Gwarowe nazwy kobiet z sufiksem -ula
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.15Słowa kluczowe:
sufiks -ula, gwary, nazwy kobiet, ekspresywność językaAbstrakt
Dialectal Female Names with the Suffix -ula
The article discusses female names created with the suffix -ula, taken from the Lexicon of Polish Dialects prepared by the Polish Institute of Sciences (PAN). Despite the possibility of double motivation, it was assumed that most of them were motivated by male names, with only few derived from verbs, adjectives or nouns. Among the formations in question, words with a negative connotation are prevalent, and positive ones (diminutives and terms of endearment) are rare. This is compliant with colloquial Polish in which negative assessment is dominant, too. According to the analysis: 1) the suffix -ula has a feminizing function when it is used to create female names based on common names, and the expressiveness of the name is transferred from the basis to the derivative; 2) the scope of the suffix -ula is limited to Lesser Poland and Silesia; 3) it hardly ever occurs in other dialects.The author of this article discusses the structure, origin and functions of dialectal pronouns which occur in the local dialect of Posada Jaśliska near Krosno. Posada Jaśliska is a village of three cultures: Polish, Lemko and Slovakian. The author describes mutual influences of these three languages on shaping the collection of pronouns, with particular emphasis on the pronouns that are typical of this area or known only in this place: definite ones, such as haw ‘here’ and het ‘very far, somewhere, from somewhere, away’, and indefinite pronouns, such as dakto ‘whoever’, dagdzie ‘wherever’.
Pobrania
Bibliografia
Cyran W., 1977, Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.
Doroszewski W., 1929, Monografie słowotwórcze II. Formacje z podstawowym -l w części sufiksalnej, „Prace Filologiczne” XIV, s. 81 –82.
Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1984, Słowotwórstwo rzeczowników, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa, s. 332–407.
Janiga M., 2016, Ekspresywne nazwy osób w Słowniku gwar polskich Jana Karłowicza, [w:] D.K. Rembiszewska (red.), Słowiańskie słowniki gwarowe tradycja i nowatorstwo, Warszawa – Łomża, s. 83–94.
Karaś H. (red.), 2010, Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, www.dialektologia. uw.edu.pl/index.php (dostęp: 14 X 2020).
Kąś J., 1994, Kulturowy stereotyp mężczyzny i kobiety w środowisku wiejskim (na materiale gwar orawskich), [w:] J. Anusiewicz, K. Handke (red.), Płeć w języku i kulturze, „Język a Kultura”, t. 9, Wrocław, s. 119–130.
Kobylińska J., 2001, Słownik gwary gorczańskiej (zagórzańskiej), Kraków.
Kobylińska J., 2003, Żeńskie nazwy pejoratywne w gwarze gorczańskiej, [w:] U. Sokólska, P.Wróblewski (red.), Słowa jak mosty nad wiekami, Białystok, s. 215–225.
Koniusz E., 2001, Polszczyzna z historycznej Litwy w Słowniku gwar polskich Jana Karłowicza, Kielce.
Kowalska A., 1982, Formacje z sufiksem -ula w gwarach polskich, „Studia Linguistica Polono- Jugoslavica” II, s. 69–72.
Kreja B., 1964, Słowotwórstwo nazw żeńskich we współczesnym języku polskim, „Język Polski” XLIV, s. 129–140.
Kucała M., 1957, Porównawczy słowik trzech wsi małopolskich, Wrocław.
Kucharzyk R., 2015, „Słownik gwar polskich” PAN – nowe możliwości, nowe wyzwania, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” LXII, s. 163–173.
Laskowska E., 1993, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz.
Masłowska E., 1980, Słowotwórcze typy pejoratywnych nazw osób w dialekcie kaszubskim „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XIX, s. 41–58.
Piechnik A., 2009, Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem), Kraków.
Reichan J. (red.), 1999, Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, t. 1: A–O, t. 2: P–Ż, Kraków.
SGP PAN: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2–t. 10, z. 2), t. 1–3: Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–10: Kraków 1992–2019.
SJP XVII–XVIII: W. Gruszczyński (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, [on-line:] https:/SXVII.pl.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków 1900–1911.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Lwów 1854–1860.
Sławski F., 1974, Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego, [w:] idem, Słownik prasłowiański, t. 1, Wrocław, s. 43–141.
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2012.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Warszawa 1953–2002.
Warchoł S., 1968, W sprawie genezy i funkcji sufiksu -ula w słowiańskich nazwach osobowych i apelatywach, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 3, „Językoznawstwo”, s. 55–63.
Zaręba A., 1965, Ze związków językowych polsko-czesko-słowackich (rodzimy przyrostek -ula), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” V, s. 457–464.
