Umieranie i śmierć w polskojęzycznych drukach prawosławnych z kręgu Akademii Mohylańskiej
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.11Słowa kluczowe:
śmierć, leksyka, prawosławie, historia języka, konceptualizacjaAbstrakt
DYING AND DEATH IN POLISH LANGUAGE ORTHODOX PRINTED TEXTS AUTHORED BY THE MEMBERS OF KIYV-MOHYLA ACADEMY
This article deals with the Polish lexis in the semantic field of DEATH and conceptualizations of death as represented in Orthodox hagiographies and miracula collections. The analysis includes the following three text collections: H. Denisowicz’s Parergon cudów świętych [Parergon of the Miracles of the Saints] (1638), A. Kalnofojski’s Teratourgēma lubo cuda... [Teratourgēma, that is Miracles...] (1638) and S. Kossow’s Paterikon abo zywoty… [Patericon, that is the lives...] (1635). The lexical field under analysis was further divided in to subcategories addressing e.g. the cause of death (zabić [kill], zamordować [murder], obwiesić się [hang oneself]), the killer (bratomorderca [fratricide]), or the relationship between the killer and the victim (oycozaboystwo [patricide]). The article concentrates predominantly on conceptualizations of death, such as death as a road, farewell, crossing the borderline, salvation / condemnation, a dream. These are presented against the background of the Old Polish literary tradition.
Pobrania
Bibliografia
Bardski K., 2014, Bóg jako sprawiedliwy sędzia w symbolicznej ikonosferze biblijnej starożytności chrześcijańskiej i średniowiecza, „Verbum Vitae” nr 26, s. 143–157, https://doi.org/10.31743/VV.1589. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.1589
Burzyńska A.B., Kamieniecki J., 1997/1998, Wpływ przeszłości na językowy obraz śmierci ludzi i zwierząt w polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 9/10, s. 81–92.
Cybulski M., 2001/2002, O dwóch zakresach działania tabu językowego w Polsce epoki baroku, „Roczniki Humanistyczne” XLIX/L, z. 6, s. 83–95.
Engelking A., 1984, Istota i ewolucja eufemizmów (na przykładzie zastępczych określeń śmierci), „Przegląd Humanistyczny” 28, nr 4, s. 115–129.
Felski W., Marczewski J.R., 2012, Imiona śmierci: terminologia mortualna w księdze „Metryki” brygidek lubelskich, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 4, s. 195–207.
Fischer A., 1934, Etnografja słowiańska, z. 3: Polacy, Lwów – Warszawa.
Iwanek M., 1984, Motyw śmierci w ukraińskiej poezji barokowej, „Przegląd Humanistyczny” 28, nr 2, s. 95–111.
Jasik A., 2009, Tabuizowanie tematu śmierci i realiów z nią związanych w różnych kręgach środowiskowych Opolszczyzny, [w:] A. Dąbrowska (red.), Tabu w języku i kulturze, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3151, „Język a Kultura”, t. 21, Wrocław, s. 175–194.
Kazańczuk M., 1998, W kręgu piekła barokowego, „Teksty Drugie” nr 6, s. 23–46.
Kopaliński W., 2003, Słownik mitów i tradycji kultury, wyd. nowe popr., Warszawa.
Kowalewska-Dąbrowska J., 2005, ŻYCIE TO DROGA, czyli „którędy do Ciebie”, „Stylistyka” XIV, s. 615–633.
Mączyński M., 2005, Językowy obraz XVII-wiecznego klasztoru sióstr norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu (na podstawie rękopiśmiennej kroniki klasztornej), „Prace Monograficzne Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie”, nr 414, Kraków.
Melnyk M., 2000, Zarys wybranych zagadnień soteriologii prawosławnej, „Studia Warmińskie” 37, nr 2, s. 495–522.
Nowicka-Jeżowa A., 1992, Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI–XVIII wieku, „Katolicki Uniwersytet Lubelski. Zakład Badań nad Literaturą Religijną”, nr 20, Lublin.
Piasecka A., 2011, Koncept śmierć w rosyjskiej frazeologii, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica” 7, s. 95–102.
Piersiak T., 1997/1998, Paraliterackie wizje śmierci i umierania w kulturze sarmackiej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 9/10, s. 135–147.
Pihan-Kijasowa A., 2017, Frazeologia i słownictwo funeralne w siedemnastowiecznych kazaniach pogrzebowych. Zarys problematyki, [w:] B. Hojdis, K. Krzak-Weiss (red.), Co musi wiedzieć uczony edytor, nawet jeśli nie chce. Prace ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Wydrze, Poznań, s. 173–188.
Piotrowski S., 1997, Chrześcijańska interpretacja tajemnicy śmierci i życia wiecznego, „Studia Teologiczne Białystok Drohiczyn Łomża” 15, s. 81–97.
Polkowska L., 2021, Jak się zmienia językowy obraz gołębia w polszczyźnie?, „Język Polski” CI, s. 44–57, https://doi.org/10.31286/JP.101.1.4. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.101.1.4
Rok B., 1995, Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 1673, „Historia”, nr 119, Wrocław.
Rutkowska J., 2020, Gołąb w kulturach i wierzeniach religijnych, [w:] E. Skorupska-Raczyńska, J. Rutkowska (red.), Ptaki i owady w kulturach świata, „Gorzowskie Studia Bestiograficzne”, t. 5, Gorzów Wielkopolski, s. 185–194.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1956–2012, [on-line:] http://spxvi.edu.pl/.
Steczko I., Dźwigoł R. (red.), 2017–2018, Dialog z tradycją, t. 6–7: Dawna i współczesna kultura funeralna, „Dialog z Tradycją”, Kraków.
Stępnik J., 2009, Werbalizacja sacrum – „diabelskie” tabu w gwarach ukraińskich, „Źródła Humanistyki Europejskiej. Iuvenilia Philologorum Cracoviensium” 2, s. 249–258.
Witkowska A. OSU, 1971, Miracula małopolskie z XIII i XIV wieku. Studium źródłoznawcze, „Roczniki Humanistyczne” XIX, z. 2, s. 29–161.
Wysoczański W., 2012, Umieranie i śmierć. Wielowymiarowość językowa, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3448, Wrocław.
Zarębski R., 2020, Nazwy czarnoskórych mieszkańców Afryki w dawnych przekładach Nowego Testamentu, „Poradnik Językowy” nr 1, s. 79–91, https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.1.6. DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.1.6
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
