Krakowskie nieruchomości jezuitów w XVI‒XVIII w.
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2023.89.05Keywords:
Kraków, jezuici, nieruchomości, Komisja Edukacji Narodowej, kościołyAbstract
16th–17th CENTURY JESUIT PROPERTIES IN KRAKÓW
The Jesuits arrived in Kraków in the early 1680s; they took over St Barbara’s Church; a monks’ house and the seat of the provincial were built in Sienna Street; and St Stephen’s Church was raised in Szczepańska Street, where a novitiate was established. At the beginning of the 17th century, the church of St Peter and St Paul and a college were built on Grodzka Street. The Jesuits also owned townhouses on Grodzka, Poselska, Szczepańska and Szpitalna Streets, as well as manor houses with gardens outside the city walls, used as farmsteads – in Nowa Wieś, Czarna Wieś, on the Rudawa River, in front of the New Gate, in Szlak Street near Kleparz, in Wesoła and at the foot of the Wawel. In 1732, St Stephen’s Church was transferred to the Kraków Academy. After the dissolution of the Order in 1773, in accordance with a decision of the Sejm, part of the post-Jesuit property was taken over by the Commission for National Education, while part was put up for auction. The novitiate in Szczepańska Street housed the city’s army barracks from 1776. St Barbara’s Church was administered by the Congregation of Merchants and the Order of the Holy Sepulchre monks from Miechów, relocated from Stradom. The Church of St. Peter and St. Paul was handed over to the Cistercians from Mogiła, later to become a garrison church, and in 1830 the parish was transferred here from the demolished All Saints’ Church. The college was initially home to retired Jesuit priests; the property was taken over by the Crown Main School and then by the Cistercians. From 1796 it housed government offices: the Senate of the Free City of Kraków in 1815-1846, and later the National and Appellate Courts of the Austro-Hungarian Monarchy. The palace with a garden in the Wesoła district was transferred to the Kraków Academy by the National Education Commission; the Botanical Garden and the Astronomical Observatory were created. In 1774 the Kraków councillors purchased the manor house on Szlak Street for the city, and properties in the vicinity of the Wawel Castle and some townhouses were acquired by Kraków citizens. The townhouse in Szczepańska Street was given to the Kraków Academy by the Commission, while the townhouse in Szpitalna Street was taken over by the municipality.
References
Bąkowski Klemens, Kronika Krakowa 1796‒1848. Część II: od R. 1816 do 1831, Biblioteka Krakowska, nr 30, Kraków 1906.
Bieniarzówna Janina, Małecki Jan M., Dzieje Krakowa, t. 2: Kraków w wiekach XVI‒XVIII, Kraków 1984.
Boniecki Adam, Herbarz Polski, t. 1, Warszawa 1899; t. 7, Warszawa 1904.
Boniecki Adam, Herbarz Polski, t. 7, Warszawa 1904. Chmiel Adam, Domy krakowskie. Ulica Floriańska, część I, Biblioteka Krakowska, nr 54, Kraków 1917.
Boniecki Adam, Domy krakowskie. Ulica św. Jana, Biblioteka Krakowska, nr 61‒62, Kraków 1924.
Boniecki Adam, Domy krakowskie. Ulica Grodzka, część I, Biblioteka Krakowska, nr 81, Kraków 1934.
Chotkowski Władysław, Ks. Prymasa Poniatowskiego spustoszenia kościelne w Krakowie. Przyczynek do dziejów Uniwersytetu, Kraków 1918.
Czubek Jan, Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1906.
Dobrzycki Jerzy, Zarys dziejów otoczenia Wawelu, w: Przemiany dziejowe otoczenia Wawelu. Zarys dziejów, stan obecny, przegląd zabytków, materiały ikonograficzne, Kraków 1953.
Dziewulska Joanna M., „Historia pojezuickiego kolegium i kościoła śś. Piotra i Pawła w Krakowie” (maszynopis referatu w posiadaniu autorki).
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Kraków 1996.
Estreicher Karol, Kołłątaj i kamienica Estreicherów, „Rocznik Krakowski”, T. 48: 1977.
Follprecht Kamila, Noga Zdzisław, Kraków w 1598 r., w: Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, red. Henryk Rutkowski, Warszawa 2008.
Follprecht Kamila, Struktura własności budynków i gruntów w Krakowie w pierwszej połowie XVII w. Na podstawie rejestrów gospód w Krakowie z lat 1632 i 1649, „Rocznik Krakowski”, T. 72: 2006.
Follprecht Kamila, Własność nieruchoma w Krakowie w 1773 roku, w: Atlas historyczny miast polskich, t. 5. Małopolska, z. 1. Kraków, red. Zdzisław Noga, Kraków 2007, rekonstrukcja nr 4.7.
Follprecht Kamila, Właściciele nieruchomości w Krakowie w 1655 r., Biblioteka Krakowska, nr 142, Kraków 2001.
Follprecht Kamila, Z dziejów krakowskich cechów – msze cechowe w kościele św. Macieja, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. 17: 2011.
Follprecht Kamila, Zmiany własności nieruchomości w Krakowie związane z kasatami klasztorów przełomu XVIII i XIX w., „Hereditas Monasteriorum”, T. 5: 2014.
Franaszek Piotr, O początkach szpitalnictwa krakowskiego i historii krakowskiego zespołu szpitalnego w dzielnicy Wesoła, w: Kliniki i Zakłady Teoretyczne Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w krakowskiej dzielnicy Wesoła. Gmachy i ludzie, Kraków 2016.
Friedberg Marian, Kraków w dobie odrodzenia (wiek XVI i pierwsza połowa XVII), w: Kraków. Studia nad rozwojem miasta, red. Jan Dąbrowski, Biblioteka Krakowska, nr 111, Kraków 1957.
Gapski Henryk, Klasztory krakowskie w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Analiza przestrzenna środowisk zakonnych, Lublin 1993.
Garbacik Józef, Dzianotti Franciszek, w: Polski słownik biograficzny, t. 6, Kraków 1947.
Grzebień Ludwik, Jezuicki ośrodek badań historycznych w Krakowie, „Studia Paedagogica Ignatiana”, T. 17: 2014, https://doi.org/10.12775/SPI.2014.002.
Janczykowski Jan, Wojnar Barbara, Zakłady Tytoniowe w Krakowie. Studium historyczne z rekonstrukcją elewacji i dachów budynków zabytkowych, 1998 (maszynopis w posiadaniu autorów).
Komorowski Waldemar, Podmiejskie siedziby szlacheckie w osiemnastowiecznym Krakowie, „Rocznik Krakowski”, T. 69: 2003.
Komorowski Waldemar, Pałace i wille w wiekach XVII i XVIII, w: Pałace i wille podmiejskie Krakowa, Kraków w Dziejach Narodu, nr 24, Kraków 2007.
Komorowski Waldemar, Zanim powstał plac Szczepański (XIII–XVIII w.), „Krzysztofory”, T. 33: 2015.
Komorowski Waldemar, Follprecht Kamila, Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa „intra muros” w czasach nowożytnych, w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. Jerzy Wyrozumski, Biblioteka Krakowska, nr 150, Kraków 2007.
Kracik Jan, Ludzie z przedmieścia historii. Kleparzanie czasów staropolskich, Biblioteka Krakowska, nr 129, Kraków 1993.
Leśniak Franciszek, Wielkorządcy krakowscy XVI‒XVIII wieku. Gospodarze zamku wawelskiego i majątku wielkorządowego, Kraków 1996.
Małkiewicz Adam, Kościół ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie – dzieje budowy i problem autorstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki”, 1967, t. 3/5.
Małkiewicz Adam, Jezuicki epizod, w: Rynek Główny 25. Dzieje jednego adresu, red. Jacek Purchla, Kraków 2019.
Materiały do słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego (1788‒1792), opr. Karol Buczek, Tadeusz Czort, Jan Szczudło, Adam Szumański, Warszawa‒Wrocław‒Kraków 1960.
Meloch Maksymilian, Badeni Marcin, w: Polski słownik biograficzny, t. 1, Kraków 1935.
Michalewicz Jerzy, Michalewiczowa Maria, Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Iagellonicae in saeculis XV‒XVIII, t. 1: Fundationes pecuniariae Universitatis Iagellonicae in saeculis XV‒XVIII, Kraków 1999.
Mycielski Marcin, Marcin Badeni (1751‒1824). Kariera kontuszowego ministra, Warszawa 1994.
Niewalda Waldemar, Rojkowska Halina, Zabudowa rezydencjonalna (możnowładcza) dawnego Okołu w XVI wieku, w: Między gotykiem a barokiem. Sztuka Krakowa XVI i XVII wieku, Biblioteka Krakowska, nr 136, Kraków 1997.
Niwiński Mieczysław, Stanowy podział własności nieruchomej w Krakowie XVI i XVII stulecia, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938.
Noga Zdzisław, Urzędnicy miejscy Krakowa. Część 2: 1500‒1794, Kraków 2008.
Nowolecki Aleksander, Wykaz ulic, placów, kościołów i domów miasta Krakowa i Podgórza, Kraków 1880.
Piekiełko Alicja, Historia Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Warszawa‒Kraków 1983.
Piekiełko-Zemanek Alicja, Egzotyczny ogród na Wesołej, Kraków 1986.
Paszenda Jerzy, Budowle jezuickie w Polsce XVI‒XVIII w., t. 1‒5, Kraków 1999‒2013.
Paszenda Jerzy, Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży Jezuitów, Biblioteka Krakowska, nr 125, Kraków 1985.
Paszenda Jerzy, Projekty architekta Józefa Briccio, „Rocznik Krakowski”, T. 38: 1966.
Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228‒2010), red. Bogdan Kasprzyk, Kraków 2010.
Poczet sołtysów, wójtów i burmistrzów miast, jurydyk, wsi i gmin przyłączonych do Krakowa do 1915 roku, red. Bogdan Kasprzyk, Kraków 2013.
Quirini-Popławska Danuta, Rola rodziny Montelupich w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Valeria Montelupiego w II połowie XVI i na początku XVII w., w: Bracia, czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609‒2009, red. Marian Surdacki, Kraków 2009.
Rederowa Danuta, Studia nad wewnętrznymi dziejami Krakowa porozbiorowego (1796‒1809). Część I. Zagadnienia urbanistyczne, „Rocznik Krakowski”, T. 34/1: 1958.
Rederowa Danuta, Studia nad wewnętrznymi dziejami Krakowa porozbiorowego (1796-1809). Część II. Zagadnienia ustrojowe i ekonomiczno-społeczne, „Rocznik Krakowski”, T. 36: 1962.
Rożek Michał, Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII wieku, Biblioteka Krakowska, nr 118, Kraków 1977.
Rożek Michał, Nieistniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, t. 33: 1983.
Supranowicz Elżbieta, Nazwy ulic Krakowa, Kraków 1995.
Szymborski Wiktor, Collegium Broscianum, Kraków 2014.
Świechowska Helena, Przedmieście Wesoła, w: Studia nad przedmieściami Krakowa, Biblioteka Krakowska, nr 94, Kraków 1938.
Tomkowicz Stanisław, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów. Ich nazwy i zmiany postaci, Biblioteka Krakowska, nr 63‒64, Kraków 1926.
Wawel Louis Józef, Przechadzka kronikarza po Rynku krakowskim, Kraków 1890.
Wawel Louis Józef, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, Biblioteka Krakowska, nr 117, Kraków 1977.
Załęski Stanisław, Historia zniesienia Jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, t. 1‒2, Lwów 1874‒1875.
Załęski Stanisław, Jezuici w Polsce, t. 1‒5, Kraków‒Lwów 1900–1905.
Załęski Stanisław, OO. Jezuici przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie. Szkic historyczny, Nowy Sącz 1896.
Zdanek Maciej, „Komisja Edukacji Narodowej, Uniwersytet Krakowski i mnisi. Karta z dziejów pojezuickiego kolegium św. Piotra w Krakowie (1773‒1809)” (maszynopis referatu w posiadaniu autora).
Zielińska Teresa, Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w., Warszawa‒ Łódź 1987.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
See more at Copyright & Licensing tab.
