Polskie badania nad socjotopografią miast w epoce przedprzemysłowej
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2022.01Keywords:
history of towns, urban space, social structure, cartography, the Middle Ages, the Early Modern PeriodAbstract
POLISH RESEARCH ON THE SOCIAL TOPOGRAPHY OF TOWNS IN THE PRE-INDUSTRIAL ERA
The goal of this paper is to present an outline of the history and the most significant results of the Polish research on the social topography of towns in the pre-industrial era. In the first part of the paper the author analyses the international research context, emphasising the intense development of research focusing on the social topography of German towns carried out in the 1970s and the 1980s which also resulted in the emergence of interdisciplinary methodological studies by Dietrich Denecke and Rolf Hammel-Kiesow. The involvement of Polish historians in the research projects carried out by the Commission Internationale pour l’Histoire des Villes stimulated the emergence of social topography studies in Poland. These issues were addressed for the first time at a conference organized in Toruń in 1974. The peak of Polish studies on the social topography of towns in the pre-industrial era fell in the 1990s and in the early 2000s. Polish scholars were mostly interested in larger cities (e.g. Toruń, Elbląg, Poznań and Wrocław) and medium-sized towns, such as Sieradz, Chełmno, Świdnica, and Grodno. From the 1980s onward, we can observe a major development in terms of research methodology, which is reflected in the extension of the catalogue of social attributes and the precision of their location within the urban space, as well as in the inclusion of data acquired from archaeological and urban development studies in the analysis. The standard research procedure which has been in use since the 1990s is narrowing down the scope of research to the level of a specific plot of land, or a specific house. In the present comparative analysis which embraces the results of social topography research to date the author focuses on the models of distribution of characteristics of professional and social status within urban space, and on the conditions of the social evaluation of space.
References
Atlas historyczny miast polskich. Red. Roman Czaja. T. 1. Prusy Królewskie i Warmia. Wyd. Roman Czaja, Zenon Kozieł. Z. 8. Toruń. Oprac. Roman Czaja, Radosław Golba, Cezary Kardasz, Jarosław Kłaczkow, Zenon Kozieł, Krzysztof Mikulski, Agnieszka Pilarska, Agnieszka Zielińska. Toruń 2019
Bartoszewicz Agnieszka: Warta – społeczeństwo miasta w II połowie XV i na początku XVI wieku. Warszawa 1998
Barylewska-Szymanska Ewa, Maciakowska Zofia: Miasto i ludzie u progu nowoczesności. Socjotopografia Gdańska w pierwszej połowie XIX wieku. Gdańsk 2016
Bender Georg: Archivalische Beiträge zur Familien Geschichte des Nikolaus Coppernicus. „Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn” 1882, H. 2, S. 81–116
Buśko Cezary, Piekalski Jerzy: Die Altstadt von Breslau im 13. bis 15. Jahrhundert. „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters” 1995/1996, Bd. 23–24, S. 155–181
Chorowska Małgorzta, Lasota Czesław: Rekonstrukcja układu działek w blokach przyrynkowych we Wrocławiu. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1995, t. 43, nr 3, s. 351–369
Czacharowski Antoni: Soziotopographische Probleme der nordeuropäischen Städte im Spätmittelalter am Beispiel der Stadt Torun. In: Beiträge zur Geschichte des Ostseeraumes. Greifswald 1975, S. 207–214
Czacharowski Antoni: Sociotopography of Medieval and late-Medieval towns in the north European zone as exemplified by Torun. „Acta Poloniae Historica” 1976, t. 34, s. 121–129
Czacharowski Antoni: Zagadnienia socjotopografii późnośredniowiecznego Torunia. W: Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne. Red. Aleksander Gieysztor, Tadeusz Rosłanowski. Warszawa–Poznań–Toruń 1976, s. 137–146
Czaja Roman: Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu. Toruń 1992
Czaja Roman: Neue Erkenntnisse zur Sozialtopographie der Hansestädte im Ostseeraum. In: Vergleichende Ansätze in der hansischen Geschichtsforschung. Hrsg. Rolf Hammel-Kiesow. Trier 2002, S. 273–284
Czaja Roman: Anmerkungen zur Sozialtopographie der Stadt Elbing im Spätmittelalter und in der Frühen Neuzeit. In: Kulturgeschichte Preußens königlich polnischen Anteils in der Frühen Neuzeit. Hrsg. Sabine Beckmann, Klaus Garber. Tübingen 2005, S. 75–88
Czaja Roman: Die Gestaltung des Stadtraumes das Sozialgefüge mittelalterlicher Städte am Beispiel Polens. In: Europäische Städte im Mittelalter. Hrsg. Ferdinand Opll, Christoph Sonnlechner. Wien–Bozen 2010, S. 203–216
Denecke Dietrich: Die historische Dimension der Sozialtopographie am Beispiel niedersächsischer Städte. „Berichte zur deutschen Landeskunde” 1980, Bd. 54, S. 211–252
Denecke Dietrich: Sozialtopographische und sozialräumliche Gliederung der spätmittelalterlichen Stadt. Problemstellung, Methoden und Betrachtungsweisen der historischen Wirtschafts- und Sozialgeographie. In: Über Bürger, Stadt und städtische Literatur im Spätmittelalter. Hrsg. Josef Fleckenstein, Karl Stackmann. Göttingen 1980, S. 161–202
Denecke Dietrich: Social status and place of residence in preindustrial German towns: recent studies in social topography. In: Urban Historical Geography: Recent Progress in Britain and Germany. Ed. Dietrich Denecke, Gereth Shaw. Cambridge 1988, pp. 125–140
Denecke Dietrich: Soziale Strukturen im städtischen Raum. Entwicklung und Stand der sozialtopographischen Stadtgeschichtsforschung. In: Die Sozialstruktur und Sozialtopographie vorindustrieller Städte. Beiträge eines Workshop sam Institut für Geschichte der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg am 27. und 28. Januar 2000. Hrgs. Matthias Meinhardt, Andreas Ranft. Berlin 2005, S. 123–147
Fröhlich Karl: Zur Topographie und Bevölkerungsgeschichte der Stadt Goslar im Mittelalter. „Hansische Geschichtsblätter” 1920/1921, 23 Jhg., S. 127–173
Gieysztor Aleksander: Wprowadzenie. W: Miasta doby feudalnej w Europie srodkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne. Red. Aleksander Gieysztor, Tadeusz Rosłanowski. Warszawa–Poznań–Toruń 1976, s. 7–8
Głąb Zbigniew: Socjotopografia Lutomierska (XIII–XVIII w.). Łódź 2017
Golba Radosław, Pilarska Agnieszka, Czaja Roman: The concept of a georeferential spatial database of topographic-historical objects (GSDoT-HO): a case study of the cadastral map of Torun (Poland). „International Journal of Geo-Information” 2023, Vol. 12, No. 2, pp. 1–16, https://doi.org/10.3390/ijgi12020026
Goliński Mateusz: Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń – podatnicy – rzemiosło). Wrocław 1997
Goliński Mateusz: Wokół socjotopografii późnośredniowiecznej Świdnicy. Cz. 1. Wrocław 2000; Cz. 2. Wrocław 2003
Gordziejew Jerzy: Socjotopografia Grodna w XVIII wieku. Toruń 2002
Hammel-Kiesow Rolf: Hauseigentum im spätmittelalterlichen Lübeck. Methoden zur sozial- und wirtschzftsgeschichtlichen Auswertung der Lübecker Oberstadtbuchregesten. In: Archäologische und schriftliche Quellen zur spätmittelalterlich-neuzeitlichen Geschichte der Hansestadt Lübeck: Materialien und Methoden einer archäologisch-historischen Auswertung. Hrsg. Alfred Falk, Rolf Hammel. Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte, Bd. 10. Bonn 1987, S. 85–300
Hammel-Kiesow Rolf: Räumliche Entwicklung der Berufstopographie Lübecks bis zum Ende des 14. Jahrhunderts. In: Lübeckische Geschichte. Hrsg. Antjekathrin Graßmann. Lübeck 1997, S. 50–76
Isenmann Eberhard: Die deutsche Stadt im Mittelalter 1150-1550. Stadtgestalt, Recht Verfassung, Stadtregiment, Kirche Gesellschaft, Wirtschaft. Wien–Köln–Weimar 2012
Jasiński Tomasz: Przedmieścia średniowiecznego Torunia i Chełmna. Poznań 1982
Jasiński Tomasz: Z zagadnień topografii społecznej średniowiecznego Torunia (Część I – Stare Miasto). „Zapiski Historyczne” 1983, t. 48, z. 3, s. 5–45
Karsten Igel: Zwischen Bürgerhaus und Frauenhaus. Stadtgestalt, Grundbesitz und Sozialstruktur im spätmittelalterlichen Greifswald. Köln–Weimar–Wien 2010
Leśniak Franciszek: Socjotopografia Krosna (1512–1630). Studia i materiały. Kraków 2005
Maciakowska Zofia: Kształtowanie przestrzeni miejskiej Głównego Miasta w Gdańsku do początku XV w. Gdańsk 2011
Manikowska Halina: Miasta i mieszczaństwo na ziemiach Polski w średniowieczu – postulaty i perspektywy badawcze. W: Pytania o średniowiecze. Potrzeby i perspektywy badawcze polskiej mediewistyki. Wyd. Wojciech Fałkowski. Warszawa 2001, s. 116–117
Meinhardt Matthias: Auswahlbibliographie zur Sozialstruktur und Sozialtopographie vorindustrieller Städte. In: Die Sozialstruktur und Sozialtopographie vorindustrieller Städte. Beiträge eines Workshop sam Institut für Geschichte der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg am 27. und 28. Januar 2000. Hrgs. Matthias Meinhardt, Andreas Ranft. Berlin 2005, S. 287–311
Mikulski Krzysztof: Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku. Toruń 1992
Mrozowski Krzysztof: Przestrzeń i obywatele Starej Warszawy od schyłku XV wieku do 1569 roku. Warszawa 2020
Nawrolska Grażyna: Początki Elbląga w świetle źródeł archeologicznych. Elbląg 2012
Paner Henryk: The spatial development of Gdańsk to the beginning of the 14th Century. The origins of the Old and Main Town. In: Polish Lands at the Turn of the First and the Second Millennia. Ed. Przemysław Urbanczyk. Warszawa 2004, pp. 15–32
Pieradzka Krystyna: Garbary przedmieście Krakowa (1363–1587). Biblioteka Krakowska, nr 71. Kraków 1931
Rajman Jerzy: Kraków – zespół osadniczy, proces lokacji, mieszczanie do roku 1333. Kraków 2004
Rosłanowski Tadeusz: Zagadnienia socjotopografii porównawczej na przykładzie miast Europy środkowej. W: Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne. Red. Aleksander Gieysztor, Tadeusz Rosłanowski. Warszawa–Poznań–Toruń 1976, s. 9–33
Rörig Fritz: Wirtschaftskräfte im Mittelalter. Abhandlungen zur Stadt- und Hansegeschichte. Köln–Graz 1959
Sowina Urszula: Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV–XVI w. Warszawa–Sieradz 1991
Sowina Urszula: L’espace urbain des villes polonaises au bas moyen âge à la lumière des recherches sociotopographiques. En: El espacio urbano en la Europa medieval. Ed. Beatriz Arízaga Bolumburu, Jesús Ángel Solórzano Telechea. Logroño 2006, pp. 345–372
Superczyński Mateusz: Versuch einer Rekonstruktion der Soziotopografie des mittelalterlichen Kulm am Beispiel des großen Viertels. „Biuletyn Polskiej Misji Historycznej” 2021, nr 16, s. 61–90
Wiesiołowski Jacek: Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania. Warszawa–Poznań 1982 (wyd. 2 Poznań 1997)
Żurek Dorota: Przestrzeń i społeczeństwo Chrzanowa średniowiecznego i nowożytnego. Kraków 2015
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
