Po raz piąty wychodząc od Słów prawnych w rzeczy sobie podobnych Bartłomieja Groickiego (1567)

Autor

  • Aleksander Zajda Uniwersytet Jagielloński, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.08.2013.16.14

Słowa kluczowe:

historia języka polskiego, terminologia prawna, Bartłomiej Groicki, leksyka

Abstrakt

Starting for the fifth time with Bartłomiej Groicki’s Słowa prawne w rzeczy sobie podobne

Starting with B. Groicki’s Słowa prawne w rzeczy sobie podobne (1567), the paper presents the history of legal terms relating to the court procedure: apelacyja ‘appeal’, mocyja ‘judge reprimand’, odesłanie ‘referral’, dawność ‘non-claim’, zasiedzenie ‘usucaption’. Appeal was first practiced in Poland under the Magdeburg Rights, and only since the first quarter of the 16th century also in the land law. On the other hand, the so-called mocyja, i.e. reprimanding of the judge, had been employed for much longer. Difficult cases were sent to a higher court already in the Middle Ages, if the lower court was deemed incompetent, hence odesłanie, remisyja, remisa ‘remittal’. The 1346–1347 statutes of king Casimir III the Great recognize the institution of prescription, hence dawność, preskrypcja ‘non-claim’. Finally, zasiedzenie is ‘the acquisition of ownership by a long, undisputed use’. The use of the word fields method has made it possible to reveal many, often rare, terms that function in various groups, the mutual competition between the components of fields, the victory of some, and the disappearance of others. The evolution of the fields has limited the number of synonyms in simultaneous use.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

AGZ: Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, t. I–XIX, Lwów 1868 n.

BBydg: Słownik łacińsko-polski Bartłomieja z Bydgoszczy, wyd. B. Erzepki, Poznań 1900.

ComCrac: In comitiis generalibus Cracoviensibus … Constitutiones factae, 1543 (rkps szwedzki z Upsali).

DiarGrodz: Diariusz sejmu grodzieńskiego 1784, Warszawa 1785.

GrArt: B. Groicki, Artykuły prawa majdeburskiego, Kraków 1558.

GrPorz: B. Groicki, Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie polskiej, Kraków 1559.

GrRej: B. Groicki, Rejestr do Porządku i do Artykułów prawa majdeburskiego i cesarskiego, Kraków 1567.

GrTyt: B. Groicki, Tytuły prawa majdeburskiego, Kraków 1567.

KitOpis: J. Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, Wrocław 1950, BN I, nr 88.

Knapski: G. Knapski, Thesaurus polono–latino–graecus, Kraków 1621.

KrasZb: I. Krasicki, Zbiór potrzebniejszych wiadomości, t. I–II, Warszawa – Lwów 1781.

KsJaz: Księgi sądowe wiejskie klucza jazowskiego 1663–1808, oprac. i wyd. S. Grodziski, Wrocław 1967.

KsŁąck: Księgi sądowe wiejskie klucza łąckiego, t. I: 1526–1739, t. II: 1744–1811, oprac. i wyd. A. Vetulani, Wrocław 1962–1963.

KsRefKor: Księgi referendarii koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, t. I–II, wyd. A. Keckowa i W. Pałucki, Warszawa 1955–1957.

Kuszewic: Prawa chełmieńskiego poprawionego i z łacińskiego języka na polski przetłumaczonego ksiąg pięcioro, Poznań 1623.

L1: A. Mickiewicz, Listy, 1717–1855, SJAM.

LibMal: Liber Maleficorum 1543−1554, rkps, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu.

MacHistPrSł: W.A. Maciejowski, Historia prawodawstw słowiańskich, t. III−IV, Warszawa − Lipsk 1835.

Mącz: J. Mączyński, Lexicon latino–polonicum, Królewiec 1564.

ModrzBaz: A.F. Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, przeł. C. Bazylik, Łosk 1577.

Mymer: F. Mymer, Dictionarium trium linguarum, Kraków 1528.

OstrPr: T. Ostrowski, Prawo cywilne albo szczególne narodu polskiego, t. I–II, Warszawa 1784–1787.

Palczowski: J. Palczowski, Ustawy prawa polskiego, Brześć 1561.

ProjEgz: J. Seredyka, Nie znany projekt egzekucji konfederacji warszawskiej, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, R. XX, 1975, s. 155–169.

RostMat: M. Rostworowski, Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807. Tom I. Dziennik czynności Komisji Rządzącej, Kraków 1918.

Sarn: S. Sarnicki, Statuta i metryka przywilejów koronnych, Kraków 1594.

SJAM: Słownik języka Adama Mickiewicza, red. K. Górski i S. Hrabec, t. I–XI, Wrocław 1962–1983.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.

SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, wyd. 2., Lwów 1854–1860 (w przypadkach wątpliwych korzystam z wyd. 1. z lat 1807–1814).

SPXVI: Słownik polszczyzny XVI w., t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XXXV, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2011.

SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, Kraków 1953–2002.

Sul: Tłumaczenia polskie statutów ziemskich [z lat 1449−1450]. Kodeks Świętosławowy (zwany też Kodeksem Suleda), wyd. F. Piekosiński, Archiwum Komisji Prawniczej III, Kraków 1895, s. 220−334, Kodeks cytowany według kart rękopisu.

SWil: A. Zdanowicz i inni (red.), Słownik języka polskiego, Wilno 1861.

SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.

SzczerbIus: P. Szczerbic, Ius municipale, to jest prawo miejskie majdeburskie, nowo z lacińskiego i niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone, Kraków 1581.

SzczerbSpec: P. Szczerbic, Speculum Saxonum albo prawo saskie i majdeburskie porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane, a na polski język z pilnością i wiernie przełożone, Lwów 1581.

Troc: M. A. Troc, Nowy dykcyjonarz to jest mownik polsko-niemiecko-francuski, Lipsk 1779.

TymWol: K. Tymieniecki, Wolność kmieca na Mazowszu w wieku XV, Poznań 1921.

VolLeg: Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX Pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku 1782 wydanego, t. I–VIII, Petersburg 1860, t. IX, Kraków 1889.

ZamZbiór: A. Zamoyski, Zbiór praw sądowych na mocy konstytucyi roku 1776 przez … ułożony, Warszawa 1778.

Zapisy 1543: Zapisy polsko-języczne w księgach sądów szlacheckich województwa krakowskiego, wyd. W. Urban, A. Zajda, Kraków 2004.

ZapWarsz: Zapiski i roty polskie XV–XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, wyd. W. Kuraszkiewicz i A. Wolff, Kraków 1950.

Pobrania

Opublikowane

2013-08-01

Jak cytować

Zajda, A. . (2013) „Po raz piąty wychodząc od Słów prawnych w rzeczy sobie podobnych Bartłomieja Groickiego (1567)”, LingVaria, 8(16), s. 215–229. doi: 10.12797/LV.08.2013.16.14.

Numer

Dział

Polszczyzna historyczna