Co „czas ochronił, a wieki i zdarzenia gwałtowne oszczędziły”. Refleksje nad dziejami Ołtarza Mariackiego

Autor

DOI:

https://doi.org/10.36123/RK.2021.87.03

Słowa kluczowe:

Ołtarz Mariacki, ochrona i konserwacja dzieł sztuki

Abstrakt

Ołtarz Wita Stwosza zdobi krakowski kościół Mariacki od ponad pięciuset lat. W tym okresie zniknęła bezpowrotnie ogromna ilość gotyckich retabulów w Krakowie i w Polsce, inne zostały usunięte z pierwotnego miejsca, podzielone względnie przekształcone. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jak to się stało, że ogromna nastawa przetrwała pożary, działania wojenne, próby zawłaszczenia bądź wymiany na nową, jak uniknęła radykalnych działań restauratorskich.

PlumX Metrics of this article

Biogram autora

Paweł Pencakowski - Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki

Dr hab., prof. ASP w Krakowie, historyk sztuki; wieloletni wykładowca krakowskich uczelni (m.in. ASP i Politechniki Krakowskiej, a także Kolegium Filozoficzno-Teologicznego Dominikanów, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II); członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki; autor publikacji na temat sztuki Krakowa, Małopolski i Śląska (od XIII stulecia po wiek XX).

Bibliografia

Adamowicz Jarosław, Program badawczo-konserwatorski wielkiego ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie realizowany w latach 2105–2020/2021 w kontekście jego historii konserwacji, w: Studia jubileuszowe 70 lat Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, red. Małgorzata Nowalińska, Kraków 2020.
Google Scholar

Bandmann Günter, Przemiany w ocenie tworzywa w teorii sztuki XIX w., w: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. Jan Białostocki, Warszawa 1976.
Google Scholar

Bednarek Anna, Historia jednego albumu. Pomniki Krakowa.
Google Scholar

Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae artis Cracoviensia Karola Beyera i Melecjusza Dutkiewicza, „Folia Historiae Artium”, Seria Nowa, R. 16: 2018.
Google Scholar

Budziłło-Skowron Danuta, Uwagi o stanie zachowania krakowskiego Ołtarza Mariackiego Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, R. 25: 1989.
Google Scholar

Dettloff Szczęsny, Dobrowolski Tadeusz, Dutkiewicz Józef E., Wit Stwosz – ołtarz krakowski, Warszawa 1951.
Google Scholar

Essenwein August v., Die mittelalterlichen Kunstdenkmale der Stadt Krakau, Leipzig 1869.
Google Scholar

Frycz Jerzy, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Warszawa 1975.
Google Scholar

Gadomski Jerzy, Jeszcze o konstrukcji i treści późnogotyckiego retabulum ołtarza głównego w katedrze na Wawelu, w: Artem quaevis alit terra. Studia professori Piotr Skubiszewski anno aetatis suae septuagesimo quinto oblata, Warszawa 2006.
Google Scholar

Gadomski Jerzy, Późnogotyckie retabulum ołtarza głównego w katedrze na Wawelu, Kraków 2001.
Google Scholar

Grabowski Ambroży, Kraków i jego okolice, Kraków 1836.
Google Scholar

Jurkowlaniec Grażyna, Ołtarz Mariacki Wita Stwosza.
Google Scholar

Tradycja – innowacja – recepcja, w: Andrzej Nowakowski, Blask. Ołtarz Mariacki Wita Stwosza, Kraków 2011.
Google Scholar

Kaszowska Zofia, Brokaty wytłaczane w gotyckim malarstwie i rzeźbie na terenie Małopolski, Studia i Materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 15, Kraków 2006.
Google Scholar

Kremer Józef, Listy z Krakowa, Wilno 1855.
Google Scholar

Link-Lenczowska Stanisława, „Kabinet patriotyczny” w zbiorach wawelskich i jego twórca Józef Korwin Brzostowski, „Studia Waweliana”, 2007, t. 13.
Google Scholar

Łuszczkiewicz Władysław, O treści i znaczeniu artystycznym ołtarza w kościele Panny Maryi w Krakowie, arcydzieła Wita Stwosza, Kraków 1868.
Google Scholar

Makowski Adam, Kwiat świątobliwego żywota szlachetney panny Barbary Langi […], Kraków 1655.
Google Scholar

Marcinkowski Wojciech, Ołtarz neogotycki z rzeźbami gotyckimi z ołtarza św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana, hasło w: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2018.
Google Scholar

Marcinkowski Wojciech, Uwagi o typie krakowskiej nastawy Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium, R. 25: 1989.
Google Scholar

Marcinkowski Wojciech, „Współodkupienie” i „Zaślubiny”. Przedstawienia we wnętrzu szafy krakowskiego retabulum Stwosza, „Folia Historiae Artium”, R. 24: 1988.
Google Scholar

[od redakcji] „Pszczółka Krakowska”, 1820, t. 5.
Google Scholar

Paciorek Marian, Luboń Agnieszka, Ołtarz Wita Stwosza, w: Prace konserwatorskie we wnętrzu bazyliki Mariackiej (1997–1999), „Renowacje”, 2000, T. 3, z. 1.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Dwa manierystyczne ołtarze z krakowskiego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Iwanowicach, w: Praxis atque theoria. Studia ofiarowane profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, red. Jan Ostrowski, Piotr Krasny, Andrzej Betlej, Kraków 2006.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Dzieje nastaw ołtarza głównego katedry wawelskiej od połowy XV do początku XXI wieku, „Rocznik Krakowski”, T. 73: 2007.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Dzieje ośmiu krakowskich obrazów Hansa Suessa z Kulmbachu z cyklem św. Katarzyny Aleksandryjskiej od powstania do roku 1939, hasło w: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2018.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Kilka uwag o pochodzeniu i losach późnogotyckich figur Madonny z Dzieciątkiem w kościele parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Iwanowicach oraz św. Katarzyny i św. Małgorzaty w Muzeum Narodowym w Krakowie, w: „Żeby wiedzieć”. Studia dedykowane Helenie Małkiewiczównie, red. Wojciech Walanus, Marek Walczak, Joanna Wolańska, Kraków 2008.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Manierystyczny ołtarz główny w kościele św. Marka w Krakowie, w: Studia z dziejów kościoła św. Marka, Kraków 2001.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, O późnorenesansowym ołtarzu kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie; w: „Patientia et Tempus”, studia z historii sztuki ofiarowane Marianowi Korneckiemu w 75 rocznicę urodzin, Kraków 1998.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Późnogotycki pentaptyk tablicowy ze sceną Koronacji Marii, niegdyś w krakowskim kościele Mariackim, obecnie u św. Mikołaja na Wesołej, w: Limen expectationis. Księga pamiątkowa ku czci śp. ks. prof. dr. hab. Zdzisława Klisia, red. Jacek Urban, Andrzej Witko, Kraków 2012.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Recepcja dzieł dawnej sztuki i pamiątek przeszłości w diecezji krakowskiej w epoce kontrreformacji, Studia i Materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 18, Kraków 2009.
Google Scholar

Pencakowski Paweł, Renesansowy ołtarz główny z katedry krakowskiej w Bodzentynie, „Studia Waweliana”, 2002/2003, t. 11/12.
Google Scholar

Rudkowski Tadeusz, Dzieje konserwatorskie Ołtarza Mariackiego, w: Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red. Adam S. Labuda, Poznań – Warszawa 1986.
Google Scholar

Secomska Krystyna, Kwatery tryptyku (dominikańskiego), hasło w: Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2: Katalog zabytków, red. Adam S. Labuda i Krystyna Secomska, Warszawa 2004.
Google Scholar

Seweryn Tadeusz, Warsztat malarski Wita Stwosza, „Sztuki Piękne”, 1933, R. 9, nr 6.
Google Scholar

[Siemieński Lucjan], O restauracyach krakowskich, „Czas Krakowski”, 1870, R. 23, nr 8.
Google Scholar

Skrabski Józef, Modernizacja i renowacja kościoła Mariackiego w czasach archiprezbitera Jacka Łopackiego. Między Kacprem Bażanką a Franciszkiem Placidim, „Rocznik Krakowski”, T. 74: 2008.
Google Scholar

Skubiszewski Piotr, Cykl wielkanocny w Ołtarzu Mariackim Wita Stwosza, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 12: 1981.
Google Scholar

Szydłowski Tadeusz, O Wita Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wyglądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 1920, t. 2, z. 1.
Google Scholar

Szydłowski Tadeusz, Über die Restaurierung des Krakauer Veit-Stoß-Marienaltars in den Jahren 1866–1871, „Mitteilungen der k.k. Zentral-Komission für Denkmalpflege”, Jh. 13 (III Folge): 1914, Nr 11–12.
Google Scholar

Ślesiński Władysław, Konserwacja Ołtarza Mariackiego w XIX wieku w świetle znalezionego rękopisu, „Ochrona Zabytków”, 1967, t. 20, nr 2.
Google Scholar

Walawender Antoni, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1450–1586, cz. 2: Zniszczenia wojenne i pożary, Lwów 1935.
Google Scholar

Walczy Łukasz, „Aresztowanie” ołtarza Wita Stwosza. Wystawa na Wawelu 1949–1957, „Ochrona Zabytków”, 1992, t. 45, nr 4.
Google Scholar

Walczy Łukasz, Dzieje konserwacji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, Biblioteka Krakowska, nr 157, Kraków 2012.
Google Scholar

Walczy Łukasz, Der krakauer Marienaltar von Veit Stoß und sein Schicksal, „Maltechnik-Restauro”, Jh. 40: 1985, H. 2.
Google Scholar

Walczy Łukasz, Krakowski ołtarz Wita Stwosza i jego losy, „Ochrona Zabytków”, 1983, t. 36, nr 3–4.
Google Scholar

Waltoś Stanisław, Grabież ołtarza Wita Stwosza, Kraków 2015.
Google Scholar

Wolska Agata, Zagrabiony, odzyskany. Historia powrotu ołtarza Wita Stwosza do Krakowa, Kraków 2019.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

29.09.2021

Jak cytować

Pencakowski, P. (2021). Co „czas ochronił, a wieki i zdarzenia gwałtowne oszczędziły”. Refleksje nad dziejami Ołtarza Mariackiego. Rocznik Krakowski, 87, 39–65. https://doi.org/10.36123/RK.2021.87.03

Numer

Dział

Artykuły