Nie tylko Bulla gnieźnieńska. O znaczeniu dokumentu fundacyjnego Zbyluta (1153) dla polskich badań historycznojęzykowych

Cz. III: W stronę transkrypcji

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.36.08

Słowa kluczowe:

zabytki języka staropolskiego, transliteracja, transkrypcja, nazwy własne, oryginał, kopia, dyplomatyka (średniowieczna), substytucja graficzna, latynizacja

Abstrakt

NOT ONLY BULL OF GNIEZNO: ON THE IMPORTANCE OF ZBYLUT’S FOUNDATION DOCUMENT (1153) FOR POLISH HISTORICAL AND LINGUISTIC RESEARCH. PART 3: TOWARDS TRANSCRIPTION

This article is the third part of a series dedicated to the documents sharing the name of “Zbylut’s foundation document”. The aim of the first part was to bring the three 12th-century documents into the field of interest of philologists and to review the historical literature with a view to identifying threads that may be relevant to philological (historical-linguistic) research, while the second part brought ananswer to the question of the relationship between the surviving documents, the degree of imitation between them, and the number of writers who were their authors. The present, third part, shows how complicated (and sometimes impossible) it is to get to the wording of the Zbylut document’s records and what procedures are used to do so. A comparison and analysis of selected records from the oldest three documents indicates the place of graphic substitution, the custom of redrawing records and the Latinization of records in the hierarchy of successive filters imposed on the record. We have also tried to show how making different assumptions leads to completely different readings of the same name and to different hypotheses about the presumed sound of its name. We have also discussed the consequences of “translating” a name written in simple graphics into the modern alphabet with which, according to the essence of transcription, ancient phonetic features were to be expressed, and which, aswe often get the impression, is no better suited for this than the graphics used by 12th-century scribes. We also took up the theme of the indispensable cooperation of historians and philologists in finding out the truth hidden in the oldest records of Polish proper names.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bańkowski A., 2011a, Dyskusyjne interpretacje niektórych staropolskich nazw osobowych z tzw. Bulli gnieźnieńskiej, [w:] idem, Opuscula linguistica selecta, Częstochowa, s. 191–200.

Bańkowski A., 2011b, Wątpliwe lekcje nazw miejscowych i wodnych w Bulli gnieźnieńskiej, [w:] idem, Opuscula linguistica selecta, Częstochowa, s. 177–183.

Dobosz J., 1989, Dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Łeknie, [w:] A.M. Wyrwa (red.), Osadnictwo i architektura w rejonie Łekna we wczesnym średniowieczu, „Historia – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu”, nr 160, „Studia i Materiały do Dziejów Pałuk”, t. 1, Poznań, s. 53–83.

Dunaj B., 1975, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII–XIII w.), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 46, Warszawa – Kraków.

Łuczyński M., 2015, Nazwy własne w Dagome iudex, „Prace Językoznawcze” XVII, nr 4, s. 69–93, [on-line:] https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prace_Jezykoznawcze/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s69-93/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s69-93.pdf (dostęp: 31 V 2023).

Kozierowski S., 1922, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. 2: M–Z, Poznań.

Kuźmicki M., 2022, Studia nad filologicznymi i historycznymi edycjami średniowiecznych rot przysiąg sądowych. W stronę interdyscyplinarnych wydań otwartych, Poznań.

Kuźmicki M., Mika T., 2022, Nie tylko Bulla gnieźnieńska. O znaczeniu dokumentu fundacyjnego Zbyluta (1153) dla polskich badań historycznojęzykowych. Cz. II: Relacje między przekazami, „LingVaria” nr 1 (33), s. 145–172, https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.33.10.

Maleczyński K., 1971a, O wpływie szkoły pisarskiej leodyjskiej na dukt dokumentów łekneńskich z r. 1153, [w:] idem, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław, s. 77–88.

Maleczyński K., 1971b, Wpływy obce na dokument polski w XII wieku, [w:] idem, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław, s. 89–115.

Mika T., 2021, Nie tylko Bulla gnieźnieńska. O znaczeniu dokumentu fundacyjnego Zbyluta (1153) dla polskich badań historycznojęzykowych. Cz. I: Obiekt badań, „LingVaria” nr 1 (31), s. 123–141, https://doi.org/1012797/LV1620213110.

Rospond S., 1955, Uwagi polemiczne o Mieszku, Masławie i Dąbrówce, „Onomastica” I, s. 168–185.

Rospond S., 1957a, Dawność mazurzenia w świetle grafiki staropolskiej, „Prace Językoznawcze – Polska Akademia Nauk” 15, Wrocław.

Rospond S., 1957b, Polsko-niemieckie substytucje graficzne i fonetyczne w najdawniejszych dyplomach i tekstach śląskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, seria A: „Językoznawstwo” nr 5, s. 3–37.

Rospond S., 1969, Ze studiów nad polskim nazewnictwem osobowym. 1. Trzecieski – Trzycieski, „Poradnik Językowy” nr 5, s. 245–251.

Rozwadowski J., 1909, Bulla z roku 1136 jako najstarszy zabytek języka polskiego, Kraków.

Rozwadowski J., 1915, Język polski i jego historia, t. I, Kraków.

Semkowicz W., 2002, Paleografia łacińska, wyd. 2 popr., Kraków.

Sulisz M., 1976, Staropolska fonetyka w świetle materiału onomastycznego do XIV wieku, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 325, Warszawa – Wrocław.

Wyrwa A.M., Strzelecka A., 2016, Dokument fundacyjny Zbyluta dla klasztoru cysterskiego w Łeknie z 1153 roku, Poznań – Gniezno – Dziekanowice.

Pobrania

Opublikowane

2023-11-14

Jak cytować

Kuźmicki, M. i Mika, T. (2023) „Nie tylko Bulla gnieźnieńska. O znaczeniu dokumentu fundacyjnego Zbyluta (1153) dla polskich badań historycznojęzykowych: Cz. III: W stronę transkrypcji”, LingVaria, 18(2(36), s. 111–131. doi: 10.12797/LV.18.2023.36.08.

Numer

Dział

Polszczyzna historyczna