Staropołabskie teonimy *Svętovitъ, *Jarovitъ, *Rujevitъ, *Borovitъ: deadiectiva czy composita?
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.20.09Słowa kluczowe:
teonimia słowiańska, antroponimia, deadiectivum, compositum, nazewnictwo mitologiczneAbstrakt
Old Polabian theonyms *Svętovitъ, *Jarovitъ, *Rujevitъ, *Borovitъ: deadjectival nouns or compounds?
The article reinterpretes the morphological structure of a series of Old Polabian theonyms: *Svętovitъ, *Jarovitъ, *Rujevitъ, *Borovitъ. In the literature, they are quite unanimously considered to be nominal compounds with the element *vitъ ‘dominus, potens’ but this author shows, based on a distribution analysis of the formant *-(o/e)vitъ in the Slavonic languages, that they should be viewed as suffixal derivatives in *-ov-itъ (in the attributive-possessive function), and from the formal point of view, as nouns coined from adjectival bases. The paper concludes with the supposition that theonyms created using this formula were a dialectal innovation and were most likely limited to Old Polabian mythological nomenclature. Probably, they were substitute names and, being appellative epithets, they only became independent in the function of theonyms.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
I SGP PAN: J. Reichan (red.), Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki Słownika gwar polskich, t. 1–2, Kraków 1999.
I SJPD: R. Grzegorczykowa, J. Puzynina (red.), Indeks a tergo do Słownika języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Warszawa 1973.
I SL: W. Doroszewski (red.), Indeks a tergo do Słownika języka polskiego S.B. Lindego, Warszawa 1965.
I Srezn.: A. Obrębska-Jabłońska (red.), Indeks a tergo do materiałów do Słownika języka rosyjskiego I. I. Srezniewskiego, Warszawa 1968.
I SSNO: A. Cieślikowa, M. Malec (red.), Indeks a tergo do Słownika staropolskich nazw osobowych, Kraków 1993.
I SStp: M. Eder, W. Twardzik, Indeksy do Słownika staropolskiego, Kraków 2007.
I USJP: M. Bańko et al., Indeks a tergo do Uniwersalnego słownika języka polskiego, Warszawa 2003.
Miklosich EW: F. Miklosich, Etymologisches Wörterbuch der slavischen Sprachen, Wien 1886.
RJAZ: Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Zagreb 1880–1881/1975–1976.
RWS: J. Matešić, Rückläufiges Wörterbuch des Serbokroatischen, Wiesbaden 1965–1967.
Šimundić ROI: M. Šimundić, Rječnik osobnih imena, Zagreb 1988.
Skok: P. Skok, Etimologijski Rječnik Hrvatskoga ili srpskoga jezika, t. 1–3, Zagreb 1971–1973.
Spsł.: F. Sławski (red.), Słownik prasłowiański, Wrocław 1974–2001.
Vondrák VSG: W. Vondrák, Vergleichende slavische Grammatik, 2, Aufl. I–II, Göttingen 1924–1928.
I SRNG: P. Sorokoletov, P.V. Odekov, F.J. Gladnej (red.), Inversionnyj indeks k Slovarû russkih narodnyh govorov, Peterburg 2000.
I SUM: S.P. Bevzenko (red.), Inversijnij slovnik ukraïnsʹkoï movi, vidp, t. I–III, Odesa 1971–1976.
Grkoviћ RLIS: Grkoviћ M., Rečnik ličnih imena kod Srba, Beograd 1977.
ORMJ: V. Miličiћ, Obraten rečnik na makedonskiot jazik, Skopјe 1967.
ORSJ: M. Nikoliћ, Obratni rečnik srpskoga јezika, Novi Sad 2000.
ORSBE: Obraten rečnik na sʺvremenniâ bʺlgarski ezik, Sofiâ 1975.
SRÂ: Slovarʹ russkogo âzyka XI~XVII vv. Slovnik (obratnyj), Moskva 2004.
Cejtlin: R.M. Cejtlin (red.), Staroslavânskij slovarʹ (po rukopisâm X–XI vekov), Moskva 1994.
Čučka SOIU: P. Čučka, Slov’ânsʹki osobovi imena ukraïnciv: istoriko-ètimologičnij slovnik, Užgorod 2011.
ÈSSÂ: O.N. Trubačëv (red.), Ètimologičeskij slovarʹ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, Moskva 1974.
Literatura
Brückner A., 1974, Kultura, piśmiennictwo, folklor, Warszawa.
Brückner A., 1985, Mitologia słowiańska i polska, Warszawa.
Cieślikowa A., 1997, Staropolskie antroponimy przezwiskowe w świetle słownictwa gwarowego, [w:] H. Popowska-Taborska, J. Duma, Onomastyka i dialektologia. Prace dedykowane Pani Profesor Ewie Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa, s. 49–54.
Ernest E., Fleischer W., Superanskaja A.V. (red.), 1975, Russische onomastische Terminologie, Berlin.
Godecki Ł., 2010, Zachodniosłowiańskie teonimy z drugim członem *-vitъ, [w:] Т. Балкански и др. (red.), Състояние и проблеми на българската ономастика, t. 11, Велико Търново, s. 545–558.
Grimm J., 1836, Slawische götter, [w:] M. Haupt, H. Hoffmann (red.), Altdeutsche blatter, 1 Bd., Leipzig, s. 295–296.
Jakobson R., 1985, Selected Writings, t. VII: Contributions to Comparative Mythology. Studies in Linguistics and Philology, 1972–1982, The Hague–Paris.
Kaleta Z., 1997, Świat ludzkich wartości odzwierciedlony w nazwach własnych osób (imiona staropolskie z członem Dobr(o)- na tle indoeuropejskim i wartości w nich wyrażone), „Slavia Occidentalis” 54, Poznań, s. 29–38.
Karpluk M., 1961, Słowiańskie imiona kobiece, Wrocław.
Katičić R., 2010, Vidova gora i sveti Vid, „Studia Mythologica Slavica” 13, s. 15–32.
Meyer H., 1931, Fontes historiae religionis slavicae, Berlin.
Miklosich F., 1860, Die Bildung der slavischen Personennamen, Wien.
Milewski T., 1969, Indoeuropejskie imiona osobowe, Wrocław.
Moszyński L., 1992, Die vorchristliche religion der Slaven im lichte der slavischen sprachwissenschaft, Köln–Weimar–Wien.
Moszyński L., 1993, Przedchrześcijańska religia Słowian na Pomorzu na tle ogólnosłowiańskim, „Studia Gdańskie” IX, s. 11–43.
Moszyński L., 1995, Współczesne językoznawcze metody (etymologiczna i filologiczna) rekonstruowania prasłowiańskich wierzeń, „Światowit” XL, s. 100–112.
Nahtigal R., 1956, Svętovit, „Slavistična Revija” IX 1–4, s. 1–9.
Parczewski M., 1900, Swanty wid. Żywa nazwa w mowie ludu kaszubskiego, Poznań.
Perwolf B., 1884, Slawische Volkernamen, „Archiv für Slavische Philolgie” VII, s. 593.
Profous A., 1960, Místni jména v Čechach, Praha.
Reiter N., 2009, Glaubensgut der Slawen im europäischen Verbund, Wiesbaden.
Rospond S., 1968 (rec.), J. Svoboda, Staročeská osobní jména a naše příjmeni; J. Beneš, O českých příjmeních; F. Cuřín, Historický vývoj označování rodíny a rodinné příslušností v českých nářecích, „Slavia” 35, s. 282–292.
Rozwadowski J., 1897, Quaestiones grammaticae et etymologicae, 7. Slav. vitъ ‘dominus, potens’, „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” XXV, s. 423–424.
Rudnicki M., 1926, Sufiksy: -man, tuch, -van, vit, „Slavia Occidentalis” 5, s. 421–590.
Rymut K., 1993, Zasób leksemów w prasłowiańskich imionach złożonych, „Onomastica” 38, s. 5–19.
Rymut K., 2003, Szkice onomastyczne i historycznojęzykowe, Wrocław.
Schildgen T., 1881, St. Vitus und der slavische Swantovit in ihrer Beziehung zu einander, Munster.
Schlimpert G., 1978, Slawische Personennamen in mittelalterlichen Quellen zur deutschen Geschichte, Berlin.
Schmittlein R., 1960, Les noms des dieux des Slaves de la Baltique, „Revue Internationale d’Onomastique” 12, s. 42–52.
Šimundić M., 1970, Tvorba osobnih imena u hrvatskome ili srpskom jeziku, „Zbornik Pedagoške akademije v Mariboru”, s. 159–188.
Šimunović P., Lukenda M., 1995, Osobno ime Vid, „Rasprave Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovije” 21, s. 213–225.
Taszycki W., 1958, Najdawniejsze polskie imiona osobowe, [w:] idem, Rozprawy i studia polonistyczne, I. Onomastyka, Wrocław–Kraków, s. 32–148.
Unbegaun B.O., 1946, L’Ancienne Religion des Slaves de la Baltique, „Revue d’Histoire et de Philosophie Religieuses” t. 1, s. 211–234.
Urbańczyk S., 1991, Dawni Słowianie. Wiara i kult, Wrocław.
Vasmer M., 1941, Die Slaven in Griechenland, Berlin.
Vondrák W., Vergleichende slavische Grammatik, 2., wyd. I, II, Göttingen 1924–1928.
Vyncke F., 2000, La religion des Ancien Slaves. Essai de Synthèse, „Slavica Gandensia” 27, s. 351–370.
Warchoł S., 1989, Imiona własne osobowe w sześciotomowym dziele S.B. Lindego, „Onomastica” 34, s. 201–236.
Georgievski G., 2001, Makedonistički studii, Skopje.
Zajmov J., 1967, Zaselvane na bʺlgarskite slavâni na balkanskiâ poluostrov, Sofiâ.
Zaliznâk А., 2004, Drevnenovgorodskij dialekt, Moskva.
Sobolevskij A., 1929, Zametki po slavânskoj mifologii, „Slavia” 7, 1928/1929, s. 174–178.
Toporov V.N., 1995, Svâtostʹ i svâtye v russkoj duhovnoj kulʹture, t. 1, Moskva.
Trubačev O.N., 2002, Ètnogenez i kulʹtura drevnejših slavân. Lingvističeskie issledovaniâ, Moskva.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
