Wybrane formy kolaboracji w KL Plaszow
Charakterystyka zjawiska
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2020.07Keywords:
KL Plaszow, collaboration, World War II, concentration camps, betrayal, prisoner functionaries, the HolocaustAbstract
SELECTED FORMS OF COLLABORATION IN THE KL PLASZOW. CHARACTERIZATION OF THE PHENOMENON
The paper discusses selected forms of collaboration that took place in the Nazi German camp in Plaszow. It comprises a theory part and a research part. In the former section the author outlines the current state of research, analyses terminology, and interprets such concepts as collaboration and betrayal, while taking into consideration the categories and contexts thereof. The latter section presents the histories of persons who were suspected of collaborating with the Nazi occupants in the camp, not only by their fellowin mates, but also by the resistance, and then discusses the judiciary of Poland in the post-war period. The charge of collaboration was mostly levelled against prisoner functionaries, e.g. kapos, barrack wardens, and room leaders, as well as persons who were generally believed, rightly or allegedly, to be informers or finks. To make her point, the author focuses on the attitudes and behaviour represented by selected inmates, especially those whose cases were brought for prosecution in the Special Criminal Court and the Regional Court in Kraków after the war. The verdicts ending such trials ranged from acquittal to capital punishment.
References
Bieberstein Aleksander: Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków–Wrocław 1986
Biegański Zdzisław: Sądownictwo i skazani na śmierć z przyczyn politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945–1956. Bydgoszcz 2003
Brot Rivka: Julius Siegel: „A Kapo” in Four (Judicial) Acts. „Dapim. Studies on the Shoah” 2011, No. 25, pp. 65–127, https://doi.org/10.1080/23256249.2011.10744407
Brot Rivka: The Gray Zone of Collaboration and the Israeli Courtroom. „Teoria U-Bikoret” 2012, No. 40, pp. 40–56
Brot Rivka: „No One Was an Angel”: The Gray Zone of Collaboration in Court. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 327–360
Burczyk Dariusz: Specjalny Sąd Karny w Gdańsku (1945–1946). Przyczynek do monografii. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7, s. 289–312
Cichopek Anna: Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945. Warszawa 2000
Engel David: Who is a Collabolator? The Trials of Michał Weichert. In: The Jews in Poland. Vol. 2. Ed. Sławomir Kapralski. Kraków 1999, s. 339–370
Engel David: Why Punish Collaborators?. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 29–48
Ferenc-Piotrkowska Maria: „All those rumors occupy people’s thoughts... ”. On the relationship between rumors and know-ledge about the Holocaust in the Warsaw ghetto. „Rocznik Antropologii Historii” 2018, Vol. 11, s. 139–158
Ferenc-Piotrkowska Maria: „The ghetto decree gnaws away at our depressed world!”. Rumors about the ghetto in Warsaw, 1939–1940. „Gal Ed” 2020, Vol. 26 (forthcoming)
Finder Gabriel N., Prusin Alexander V.: Jewish Collaborations on Trial 1944–1956. „Polin. Studies in Polish Jewry” 2008, Vol. 20, pp. 122–148
Godorowski Kazimierz: Człowiek za murami. Próba analizy mechanizmów obronnych. W: Holocaust z perspektywy półwiecza. Pięćdziesiąta rocznica powstania w getcie warszawskim. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Żydowski Instytut Historyczny w dniach 29–31 marca 1993. Red. Daniel Grinberg, Paweł Szapiro. Warszawa 1993, s. 127–134
Grądzka Martyna: „Wszystkim tym zarzutom przeczę zdecydowanie i stanowczo”. Proces Amona Leopolda Götha przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2011, nr 35, s. 85–101
Grądzka Martyna: Przerwane dzieciństwo. Losy dzieci Żydowskiego Domu Sierot przy ul. Dietla 64 w Krakowie podczas okupacji niemieckiej. Kraków 2012
Grądzka Martyna: „Do winy się nie poczuwam…”. Proces załogi KL Płaszów (1948). „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 36, s. 87–103
Grądzka-Rejak Martyna: Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie (1939–1945). Kraków 2016
Grądzka-Rejak Martyna: Oblicza zbrodni. Sylwetki członków załogi obozu Płaszów w świetle dokumentacji procesowej. W: Jak rodzi się zło. Sprawcy, wykonawcy, pomocnicy. Red. Alicja Bartuś. Oświęcim 2018, s. 245–264
Grochowska Alicja: Holocaust. Między historią a psychologią. „Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne” 1997, t. 4, nr 1, s. 129–144
Grudzińska Marta: Więźniowie z Majdanka deportowani do KL Plaszow w kwietniu 1944 roku. W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 73–95
Haska Agnieszka: Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie. Warszawa 2018
Hein Wincenty, Jakubiec Czesława: Montelupich. Kraków 1985
Heksel Bartosz: Krakowscy Żydzi – więźniowie KL Mauthausen. Transport z KL Plaszow z 7 sierpnia 1944 roku. Próba rekonstrukcji losów więźniów. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2016, z 34, s. 217–236
Jagielski Stanisław: Sclavus saltans. Wspomnienia lekarza obozowego. Warszawa 1946
Jakubowski Grzegorz: Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950. Warszawa 2002
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Powojenne procesy członków Jüdischer Ordnungsdienst w okupowanym Krakowie. Casus Dawida Lieblinga. „Studia Żydowskie. Almanach” 2014, nr 4, s. 97–114, https://doi.org/10.56583/sz.549
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Konfidenci żydowscy. Wokół przypadków kolaboracji Żydów w stolicy Generalnego Gubernatorstwa. W: Jak rodzi się zło. Sprawcy, wykonawcy, pomocnicy. Red. Alicja Bartuś. Oświęcim 2018, s. 156–157
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Wymuszona współpraca czy zdrada? Wokół przypadków kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie. Kraków 2018
Kiełkowski Roman: Obóz pracy przymusowej i koncentracyjny w Płaszowie. „Przegląd Lekarski” 1971, t. 27, nr 1, s. 23–26
Kiełkowski Roman: Zlikwidować na miejscu! Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Krakowie. Kraków 1981
Kocik Katarzyna: Płaszów – próby upamiętnienia (1945–2007). W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 97–141
Kornbluth Andrew: „Wielu jest Kainów wśród nas”. Polski wymiar sprawiedliwości a Zagłada 1944–1956. Tłum. Ewa Felska. „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2013, nr 9, s. 157–172, https://doi.org/10.32927/zzsim.585
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Warszawa–Kraków 2009
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie. Przewodnik historyczny. Wyd. 2 popr. Kraków 2016
Kowalska-Leder Justyna: Obozowa przemoc seksualna i obscena w relacji Lieby Tiefenbrun o przeżyciach w obozie płaszowskim. „Konteksty Kultury” 2017, t. 14, z. 4, s. 451–464, https://doi.org/10.4467/23531991kk.17.031.8355
Kowalska-Leder Justyna: Nie wiem, jak ich mam cenić... Sfera ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów. Warszawa 2019
Kwiek Julian: Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty. „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 2000, nr 1, s. 77–89
Lityński Adam: Ustawodawstwo karne w pierwszych latach Polski Ludowej. W: Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944. Red. Andrzej Ajnenkiel. Wrocław 1998, s. 120–140
Lubecka Joanna: Rozliczenie zbrodni niemieckich w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Stan badań, perspektywy badawcze. „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 35, s. 69–84
Melchior Małgorzata: Zagrożenie eksterminacją w doświadczeniu biograficznym ocalonych z Holocaustu. „Przegląd Socjologiczny” 2000, t. 49, nr 2, s. 69–88
Orwid Maria, Domagalska-Kurdziel Ewa, Pietruszewski Kazimierz: Psychospołeczne następstwa Holocaustu u osób ocalonych i żyjących w Polsce. „Psychiatria Polska” 1994, t. 28, nr 1, s. 91–111
Ostrowska Joanna: Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej. Warszawa 2018
Person Katarzyna: „I am a Jewish DP – a Jew from the Eternal Nowhere”: Jews from Poland in Displaced Persons Camps in the Occupation Zones of West Germany – Encounters with Poles and Memories of Poland 1945–1946. „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 246, s. 312–318
Person Katarzyna: Jews Denouncing Jews. Denunciations of Putative Collaborators and Reactions to them in the Postwar Jewish Courts of Honor. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 225–246
Podolska Aldona: Żydowska Służba Porządkowa w getcie warszawskim w latach 1940–1943. Warszawa 1996
Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956. Red. Witold Kulesza, Andrzej Rzepliński. Warszawa 2001
Pyszkowski Antoni: Bilans działalności sądów specjalnych. „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1946, z. 11–12, s. 37
Rączy Elżbieta: Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–1945. Rzeszów 2014
Rzepliński Andrzej: Sądownictwo w PRL. Warszawa 1989
Rzepliński Andrzej: Przystosowanie ustroju sądownictwa do potrzeb państwa totalitarnego w Polsce w latach 1944–1956. W: Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956. Red. Witold Kulesza, Andrzej Rzepliński. Warszawa 2001, s. 16–21
Sendyka Roma: Pryzma – zrozumieć nie-miejsca pamięci (non-lieux de memoire). „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 323–344
Sofsky Wolfgang: Ustrój terroru: obóz koncentracyjny. Przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa 2016
Słownik języka polskiego: kolaboracja. Red. Witold Doroszewski. T. 3. Warszawa 1961, s. 800
Stępień Monika: Miasto opowiedziane. Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego. Budapeszt–Syrakuzy–Kraków 2018
Szarota Tomasz: Kolaboracja z okupantem niemieckim i sowieckim w oczach Polaków – wówczas, wczoraj i dziś. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2000, nr 55, s. 493–508
Śliwa Joanna: Clandestine Activities and Concealed Presence. A Case Study of Children in the Kraków Ghetto. In: Jewish Families in Europe 1939 – Present: History, Representation, and Memory. Red. Joanna Beata Michlic. Waltham 2017, pp. 36–45
Tal Boaz: Sądzenie tych, którzy nie mogą być sądzeni. Procesy kolaborantów w Izraelu. „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2006, nr 2, s. 99–131, https://doi.org/10.32927/zzsim.182
Tokarska Bakir Joanna: Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946. Wołowiec 2012
Tokarska-Bakir Joanna: Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego. T. 1. Warszawa 2018
Van der Kolk Bessel A.: The body keeps the score: approaches to the psychobiology of post traumatic stress disorder. In: Traumatic stress: the effects of overhelming experience on mind, body and society. Ed. Bessel A. van der Kolk, Alexander C. McFarlane, Lars Weisaeth. New York 1996, pp. 214–242
Wielka encyklopedia PWN: kolaboracja. T. 5. Warszawa 2001, s. 400
Ziemba Zdzisław Albin: Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1945–1956. Warszawa 1997
Zimmerer Katarzyna: Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie 1939–1945. Kraków 2004
Żbikowski Andrzej: Sąd Społeczny przy CKŻP. Wojenne rozliczenia społeczności żydowskiej w Polsce. Warszawa 201
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
