Metajęzykowe działania na tekście osoby dwujęzycznej
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.15.2020.30.20Słowa kluczowe:
działania metajęzykowe, bilingwizm/dwujęzyczność, tłumaczenie, mediacja językowa, Zygmunt KrasińskiAbstrakt
Metalinguistics Operations on a Bilingual Person’s Text
The paper presents the traces of metalinguistic operations reflected in the process of translation into Polish (L2) performed by Zygmunt Krasiński, of two audiences in 1857 and 1858, that the Polish- -French bilingual author had with Emperor Napoleon III. Both audiences concerned the so-called Polish cause, la cause polonaise. They constituted a spoken discourse co-created by both participants of those communicative events, and their common code was the French language (L1). Napoleon III demanded strictly confidential audiences, however Krasiński, thanks to his outstanding bilingual competence, transferred the spoken discourse he memorized in extenso in L1, into the sphere of the Polish language (L2). The translations of the audiences, written down in statu nascendi, reveal the process of emergence of the target text in the genre of linguistic mediation. This process included the act of consolidating in Krasiński’s memory of a series of replies uttered in L1, and then the act of their translation, recording in L2 in the form of a text that is semantically equivalent to source dialogues. The translation of Napoleon III’s words, foreign words, and the auto-translation of Krasiński’s own words reflect metalinguistic operations which result from his bilingualism, i.e. from the fact that both French and Polish were his first languages. Metalinguistic operations result from interpretative relations that can occur between two languages which both inhabit the mind of a bilingual person, so that one language becomes the metalanguage for the other one. Krasiński realized the translations exactly as bilingual speech which contains explicit traces of his metalinguistic operations. They take the form of code switching, double language thinking, interference, and negotiation of common meanings in the situation where linguistic units of L1 and L2 differ. The translation of the audiences shows translation as a special type of Krasiński’s communication with the Polish national community: the transcript made them available to Polish recipients who did not know the French language. Simultaneously, Krasiński’s translation excluded from among potential recipients the speakers of French, as Polish was a language unknown to French elites in the 19th century, and in a sense was a secret language for them.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
Pierwsze 1857: Z. Krasiński, Pierwsze posłuchanie u Napoleona III, [w:] idem, Pisma filozoficzne i polityczne, wydał i notami opatrzył P. Hertz, Warszawa 1999, s. 271–275.
Drugie 1858: Z. Krasiński, Drugie posłuchanie u Napoleona III, [w:] idem, Pisma filozoficzne i polityczne, wydał i notami opatrzył P. Hertz, Warszawa 1999, s. 281–287.
Literatura
Adam J.-M., 1999, Linguistique textuelle. Des genres de discours aux textes, Paris.
Bachtin M., 1986, Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
Baylon Ch., Mignot X., 2002, Initiation à la Sémantique du langage, Paris.
Bednarczuk M., 2009, Rozumienie narodu i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 21, s. 85–101.
Charaudeau P., Maingueneau D., 2002, Dictionnaire ďanalyse du discours, Paris.
Chruszczewski P., 2018, Przekładoznawstwo jako domena językoznawstwa antropologicznego, [w:] A.R. Knapik, P.P. Chruszczewski (red.), Między tekstem a kulturą. Z zagadnień przekładoznawstwa, San Diego, s. 77–94.
Dąmbska-Prokop U., 2010, Nowa encyklopedia przekładoznawstwa, Kielce.
Derrida J., 1996, Le monolinguisme de ľautre ou la prothèse ďorigine, Paris.
Grosjean F., 2015, Parler plusieurs langues. Le monde des bilingues, Paris.
Hertz P., 1999, Noty, [w:] Z. Krasiński, Pisma filozoficzne i polityczne, wydał i notami opatrzył P. Hertz, Warszawa, s. 291–342.
Jakobson R., 1989, Metajęzyk jako problem językoznawczy, [w:] idem, W poszukiwaniu istoty języka, red. M.R. Mayenowa, przeł. M.R. Mayenowa, t. I, Warszawa 1989, s. 382–388.
Jakobson R., 2009 [1959], O językoznawczych aspektach przekładu, przeł. L. Pszczołowska, [w:] P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków, s. 43–49.
Koller W., 2009 [1988], Przekład literacki z perspektywy językoznawstwa. Czynniki warunkujące przekład na przykładzie tekstu Henryka Ibsena, przeł. P. Zarychta, [w:] P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków, s. 145–172.
Ladmiral J.-R., 1994, Traduire: théorèmes pour la traduction [wyd. fotomechaniczne: Mesnil-sur-ľEstrée 2002].
Lederer M., 1994, La traduction aujourďhui Le modèle interprétatif, Paris.
Ligara B., 2014a, Bilingwizm w tekście zapisany. Część I. Status lingwistyczny. Paradygmaty badawcze, „LingVaria” nr 1 (17), s. 149–167, https://doi.org.10.12797/LV.09.2014.17.10.
Ligara B., 2014b, Bilingwizm w tekście zapisany. Część II. Wykładniki transkodowe. Gatunki, „LingVaria” nr 2 (18), s. 139–174, https://doi.org.10.12797/LV.09.2014.18.11.
Ligara B., 2015, Une vie dans deux langues, le bilinguisme polonais-français de Zygmunt
Krasiński à la lumière de son oeuvre épistolaire et littéraire, „Revue des Études Slaves” LXXXVI, nr 4, s. 427–445.
Ligara B., 2018, Dyskurs cywilizacyjny Zygmunta Krasińskiego w przestrzeni międzykulturowej, „LingVaria” nr 2 (26), s. 259–274.
LNPR: J. Rey-Debove, A. Rey, S. Chantreau, M.-H. Drivaud, Le nouveau Petit Robert. Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française, Paris 2007.
Lüdi G., Py B., 2003, Etre bilingue, wyd. 3, Bern – Berlin – Bruxelles – Frankfurt am Main – New York – Oxford – Wien.
Maurois A., 1947, Histoire de la France, t. 2, imprimé en Belgique: Club du Livre Sélectionné.
Mayenowa M.R., 1979, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Mazur A., 2019, Wielojęzyczność indywidualna jako problem badawczy lingwistyki. Przypadek Bronisława Malinowskiego, „LingVaria” nr 1 (27), s. 377–388, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.26.
Puzynina J., 1998, Struktura semantyczna narodu a profilowanie, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), Profilowanie w języku i w tekście, „Czerwona Seria” Instytutu Filologii Polskiej UMCS 9, Lublin, s. 259–276.
Rastier F., 1996, La sémantique des textes; concepts et applications, „Hermes” 16, s. 15–37, [on-line:] http://www.revue-texto.net/Inedits/Rastier/Rastier_Concepts.html.
Rémi-Giraud S., 1996, Le micro-champ lexical français peuple, nation, État, pays, patrie, [w:] S. Rémi-Giraud, P. Rétat (red.), Les mots de la nation, Lyon, s. 19–39.
Ricoeur P., 2003, Mowa i pismo, przeł. K. Rosner, [w:] G. Godlewski (red.), Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa, s. 423–429.
SJAM: K. Górski, S. Hrabec (red.), Słownik języka Adama Mickiewicza, t. I–XI, Wrocław 1962–1983.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1961.
SJPSz: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. I–III, Warszawa 1978–1981.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, wyd. 2 popr. i zm., Lwów 1854–1860.
Steiner G., 2018, Po wieży Babel. Aspekty języka i przekładu, przeł. O. i W. Kubińscy, Warszawa.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
SWil: A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszko, J. Filipowicz, W. Tomaszewicz, F. Czepieliński, W. Korotyński, z udziałem B. Trentowskiego, Słownik języka polskiego, t. I–II, Wilno 1861.
Święch J., 2015, Tłumacz i jego działania na tekście, [w:] S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, T. Piekot (red.), Działania na tekście. Przekład – redagowanie – ilustrowanie, „Czerwona Seria” Instytutu Filologii Polskiej UMCS 35, Lublin, s. 9–43.
TLFI: Trésor de la Langue Française informatisé, [on-line:] http://www.atilf.fr./tlfi.
Walkiewicz B., 2015, Przekład z dyskursywnego punktu widzenia, [w:] S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, T. Piekot (red.), Działania na tekście. Przekład – redagowanie – ilustrowanie, „Czerwona Seria” Instytutu Filologii Polskiej UMCS 35, Lublin, s. 45–58.
Witosz B., 2016, Czy potrzebne nam typologie dyskursu?, [w:] B. Witosz, K. Sujkowska-Sobisz, E. Ficek (red.), Dyskurs i jego odmiany, Katowice, s. 22–29.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
