Nieznany mur obronny partii przedlokacyjnego Kazimierza

Abstrakt

W trakcie badań archeologicznych i architektonicznych prowadzonych w latach 2019–2021 w związku z wymianą nawierzchni ulicy Krakowskiej w Krakowie w partii skrzyżowania tej ulicy z ulica Rabina Meiselsa podczas odsłaniania fragmentu muru obronnego Kazimierza natrafiono na wcześniejszy mur o przebiegu doń prostopadłym. Odsłonięty odcinek muru, wykonany z warstwowanego wapienia łamanego, przebiega równolegle do pierzei ulicy Krakowskiej w dwóch trzech szerokości tej ulicy. Ma on grubość około 1,5 łokcia (około 90 cm), co świadczy pośrednio o jego wysokości. Odsłonięta na długości blisko 60 m korona odcinka muru posiada kontynuacje ku południowi i północnemu wschodowi, bowiem od północy odgina się on ku wschodowi, zapewne równolegle do koryta Starej Wisły. Relacje stratygraficzne warstwowanego muru odsłoniętego w ulicy, prostopadłego do muru obronnego Kazimierza, jednoznacznie dowodzą niejednoczesności ich budowy. Mur obronny Kazimierza dostawiony jest prostopadle do muru w obecnej ulicy Krakowskiej, a wyżej wymurowany – w poprzek, na jego starszej koronie, ponadto różnią się one doborem materiału budowlanego, sposobem jego użycia i technologią budowy. Przyjęto zatem tezę, że odsłonięte obecnie pozostałości muru w ulicy Krakowskiej to zachowana dolna partia muru ograniczającego od zachodu zabudowę przedlokacyjnego Kazimierza. Mur ten zapewne jest efektem inwestycyjnym jednostki osadniczej istniejącej na omawianym terenie, a przekształconej wskutek parcelacji w trakcie lokacji Kazimierza w 1335 roku. Od zachodu omawiany mur wybudowano w linii odcinka starego szlaku handlowego, tzw. drogi solnej wiodącej przez Wieliczkę i Bochnię na Węgry. Odcinek ten, nazwany później ulica Krakowska, stanowił główną oś lokacyjnego Kazimierza i według niej m.in. dokonano tyczenia rynku, ulic i rozmierzania bloków przyszłej zabudowy. Powstanie otoczonej murem jednostki osadniczej bezpośrednio przy szlaku handlowym, bez jego włączania w obręb murów, świadczyć może o przemyślanej i zorganizowanej działalności inwestycyjnej, odmiennie niż ma to miejsce w naturalnych, sukcesywnie wykształcających się układach owalnicowych. Kwestie przebiegu muru na całej jego długości, a także obecności na omawianym terenie jednostki osadniczej istniejącej przed lokacją Kazimierza wyjaśnić mogą przyszłe badania archeologiczne. Odkryty, nieznany wcześniej mur przedlokacyjny jest interesującym świadectwem pierwotnych zamierzeń i możliwości związanych z procesem powstania Kazimierza. Dokonane odkrycia weryfikują dotychczasową wiedzę na temat niektórych elementów rekonstruowanej sytuacji i kształtu średniowiecznego Kazimierza w tym rejonie. Przyjęto bowiem, że wcześniejsze osady funkcjonujące na wyspie wiślanej skupiały się przy kościołach św. Michała i św. Stanisława na Skałce oraz św. Jakuba Apostoła, a także przy kościele św. Wawrzyńca na Bawole. Na temat przedlokacyjnej zabudowy w omawianej partii terenu brak jest wzmianek w literaturze przedmiotu.