Z historii krakowskich plantacji. Planty w twórczości polskich artystów
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2021.04Keywords:
Planty, ‘przechadzki’ in Kraków, the motif of Kraków’s plantacje, Planty Park in art, views of Planty ParkAbstract
FROM THE HISTORY OF KRAKÓW’S ‘PLANTACJE’. PLANTY PARK IN THE WORKS OF POLISH ARTISTS
In the 19th century Planty Park, established in place of the city’s mediaeval fortifications, became one of Kraków’s most significant symbols. Together with the road encircling it, and the main arteries radiating from that road, the Planty green belt formed the core of what is today considered the greatest achievement of urban planning in the era of the Free City of Kraków (1815–1846), i.e. the radial concentric spatial layout of the expanding, modern city. Planty Park was the first public park, and the largest outdoor sculpture gallery in Kraków; it was referred to as przechadzki (‘the strolls’), and gained prestige as the city’s most elegant avenue, and Cracovians’ favourite walking route. Planty Park also appeared in the works of numerous Polish artists, becoming the sentimental staffage and decorative supplement to images representing the romantic ruins of mediaeval fortifications, or ‘national historical monuments’. Sometimes it was also depicted as a subject in its own right, portrayed in picturesque compositions and painted studies. The motifs of Kraków’s ‘Plantacje’ (the term is derived from the Polish verb plantować which means ‘to level out’) were used many times by a local watercolourist Stanisław Tondos who popularized the relics of the old defensive walls and the city’s green belt in the wide range of postcards he produced. Jan Stanisławski (assisted by his students from the Kraków School of Landscape) was the author of some small, impressionistic compositions which he painted directly from nature during walks and plein-air workshops in the park, aka ‘Plantacje’, or ‘przechadzki’. Julian Fałat and Wojciech Weiss, on the other hand, often immortalized the views of Planty as they saw them from the windows of their studios, similar to Stanisław Wyspiański who created a unique, symbolic landscape in which reality mingles with a dream. Artists perceived Planty in Kraków in all sorts of ways, and their visions combined together create a colourful, elusive image of this most extraordinary of Kraków’s gardens.
References
Banach Jerzy: Kraków malowniczy. O albumach z widokami miasta w XIX wieku. Kraków 1980
Bąkowski Klemens: Kraków w czasie powstania Kościuszki. Kartka z przeszłości. Kraków 1893
Broniewski Stanisław: Kopiec wspomnień. Kraków 1959
Estreicher Karol: Kraków – przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice. Wyd. 2 rozsz. Kraków 1931
Fabiański Marcin, Purchla Jacek: Historia architektury Krakowa w zarysie. Kraków 2001
Grabiński Henryk: Szkoła rysunku krajobrazów. Lwów 1884
Grabowski Ambroży: Wspomnienia. T. 2. Wyd. Stanisław Estreicher. Biblioteka Krakowska, nr 41. Kraków 1909
Klein Franciszek: Planty krakowskie. Kraków 1914
Klejnoty miasta Krakowa: dwadzieścia cztery widoków w chromolitografiach podług oryginalnych akwarel Juliusza Kossaka i Stanisława Tondosa. Tekst Władysław Łuszczkiewicz, przedmowa Marian Sokołowski. Kraków 1887
Kozioł Andrzej: Na krakowskich Plantach. Historie, obyczaje, anegdoty. Kraków 2008
Krzysztofowicz-Kozakowska Stefania: Jan Stanisławski i jego uczniowie. Kraków 2004
Lang Elżbieta: Ogrodnicy krakowskich Plant. „Zieleń Miejska” 2008, nr 9, s. 16
Lewińska-Gwóźdź Beata: Szkoła Jana Stanisławskiego (1860–1907). Fenomen pedagogiczny i artystyczny. „Saeculum Christianum” 2013, t. 20, s. 157–171
Pachoński Jan: Kościuszko w Krakowie. Miejsca i ważniejsze pamiątki związane z pobytem i kultem. Kraków 1952
„Piękno do mnie przyszło...”. Wojciech Weiss – malarstwo białego okresu 1905–1912. Muzeum Pałac w Wilanowie, kwiecień – czerwiec 2007. Red. nauk. Zofia Weiss-Nowina Konopka. Warszawa 2007
Torowska Joanna: Planty Krakowskie i ich przestrzeń kulturowa. Kraków 2012
Weiss Renata: Wojciech Weiss – twórczość graficzna. Kraków 2006
Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Red. Danuta Godyń, Magdalena Laskowska. Kraków 2017, s. 328.
Ziejka Franciszek: Ocalić dla potomnych narodowe pamiątki… O społecznym ruchu odnowy zabytków w Krakowie w XIX wieku. „Czasopismo Techniczne. Budownictwo” 2009, z. 2-B, s. 369–380
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.