Z etymologii polskiej: baka, baki
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.20.2025.39.14Keywords:
język polski, języki wschodniosłowiańskie, leksyka, frazeologia, etymologia, baka, bakiAbstract
FROM POLISH ETYMOLOGY: BAKA, BAKI
In Polish, the word baka, baki pl. was never used in the meaning of ‘eye, eyes’. The phraseological expression świecić bakę (baki) komuś (‘to try to gain someone’s favour with flattery’), common in Polish dialects (mainly in Lesser Poland) and occurring in several formal variants, was characterised by its original meaning: ‘to shine a torch on someone’, and the word baka (from the Middle Low German bake) meant ‘torch, sail’. It is therefore a misunderstanding to connect the Polish świecić bakę (baki) komuś with the Ukrainian word báka, báky and the Belarussian word báka, báki ‘eye, eyes’, which have a completely different origin, namely they are treated as a back derivative of the Ukrainian verb báčyty, Belorussian báčyc’, Polish baczyć from the Proto Slavic *bačiti, northern dialectal ‘to pay attention to something, to notice, to watch, to look, to see’. As for phraseological expression, such as the Ukrainian zabyváty báky, Belarussian zabivác’ báki, Russian báki zabiváť, it is difficult to decide unequivocally whether we are dealing here with the same meaning ‘eye, eyes’, or with the meaning ‘false
information, gossip, nonsense, lies, jokes, uncreated things’, and the meaning of the whole phrase ‘to feed someone nonsense, lies, to tell untrue things, to lie, to cheat’. In this meaning, the noun baki could be a derivative of the verb bakať, which comes from the Proto-Slavic *bakati ‘to shout, to call out, to scold, to babble, to chatter’.
Downloads
References
Anikin: А.E. Anikin, Russkij ètimologičeskij slovarʹ, t. I–XV, Moskva 2007–2021.
Czarnecki T., 2014, Die deutschen Lehnwörter im Polnischen. Untersuchungen zur Chronologie und Geographie der Entlehnungen, Warszawa.
Daľ: V.I. Daľ, Tolkovyj slovar‘ živogo velikorusskogo âzyka, t. I–IV, Мoskva 1978–1980.
ESBM: V.U. Martynaǔ (red.), Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy, t. I–, Mìnsk 1978–.
ESUM: A.S. Melʹničuk (red.), Etimologìčnij slovnik ukraïnsʹkoï movi, t. I–VI, Kiïv 1982–2012.
Gorbač O., Arg̀o v Ukraïnì, Lʹvìv 2006.
Hrinczenko: B.D. Grìnčenko, Slovarʹ ukraïnsʹkoï movi, t. I–IV, Kiïv 1907–1909.
KSJP XVII–XVIII: Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, [on-line:] https://rcin.org.pl/dlibra/publication/20029?language=en (dostęp: 2 IV 2024).
LL: N. Hobzej, K. Sìmovič, T. Âstremsʹka, G. Didik-Meuš, Leksikon lʹvìvsʹkij. Považno ì na žart, Lʹvìv 2009.
Lübben A., Mittelniederdeutsches Handwörterbuch, Darmstadt 1980.
Nosovič I.I., Slovarʹ belorusskogo narečiâ, Sankt-Peterburg 1870.
Popov V.M., Slovarʹ vorovskogo i arestantskogo âzyka, Kiev 1912, [w:] O. Horbatsch (red.), Russische Gaunersprache I, Frankfurt am Main 1982, s. 11–98.
SBN: P.P. Bìlecʹkij-Nosenko, Slovnik ukraïnsʹkoï movi, red. V.V. Nìmčuk, Kiïv 1966.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa 2000.
SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.
SGM: J. Wronicz (red.), Słownik gwar małopolskich, t. I–II, Kraków 2016–2017.
SGP PAN: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. I), J. Reichan (t. II–V), J. Okoniowa (t. VI–IX, z. 1), R. Kucharzyk (t. IX, z. 2–); t. I–V: Wrocław 1977–1998, t. VI–, Kraków 2001–.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
SPsł: F. Sławski (red.), Słownik prasłowiański, t. I–VIII, Wrocław 1974–2001.
SRNG: Slovarʹ russkih narodnyh govorov, red. F.P. Filin (t. I–XXIII), F.P. Sorokoletov (t. XXIV–XLVI), S.A. Myznikov (t. XLVII–LII); t. I–II: Moskva–Leningrad 1965–1966, t. III–XXVI: Leningrad 1968–1991, t. XXVII–LII: Sankt-Peterburg 1992–2023.
STGP: K. Stępniak, Słownik tajemnych gwar przestępczych, Londyn 1993.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
TRS: M.M. Osmanov (red.), Tatarsko-russkij slovarʹ, Moskva 1966.
URS: V.M. Vahrušev, Udmurtsko-russkij slovarʹ, Moskva 1983.
UŻ: L. Stavicʹka, Ukraïnsʹkij žarg̀on. Slovnik, Kiïv 2005.
Vasmer: М. Fasmer, Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka, t. I–IV, Мoskva 1986–1987.
WSRP: A. Mirowicz, I. Dulewicz, I. Grek-Pabis, I. Maryniak, Wielki słownik rosyjsko-polski, t. I–II, Warszawa–Moskwa 1970.
WSWO: M. Bańko (red.), Wielki słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 2010.
WTSSUM: V.T. Busel (red.), Velikij tlumačnij slovnik sučasnoï ukraïnsʹkoï movi, Kiïv–Ìrpìnʹ 2009.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Adam Fałowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
