Wybrane formy kolaboracji w KL Plaszow
Charakterystyka zjawiska
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2020.07Słowa kluczowe:
KL Plaszow, kolaboracja, II wojna światowa, obozy koncentracyjne, zdrada, więźniowie funkcyjni, HolokaustAbstrakt
W artykule omówiono wybrane formy kolaboracji na terenie niemieckiego obozu Plaszow. Praca składa się z części teoretycznej i badawczej. W pierwszej przedstawiono aktualny stan badan oraz dokonano analizy terminologii i interpretacji takich pojęć, jak kolaboracja i zdrada, przy jednoczesnym uwzględnieniu ich kategorii i kontekstów. Następnie przytoczono historie osób podejrzewanych o kolaboracje z okupantem na terenie obozu nie tylko przez współwięźniów, ale także przez konspiracje, a następnie powojenny wymiar sprawiedliwości. Zarzut ten stawiano głównie więźniom funkcyjnym (kapo, blokowy, porządkowy) oraz osobom powszechnie uznawanym – słusznie lub domniemanie – za konfidentów lub donosicieli. Przybliżono w tym celu postawy i zachowania wybranych więźniów, w szczególności tych, wobec których po wojnie krakowska prokuratura Specjalnego Sądu Karnego i Sądu Okręgowego prowadziła dochodzenia. Zapadały w tej sprawie różne wyroki, od uniewinniających po kary śmierci.
PlumX Metrics of this article
Bibliografia
Bieberstein Aleksander: Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków–Wrocław 1986
Google Scholar
Biegański Zdzisław: Sądownictwo i skazani na śmierć z przyczyn politycznych w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945–1956. Bydgoszcz 2003
Google Scholar
Brot Rivka: Julius Siegel: „A Kapo” in Four (Judicial) Acts. „Dapim. Studies on the Shoah” 2011, No. 25, pp. 65–127, https://doi.org/10.1080/23256249.2011.10744407
Google Scholar
Brot Rivka: The Gray Zone of Collaboration and the Israeli Courtroom. „Teoria U-Bikoret” 2012, No. 40, pp. 40–56
Google Scholar
Brot Rivka: „No One Was an Angel”: The Gray Zone of Collaboration in Court. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 327–360
Google Scholar
Burczyk Dariusz: Specjalny Sąd Karny w Gdańsku (1945–1946). Przyczynek do monografii. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7, s. 289–312
Google Scholar
Cichopek Anna: Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945. Warszawa 2000
Google Scholar
Engel David: Who is a Collabolator? The Trials of Michał Weichert. In: The Jews in Poland. Vol. 2. Ed. Sławomir Kapralski. Kraków 1999, s. 339–370
Google Scholar
Engel David: Why Punish Collaborators?. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 29–48
Google Scholar
Ferenc-Piotrkowska Maria: „All those rumors occupy people’s thoughts... ”. On the relationship between rumors and know-ledge about the Holocaust in the Warsaw ghetto. „Rocznik Antropologii Historii” 2018, Vol. 11, s. 139–158
Google Scholar
Ferenc-Piotrkowska Maria: „The ghetto decree gnaws away at our depressed world!”. Rumors about the ghetto in Warsaw, 1939–1940. „Gal Ed” 2020, Vol. 26 (forthcoming)
Google Scholar
Finder Gabriel N., Prusin Alexander V.: Jewish Collaborations on Trial 1944–1956. „Polin. Studies in Polish Jewry” 2008, Vol. 20, pp. 122–148
Google Scholar
Godorowski Kazimierz: Człowiek za murami. Próba analizy mechanizmów obronnych. W: Holocaust z perspektywy półwiecza. Pięćdziesiąta rocznica powstania w getcie warszawskim. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Żydowski Instytut Historyczny w dniach 29–31 marca 1993. Red. Daniel Grinberg, Paweł Szapiro. Warszawa 1993, s. 127–134
Google Scholar
Grądzka Martyna: „Wszystkim tym zarzutom przeczę zdecydowanie i stanowczo”. Proces Amona Leopolda Götha przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2011, nr 35, s. 85–101
Google Scholar
Grądzka Martyna: Przerwane dzieciństwo. Losy dzieci Żydowskiego Domu Sierot przy ul. Dietla 64 w Krakowie podczas okupacji niemieckiej. Kraków 2012
Google Scholar
Grądzka Martyna: „Do winy się nie poczuwam…”. Proces załogi KL Płaszów (1948). „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 36, s. 87–103
Google Scholar
Grądzka-Rejak Martyna: Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie (1939–1945). Kraków 2016
Google Scholar
Grądzka-Rejak Martyna: Oblicza zbrodni. Sylwetki członków załogi obozu Płaszów w świetle dokumentacji procesowej. W: Jak rodzi się zło. Sprawcy, wykonawcy, pomocnicy. Red. Alicja Bartuś. Oświęcim 2018, s. 245–264
Google Scholar
Grochowska Alicja: Holocaust. Między historią a psychologią. „Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne” 1997, t. 4, nr 1, s. 129–144
Google Scholar
Grudzińska Marta: Więźniowie z Majdanka deportowani do KL Plaszow w kwietniu 1944 roku. W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 73–95
Google Scholar
Haska Agnieszka: Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie. Warszawa 2018
Google Scholar
Hein Wincenty, Jakubiec Czesława: Montelupich. Kraków 1985
Google Scholar
Heksel Bartosz: Krakowscy Żydzi – więźniowie KL Mauthausen. Transport z KL Plaszow z 7 sierpnia 1944 roku. Próba rekonstrukcji losów więźniów. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2016, z 34, s. 217–236
Google Scholar
Jagielski Stanisław: Sclavus saltans. Wspomnienia lekarza obozowego. Warszawa 1946
Google Scholar
Jakubowski Grzegorz: Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950. Warszawa 2002
Google Scholar
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Powojenne procesy członków Jüdischer Ordnungsdienst w okupowanym Krakowie. Casus Dawida Lieblinga. „Studia Żydowskie. Almanach” 2014, nr 4, s. 97–114, https://doi.org/10.56583/sz.549
Google Scholar
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Konfidenci żydowscy. Wokół przypadków kolaboracji Żydów w stolicy Generalnego Gubernatorstwa. W: Jak rodzi się zło. Sprawcy, wykonawcy, pomocnicy. Red. Alicja Bartuś. Oświęcim 2018, s. 156–157
Google Scholar
Jarkowska-Natkaniec Alicja: Wymuszona współpraca czy zdrada? Wokół przypadków kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie. Kraków 2018
Google Scholar
Kiełkowski Roman: Obóz pracy przymusowej i koncentracyjny w Płaszowie. „Przegląd Lekarski” 1971, t. 27, nr 1, s. 23–26
Google Scholar
Kiełkowski Roman: Zlikwidować na miejscu! Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Krakowie. Kraków 1981
Google Scholar
Kocik Katarzyna: Płaszów – próby upamiętnienia (1945–2007). W: Płaszów – odkrywanie. Kraków 2016, s. 97–141
Google Scholar
Kornbluth Andrew: „Wielu jest Kainów wśród nas”. Polski wymiar sprawiedliwości a Zagłada 1944–1956. Tłum. Ewa Felska. „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2013, nr 9, s. 157–172, https://doi.org/10.32927/zzsim.585
Google Scholar
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Warszawa–Kraków 2009
Google Scholar
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie. Przewodnik historyczny. Wyd. 2 popr. Kraków 2016
Google Scholar
Kowalska-Leder Justyna: Obozowa przemoc seksualna i obscena w relacji Lieby Tiefenbrun o przeżyciach w obozie płaszowskim. „Konteksty Kultury” 2017, t. 14, z. 4, s. 451–464, https://doi.org/10.4467/23531991kk.17.031.8355
Google Scholar
Kowalska-Leder Justyna: Nie wiem, jak ich mam cenić... Sfera ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów. Warszawa 2019
Google Scholar
Kwiek Julian: Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty. „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 2000, nr 1, s. 77–89
Google Scholar
Lityński Adam: Ustawodawstwo karne w pierwszych latach Polski Ludowej. W: Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944. Red. Andrzej Ajnenkiel. Wrocław 1998, s. 120–140
Google Scholar
Lubecka Joanna: Rozliczenie zbrodni niemieckich w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Stan badań, perspektywy badawcze. „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 35, s. 69–84
Google Scholar
Melchior Małgorzata: Zagrożenie eksterminacją w doświadczeniu biograficznym ocalonych z Holocaustu. „Przegląd Socjologiczny” 2000, t. 49, nr 2, s. 69–88
Google Scholar
Orwid Maria, Domagalska-Kurdziel Ewa, Pietruszewski Kazimierz: Psychospołeczne następstwa Holocaustu u osób ocalonych i żyjących w Polsce. „Psychiatria Polska” 1994, t. 28, nr 1, s. 91–111
Google Scholar
Ostrowska Joanna: Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej. Warszawa 2018
Google Scholar
Person Katarzyna: „I am a Jewish DP – a Jew from the Eternal Nowhere”: Jews from Poland in Displaced Persons Camps in the Occupation Zones of West Germany – Encounters with Poles and Memories of Poland 1945–1946. „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 246, s. 312–318
Google Scholar
Person Katarzyna: Jews Denouncing Jews. Denunciations of Putative Collaborators and Reactions to them in the Postwar Jewish Courts of Honor. In: Jewish Honor Courts: Revenge, Retribution, and Reconciliation in Europe and Israel after the Holocaust. Ed. Laura Jockusch, Gabriel N. Finder. Detroit 2015, pp. 225–246
Google Scholar
Podolska Aldona: Żydowska Służba Porządkowa w getcie warszawskim w latach 1940–1943. Warszawa 1996
Google Scholar
Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956. Red. Witold Kulesza, Andrzej Rzepliński. Warszawa 2001
Google Scholar
Pyszkowski Antoni: Bilans działalności sądów specjalnych. „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1946, z. 11–12, s. 37
Google Scholar
Rączy Elżbieta: Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–1945. Rzeszów 2014
Google Scholar
Rzepliński Andrzej: Sądownictwo w PRL. Warszawa 1989
Google Scholar
Rzepliński Andrzej: Przystosowanie ustroju sądownictwa do potrzeb państwa totalitarnego w Polsce w latach 1944–1956. W: Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956. Red. Witold Kulesza, Andrzej Rzepliński. Warszawa 2001, s. 16–21
Google Scholar
Sendyka Roma: Pryzma – zrozumieć nie-miejsca pamięci (non-lieux de memoire). „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 323–344
Google Scholar
Sofsky Wolfgang: Ustrój terroru: obóz koncentracyjny. Przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa 2016
Google Scholar
Słownik języka polskiego: kolaboracja. Red. Witold Doroszewski. T. 3. Warszawa 1961, s. 800
Google Scholar
Stępień Monika: Miasto opowiedziane. Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego. Budapeszt–Syrakuzy–Kraków 2018
Google Scholar
Szarota Tomasz: Kolaboracja z okupantem niemieckim i sowieckim w oczach Polaków – wówczas, wczoraj i dziś. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2000, nr 55, s. 493–508
Google Scholar
Śliwa Joanna: Clandestine Activities and Concealed Presence. A Case Study of Children in the Kraków Ghetto. In: Jewish Families in Europe 1939 – Present: History, Representation, and Memory. Red. Joanna Beata Michlic. Waltham 2017, pp. 36–45
Google Scholar
Tal Boaz: Sądzenie tych, którzy nie mogą być sądzeni. Procesy kolaborantów w Izraelu. „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2006, nr 2, s. 99–131, https://doi.org/10.32927/zzsim.182
Google Scholar
Tokarska Bakir Joanna: Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946. Wołowiec 2012
Google Scholar
Tokarska-Bakir Joanna: Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego. T. 1. Warszawa 2018
Google Scholar
Van der Kolk Bessel A.: The body keeps the score: approaches to the psychobiology of post traumatic stress disorder. In: Traumatic stress: the effects of overhelming experience on mind, body and society. Ed. Bessel A. van der Kolk, Alexander C. McFarlane, Lars Weisaeth. New York 1996, pp. 214–242
Google Scholar
Wielka encyklopedia PWN: kolaboracja. T. 5. Warszawa 2001, s. 400
Google Scholar
Ziemba Zdzisław Albin: Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1945–1956. Warszawa 1997
Google Scholar
Zimmerer Katarzyna: Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie 1939–1945. Kraków 2004
Google Scholar
Żbikowski Andrzej: Sąd Społeczny przy CKŻP. Wojenne rozliczenia społeczności żydowskiej w Polsce. Warszawa 201
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
