Język jako element świadomości społecznej (na przykładzie Polski po 1918 roku)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.14Słowa kluczowe:
świadomość społeczna, świadomość językowa, ideologie językowe, okres międzywojenny, historia języka polskiegoAbstrakt
Language as an Element of the Social Consciousness (Using the Example of Poland after 1918)
This paper has been inspired by social sciences. According to Stanisław Ossowski, social consciousness is the sum of ideas, opinions and convictions shared by a society. Every community has the ability to construct its own language ideologies (denoted in Polish by the term świadomość językowa ‘language awareness’). The paper describes how the part of social consciousness that is related to the language, was reflected in Polish press after the regaining of the independence. Attitudes towards variation and all the other linguistic phenomena seem to have been influenced by the previous partition of the country, and regional and political stereotypes. View of the language was based on both linguistic knowledge and the common opinion. The paper attempts to demonstrate that social consciousness consists largely of general and mutually exclusive opinions which a more detailed analysis does not support. Notwithstanding, these convictions do have an indirect influence on the development of the language.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
Birkenmajer J., 1923, Wyjaśnienia do „Języka małopolskiego”, „Język Polski” VIII, s. 89–91.
Bobrzyński M., 1919, O zespoleniu dzielnic Rzeczypospolitej, „Czas” LXXII, nr 185, s. 1.
Co piszą: Co piszą o języku?, „Poradnik Językowy” 1934, nr 10, s. 181–183.
Czarkowski L., 1909/1920, Słowniczek najpospolitszych rusycyzmów, Wilno.
JP 1925–1949: „Język Polski” X–XXXIX, działy: Odpowiedzi na pytania, Odpowiedzi Redakcji.
Klich E., 1927, Jak mówić po polsku na scenie?, „Kurier Poznański” nr 12, s. 8.
Krasnowolski A., 1919, Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskiem, wyd. 3 popr., Warszawa.
Kryński A.A., 1920–1931, Jak nie należy mówić i pisać po polsku, cz. 1, 1920, cz. 2, 1931, Warszawa.
Ł[oś] J., 1928, Zastępować, zastępstwo, zastępca, „Język Polski” XIII, s. 162–164.
Magiera J., 1920, Porozumienie się językowe, „Poradnik Językowy” nr 12–13, s. 19–21.
Na sali: Na sali sejmowej, „Czas” 1919, LXXII, nr 63, s. 1–2.
Nitsch K., 1922, O poszanowanie odrębności prowincjonalnych, „Język Polski” VII, s. 33–37.
Nitsch K., 1924, O nazwy dzisiejszych części Polski, „Język Polski” IX, s. 45–51.
Nowe publikacje: Nowe publikacje, „Czas” 1919, LXXII, nr 287, s. 2.
O wojsko: O wojsko i nowych posłów, „Czas” 1919, LXXII, nr 58, s. 1.
Obrazek: Obrazek z życia TMJP (Jednanie członków a forma nazwisk żeńskich), „Język Polski” 1933, XVIII, s. 27–29.
Passendorfer A., 1911, Język literacki w Królestwie Polskim a w Galicji, „Poradnik Językowy” nr 11, s. 65–69.
PJ 1919–1930: „Poradnik Językowy” 1919–1930, XVI–XXV, działy: Zapytania i odpowiedzi, Roztrząsania.
Rozmaitości: Rozmaitości. Krótka rozmowa między Galicjaninem, Poznaniakiem i Królewiakiem, „Poradnik Językowy” 1931, nr 1, s. 14–15.
Sejm walny: Sejm walny. Dyskusya walutowa, „Gazeta Lwowska” 1920, CX, nr 12, s. 1–2.
Seredyński M., 1919, Urzędowe uświęcanie błędów językowych, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 83.
Tarnawski W., 1934a, Pro domo et pro lingua, „Myśl Narodowa” nr 37, s. 544–546.
Tarnawski W., 1934b, Pro Varsovia, „Myśl Narodowa” nr 40, s. 583–584.
Warszawszczyzna: Warszawszczyzna, „Język Polski” 1921, VI, s. 126–128.
Wasylewski S., 1930/1957, Na końcu języka, Wrocław.
Wróblewski J.T., 1926, 2000 błędów językowych, barbaryzmów, dziwolągów i nowotworów ze wszystkich dzielnic Polski zebranych wraz ze słowniczkiem jako też wzorki stylu urzędowego, Warszawa.
Literatura
Ahearn L.M., 2013, Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, Kraków.
Bajerowa I., 2000, Tendencja do normalizacji jako główny czynnik rozwojowy polskiego języka ogólnego, [w:] K. Rymut, W.R. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe 3. Rozwój polskiego systemu językowego, Kraków, s. 9–14.
Bartol-Jarosińska D., 1986, Świadomość językowa robotników warszawskich. Studium leksykalno-semantyczne, Warszawa.
Bobrownicka M., 2006, Patologie tożsamości narodowej w postkomunistycznych krajach słowiańskich. Uwagi o genezie i transformacjach kategorii tożsamości, Kraków.
Bystroń J.S., 1924/1995, Megalomania narodowa, Warszawa.
Chałasiński J., 1935, Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku. Studium socjologiczne, Warszawa [odb. z „Przeglądu Socjologicznego” 1935, t. 3].
Dubisz S., 1988, Między dawnymi a nowymi laty. Eseje o języku, Warszawa.
Gabryś-Sławińska M., 2016, Język jako wartość w „Tygodniku Ilustrowanym” w latach 1918–1928, „LingVaria” nr 2 (22), s. 279–294, [on-line:] http://dx.doi.org/10.12797.LV.11.2016.22.18.
Gajda S. (red.), 2008, Tożsamość a język w perspektywie slawistycznej, Opole.
Hobsbawm E., 2010, Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Program, mit, rzeczywistość, Warszawa.
Iżykowska M., 2015, Język polski jako wartość w publicystyce śląskiej XIX wieku, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Wartości w języku i kulturze, Lublin, s. 123–135.
Lubaś W., 2009, Polityka językowa, Opole.
Maćkowiak K., 2011, U źródeł polskiej świadomości językowej (X–XV wiek), Poznań.
Ossowski S., 1957, Struktura klasowa w społecznej świadomości, Wrocław.
Przybysz-Piwko M., 2005, Świadomość językowa. Problem nie tylko lingwistyczny, „Poradnik Językowy” nr 7, s. 42–47.
Quasthoff U., 1998, Etnocentryczne przetwarzanie informacji. Ambiwalencja funkcji stereotypów w komunikacji międzykulturowej, [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, „Język a Kultura”, t. 12, Wrocław, s. 11–30.
Sagan-Bielawa M., 2014, Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, „Biblioteka LingVariów”, t. 18, Kraków.
Sztompka P., 2009, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków.
Ziółkowski M., 2015, Teoria socjologiczna a transformacja społeczeństwa polskiego, Warszawa.
Znaniecki F., 1931, Miasto w świadomości jego obywateli. Z badań Polskiego Instytutu Socjologicznego nad miastem Poznaniem, Poznań.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Mirosława Sagan-Bielawa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
