Co „czas ochronił, a wieki i zdarzenia gwałtowne oszczędziły”. Refleksje nad dziejami Ołtarza Mariackiego
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2021.87.03Słowa kluczowe:
Ołtarz Mariacki, ochrona i konserwacja dzieł sztukiAbstrakt
Ołtarz Wita Stwosza zdobi krakowski kościół Mariacki od ponad pięciuset lat. W tym okresie zniknęła bezpowrotnie ogromna ilość gotyckich retabulów w Krakowie i w Polsce, inne zostały usunięte z pierwotnego miejsca, podzielone względnie przekształcone. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jak to się stało, że ogromna nastawa przetrwała pożary, działania wojenne, próby zawłaszczenia bądź wymiany na nową, jak uniknęła radykalnych działań restauratorskich.
Bibliografia
Adamowicz Jarosław, Program badawczo-konserwatorski wielkiego ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie realizowany w latach 2105–2020/2021 w kontekście jego historii konserwacji, w: Studia jubileuszowe 70 lat Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, red. Małgorzata Nowalińska, Kraków 2020.
Bandmann Günter, Przemiany w ocenie tworzywa w teorii sztuki XIX w., w: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, Warszawa 1976.
Bednarek Anna, Historia jednego albumu. Pomniki Krakowa.
Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae artis Cracoviensia Karola Beyera i Melecjusza Dutkiewicza, „Folia Historiae Artium”, Seria Nowa, R. 16: 2018.
Budziłło-Skowron Danuta, Uwagi o stanie zachowania krakowskiego Ołtarza Mariackiego Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, R. 25: 1989.
Dettloff Szczęsny, Dobrowolski Tadeusz, Dutkiewicz Józef E., Wit Stwosz – ołtarz krakowski, Warszawa 1951.
Essenwein August v., Die mittelalterlichen Kunstdenkmale der Stadt Krakau, Leipzig 1869.
Frycz Jerzy, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Warszawa 1975.
Gadomski Jerzy, Jeszcze o konstrukcji i treści późnogotyckiego retabulum ołtarza głównego w katedrze na Wawelu, w: Artem quaevis alit terra. Studia professori Piotr Skubiszewski anno aetatis suae septuagesimo quinto oblata, Warszawa 2006.
Gadomski Jerzy, Późnogotyckie retabulum ołtarza głównego w katedrze na Wawelu, Kraków 2001.
Grabowski Ambroży, Kraków i jego okolice, Kraków 1836.
Jurkowlaniec Grażyna, Ołtarz Mariacki Wita Stwosza.
Tradycja – innowacja – recepcja, w: Andrzej Nowakowski, Blask. Ołtarz Mariacki Wita Stwosza, Kraków 2011.
Kaszowska Zofia, Brokaty wytłaczane w gotyckim malarstwie i rzeźbie na terenie Małopolski, Studia i Materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 15, Kraków 2006.
Kremer Józef, Listy z Krakowa, Wilno 1855.
Link-Lenczowska Stanisława, „Kabinet patriotyczny” w zbiorach wawelskich i jego twórca Józef Korwin Brzostowski, „Studia Waweliana”, 2007, t. 13.
Łuszczkiewicz Władysław, O treści i znaczeniu artystycznym ołtarza w kościele Panny Maryi w Krakowie, arcydzieła Wita Stwosza, Kraków 1868.
Makowski Adam, Kwiat świątobliwego żywota szlachetney panny Barbary Langi […], Kraków 1655.
Marcinkowski Wojciech, Ołtarz neogotycki z rzeźbami gotyckimi z ołtarza św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana, hasło w: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2018.
Marcinkowski Wojciech, Uwagi o typie krakowskiej nastawy Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium, R. 25: 1989.
Marcinkowski Wojciech, „Współodkupienie” i „Zaślubiny”. Przedstawienia we wnętrzu szafy krakowskiego retabulum Stwosza, „Folia Historiae Artium”, R. 24: 1988.
[od redakcji] „Pszczółka Krakowska”, 1820, t. 5.
Paciorek Marian, Luboń Agnieszka, Ołtarz Wita Stwosza, w: Prace konserwatorskie we wnętrzu bazyliki Mariackiej (1997–1999), „Renowacje”, 2000, T. 3, z. 1.
Pencakowski Paweł, Dwa manierystyczne ołtarze z krakowskiego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Iwanowicach, w: Praxis atque theoria. Studia ofiarowane profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, red. Jan Ostrowski, Piotr Krasny, Andrzej Betlej, Kraków 2006.
Pencakowski Paweł, Dzieje nastaw ołtarza głównego katedry wawelskiej od połowy XV do początku XXI wieku, „Rocznik Krakowski”, T. 73: 2007.
Pencakowski Paweł, Dzieje ośmiu krakowskich obrazów Hansa Suessa z Kulmbachu z cyklem św. Katarzyny Aleksandryjskiej od powstania do roku 1939, hasło w: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2018.
Pencakowski Paweł, Kilka uwag o pochodzeniu i losach późnogotyckich figur Madonny z Dzieciątkiem w kościele parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Iwanowicach oraz św. Katarzyny i św. Małgorzaty w Muzeum Narodowym w Krakowie, w: „Żeby wiedzieć”. Studia dedykowane Helenie Małkiewiczównie, red. Wojciech Walanus, Marek Walczak, Joanna Wolańska, Kraków 2008.
Pencakowski Paweł, Manierystyczny ołtarz główny w kościele św. Marka w Krakowie, w: Studia z dziejów kościoła św. Marka, Kraków 2001.
Pencakowski Paweł, O późnorenesansowym ołtarzu kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie; w: „Patientia et Tempus”, studia z historii sztuki ofiarowane Marianowi Korneckiemu w 75 rocznicę urodzin, Kraków 1998.
Pencakowski Paweł, Późnogotycki pentaptyk tablicowy ze sceną Koronacji Marii, niegdyś w krakowskim kościele Mariackim, obecnie u św. Mikołaja na Wesołej, w: Limen expectationis. Księga pamiątkowa ku czci śp. ks. prof. dr. hab. Zdzisława Klisia, red. Jacek Urban, Andrzej Witko, Kraków 2012.
Pencakowski Paweł, Recepcja dzieł dawnej sztuki i pamiątek przeszłości w diecezji krakowskiej w epoce kontrreformacji, Studia i Materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 18, Kraków 2009.
Pencakowski Paweł, Renesansowy ołtarz główny z katedry krakowskiej w Bodzentynie, „Studia Waweliana”, 2002/2003, t. 11/12.
Rudkowski Tadeusz, Dzieje konserwatorskie Ołtarza Mariackiego, w: Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red. Adam S. Labuda, Poznań – Warszawa 1986.
Secomska Krystyna, Kwatery tryptyku (dominikańskiego), hasło w: Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2: Katalog zabytków, red. Adam S. Labuda i Krystyna Secomska, Warszawa 2004.
Seweryn Tadeusz, Warsztat malarski Wita Stwosza, „Sztuki Piękne”, 1933, R. 9, nr 6.
[Siemieński Lucjan], O restauracyach krakowskich, „Czas Krakowski”, 1870, R. 23, nr 8.
Skrabski Józef, Modernizacja i renowacja kościoła Mariackiego w czasach archiprezbitera Jacka Łopackiego. Między Kacprem Bażanką a Franciszkiem Placidim, „Rocznik Krakowski”, T. 74: 2008.
Skubiszewski Piotr, Cykl wielkanocny w Ołtarzu Mariackim Wita Stwosza, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 12: 1981.
Szydłowski Tadeusz, O Wita Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wyglądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 1920, t. 2, z. 1.
Szydłowski Tadeusz, Über die Restaurierung des Krakauer Veit-Stoß-Marienaltars in den Jahren 1866–1871, „Mitteilungen der k.k. Zentral-Komission für Denkmalpflege”, Jh. 13 (III Folge): 1914, Nr 11–12.
Ślesiński Władysław, Konserwacja Ołtarza Mariackiego w XIX wieku w świetle znalezionego rękopisu, „Ochrona Zabytków”, 1967, t. 20, nr 2.
Walawender Antoni, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1450–1586, cz. 2: Zniszczenia wojenne i pożary, Lwów 1935.
Walczy Łukasz, „Aresztowanie” ołtarza Wita Stwosza. Wystawa na Wawelu 1949–1957, „Ochrona Zabytków”, 1992, t. 45, nr 4.
Walczy Łukasz, Dzieje konserwacji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, Biblioteka Krakowska, nr 157, Kraków 2012.
Walczy Łukasz, Der krakauer Marienaltar von Veit Stoß und sein Schicksal, „Maltechnik-Restauro”, Jh. 40: 1985, H. 2.
Walczy Łukasz, Krakowski ołtarz Wita Stwosza i jego losy, „Ochrona Zabytków”, 1983, t. 36, nr 3–4.
Waltoś Stanisław, Grabież ołtarza Wita Stwosza, Kraków 2015.
Wolska Agata, Zagrabiony, odzyskany. Historia powrotu ołtarza Wita Stwosza do Krakowa, Kraków 2019.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
