8, Warszawa, s. 153–158.

Nitsch K., 1914, Odrębności słownikowe Poznania, Krakowa, Warszawy, „Język Polski” II, s. 261–270.

Peyton J.K., Ranard D.A., McGinnis S. (red.), 2001, Heritage languages in America. Preserving a national resource, Washington.

Piotrowska-Wojaczyk A., 2011, Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Poznań

Placówki: Placówki oświatowe na Ukrainie. Informator, Warszawa 2015.

Rieger J., 1995, W sprawie genezy i ewolucji polszczyzny w Wielkim Księstwie Litewskim, [w:] idem (red.), Studia nad polszczyzną kresową, t. 8, Warszawa, s. 31–38.

Rieger J. (red.), 2001, Studia nad polszczyzną kresową, t. 10, Warszawa.

Rieger J., 2012, Na jubileusz naszych badań nad polszczyzną kresową, [w:] E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D.A. Kowalska (red.), Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach.

Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi, „Język polski dawnych Kresów Wschodnich”, t. 5, Warszawa, s. 11–18.

Rieger J., Cechosz-Felczyk I., Dzięgiel E., 2002, Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty, Warszawa.

Rieger J., Cechosz-Felczyk I., Dzięgiel E., 2007, Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 2: Polszczyzna w Lwowskiem, Żytomierskiem i na Podolu. Teksty, Kraków.

Rudnicki S., 2000, Gwara polska wsi Korczunek koło Żytomierza. Fonetyka, fleksja, Warszawa.

Rzepka W.R., 1997, Rodowód polszczyzny Wielkopolan, [w:] M. Gruchmanowa, B. Walczak (red.), Słownik gwary miejskiej Poznania, Warszawa – Poznań, s. 7–19.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.

SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1807–1814.

Stroński H., 1994, Polska droga do Kazachstanu, „Przegląd Wschodni” 3, z. 2, s. 145–164.

SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.

SWil: A. Zdanowicz i in. (red.), Słownik języka polskiego, Wilno 1861.

Tymbrowska G., 2001, Gwara wsi Czerwone Chatki na Żytomierszczyźnie, Instytut Języka Polskiego PAN, rozprawa doktorska.

Werenicz W., 1992/1996, Uwagi do badań nad polskim dialektem kresowym na Ukrainie, [w:] J. Rieger (red.), Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 1: Studia i materiały, Warszawa, s. 125–130.

Wieczorek A., 2012, Słownictwo polskiej gwary kresowej na przykładzie Maćkowiec na Podolu. Charakterystyka funkcjonalna, Uniwersytet Warszawski, rozprawa doktorska.

Wolnicz-Pawłowska E., Szulowska W. (red.), 2000, Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi, Warszawa.

Zakhutska O., 2015, Polszczyzna drobnoszlacheckiej wsi Siaberka na Wołyniu. Słownictwo, Warszawa.

Zielińska A., 2013, Mowa pogranicza. Studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim, Warszawa.

Zielińska M., 2011, Rola polszczyzny w życiu młodych użytkowników języka polskiego na Ukrainie Zachodniej, „Język, Komunikacja, Informacja” VI, s. 127–134.

Pobrania

Opublikowane

2017-11-15

Jak cytować

Dzięgiel, E. (2017) „Odmiany terytorialne i społeczne współczesnego języka polskiego na Ukrainie”, LingVaria, 12(24), s. 199–210. doi: 10.12797/LV.12.2017.24.13.

Numer

Dział

Socjolingwistyka