Mikołaj Kopernik i jego Uniwersytet
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2023.89.01Słowa kluczowe:
Uniwersytet Krakowski, sztuki wyzwolone, Mikołaj Kopernik i jego studia w KrakowieAbstrakt
Uniwersytet Krakowski w czasach studiów Mikołaja Kopernika (1491‒1495) przeżywał okres bujnego rozwoju. W tym czasie Kraków stał się ważnym ośrodkiem politycznym, gospodarczym i kulturalnym, co spowodowało napływ studentów ze Śląska, Niemiec, Prus, Węgier i innych krajów. Specyfiką Uniwersytetu było istnienie wówczas dwóch katedr astronomii, z tego powodu słynął w Europie z wysokiego poziomu nauczania jej oraz matematyki. Mikołaj Kopernik wraz z bratem Andrzejem wpisał się do metryki uniwersyteckiej w semestrze zimowym 1491 roku. Jego studia koncentrowały się zapewne na filozofii przyrody, matematyce, astronomii i astrologii. Notatki poczynione przez niego w Krakowie świadczą o wysokich umiejętnościach, jakie już wówczas posiadał. Niniejszy artykuł przybliża czasy studiów Mikołaja Kopernika w Krakowie na tle dziejów Uniwersytetu Krakowskiego i miasta.
Bibliografia
Acta rectoralia Almae Universitatis studii Cracoviensis inde ab anno MCCCCLXIX, ed. Władysław Wisłocki, t. 1, Cracoviae 1893–1897.
Barycz Henryk, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935.
Baster Marcin, „Collegium seu Bursa Jeruzalem – fundacja uniwersytecka kardynała Zbigniewa Oleśnickiego”, mps, praca magisterska, Kraków 2005.
Birkenmajer Ludwik A., Marcin Bylica z Olkusza oraz narzędzia astronomiczne, które zapisał Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w roku 1493, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy”, 1893, Seria 2, t. 5 (25).
Birkenmajer Ludwik A., Mikołaj Kopernik, cz. 1: Studia nad pracami Kopernika oraz materiały biograficzne, Kraków 1900.
Birkenmajer Ludwik A., Stromata Copernicana. Studia, poszukiwania i materiały biograficzne, Kraków 1924.
Borawska Teresa, Księgozbiór Mikołaja Kopernika, w: Teresa Borawska przy współudziale Henryka Rietza, Mikołaj Kopernik i jego świat. Środowisko, przyjaciele, echa wielkiego odkrycia, Toruń 2014.
Boroda Krzysztof, Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Kraków 2010.
Chachaj Marian, Mikołaja Kopernika czasy studenckie: Kraków, Bolonia, Rzym, Padwa i Ferrara (1491‒1503). Miejsca – ludzie – książki, Toruń 2023.
Chwalba Andrzej, Collegium Iuridicum, Kraków 2015.
Conlusiones antiquae Collegii Maioris Universitatis Cracoviensis 1432‒1591, oprac. Dagmara Wójcik-Zega, Kraków 2014.
Corpus Academicum Cracoviense: https://cac.historia.uj.edu.pl, dostęp: 31.07.2023.
Dobrzycki Jerzy, Uwagi o szwedzkich zapiskach M. Kopernika, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1973, nr 18.
Dobrzycki Jerzy, Markowski Mieczysław, Przypkowski Tadeusz, Historia astronomii w Polsce, t. 1, red. Eugeniusz Rybka, Wrocław 1975.
Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. I, red. Kazimierz Lepszy, Kraków 1964.
Estreicher Karol, Bibliografia polska, t. 19, Kraków 1903.
Estreicher Stanisław, Sądownictwo rektora krakowskiego w wiekach średnich, „Rocznik Krakowski”, T. 4: 1900.
Fünf Bücher Epigramme von Konrad Celtes, hg. von Karl Hartfelder, Berlin 1881.
Goddu André, Copernicus and the Aristotelian Tradition. Education, Reading, and Philosophy in Copernicus’s Path to Heliocentrism, Leiden‒Boston 2010, https://doi.org/10.1163/ej.9789004181076.i-548.
Gogacz Mieczysław, Zawartość problemowa traktatu „De ente et essentia” Tomasza z Akwinu, „Opera philosophorum medii aevi. Textus et studia”, 1, Warszawa 1976.
Górski Karol, Łukasz Watzenrode. Życie i działalność polityczna (1447–1512), Wrocław 1973.
Górski Karol, Mikołaj Kopernik. Środowisko społeczne i samotność, Toruń 2012.
Grzybowski Stanisław, Mikołaj Kopernik, wyd. 2, Światowid, Warszawa 1973.
Karbowiak Antoni, Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekach średnich, t. II–III, Petersburg‒Lwów‒Warszawa‒Kraków 1903‒1923.
Katona Stephanus, Historia critica regum Hungariae, t. X, Buda 1793.
Knoll Paul W., „A Pearl of Powerful Learning”. The University of Cracow in the Fifteenth Century, Leiden‒Boston 2016, https://doi.org/10.1163/9789004326019.
Konarska-Zimnicka Sylwia, „Wenus panią roku, Mars towarzyszem…”. Astrologia w Krakowie XV i początku XVI wieku, Kielce 2018.
Kopernik i jego świat, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum 2023.
Kozłowska-Budkowa Zofia, Odnowienie jagiellońskie Uniwersytetu Krakowskiego, w: Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. I, red. Kazimierz Lepszy, Kraków 1964, s. 78–79.
Księga promocji Wydziału Sztuk Uniwersytetu Krakowskiego z XV wieku, wyd. Antoni Gąsiorowski, współpr. Tomasz Jurek, Izabela Skierska, Wincenty Swoboda, Kraków 2000.
Liber diligentiarum Facultatis Artisticae Universitatis Cracoviensis, pars 1 (1487–1563), ed. Władysław Wisłocki „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, t. 4, 1886, s. 18–12, 22–32.
Małłek Janusz, Koledzy Kopernika w latach jego studiów na Uniwersytecie Krakowskim, w: Mikołaj Kopernik. Szkice do portretu, Toruń 2015.
Markowski Mieczysław, Uniwersytet Krakowski w kontekście środkowoeuropejskim późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności, Olecko 2005.
Markowski Mieczysław, Filozofia przyrody na Uniwersytecie Krakowskim w drugiej połowie XV wieku, „Dzieje Filozofii Średniowiecznej w Polsce”, t. 10, Wrocław 1983.
Markowski Mieczysław, Logika, „Dzieje Filozofii Średniowiecznej w Polsce”, t. 1, red. Zdzisław Kuksewicz, Wrocław 1975.
Markowski Mieczysław, Nauki ścisłe na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, w: Filozofia polska XV wieku, red. Ryszard Palacz, Warszawa 1972.
Markowski Mieczysław, Okresy rozwoju astronomii w Polsce w epoce przedkopernikańskiej, „Studia Warmińskie”, 1972, nr 9.
Markowski Mieczysław, Powstanie pełnej szkoły astronomicznej w Krakowie, w: Jerzy Dobrzycki, Mieczysław Markowski, Tadeusz Przypkowski, Historia astronomii w Polsce, t. 1, red. Eugeniusz Rybka, Wrocław 1975.
Markowski Mieczysław, Szczyt rozkwitu i międzynarodowego promieniowania krakowskiej szkoły astronomicznej, w: Jerzy Dobrzycki, Mieczysław Markowski, Tadeusz Przypkowski, Historia astronomii w Polsce, red. Eugeniusz Rybka, Wrocław 1975.
Markowski Mieczysław, Wpływ myśli arabskiej na krakowską piętnastowieczną filozofię przyrody i astronomię w świetle rękopisów i inkunabułów Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 1975, t. 25, nr 1/2.
Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400‒1508, wyd. Antoni Gąsiorowski, Tomasz Jurek, Izabela Skierska przy współpracy Ryszarda Grzesika, Kraków 2004.
Mikołaj Kopernik odnowiciel astronomii. Wystawa jubileuszowa, Biblioteka Jagiellońska 2023.
Mikołaj Kopernik. Szkice do portretu, Toruń 2015.
Mikulski Krzysztof, Mikołaj Kopernik. Środowisko społeczne, pochodzenie i młodość, Toruń 2015.
Morawski Kazimierz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Średnie wieki i Odrodzenie, t. I–II, Kraków 1900.
Najstarsza księga promocji Wydziału Sztuk Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1402–1541, wyd. Antoni Gąsiorowski, Tomasz Jurek, Izabela Skierska, Warszawa
Nauczanie filozofii w Polsce w XV–XVIII wieku. Zbiór studiów, red. Lech Szczucki, Wrocław 1978.
Nicolaus Copernicus, De revolutionibus orbium coelestium libri sex, wyd. Jan Baranowski, Varsaviae 1854.
Niemiec Dariusz, Starzyński Marcin, Collegium Minus, Kraków 2015.
Notae de Universitate studii Cracoviensis, ed. Wojciech Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. V, Lwów 1888, s. 908.
Ojrzyński Rafał, Obraz Polski i Polaków w pismach Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (papieża Piusa II), Warszawa 2014.
Ożóg Krzysztof, Zakres i metody nauczania septem artes na Wydziale Sztuk Uniwersytetu Krakowskiego w XV wieku, w: Septem artes w kształtowaniu kultury umysłowej w Polsce średniowiecznej (wybrane zagadnienia), red. Teresa Michałowska, Wrocław 2007.
Palacz Ryszard, Nauczanie filozofii na Uniwersytecie Krakowskim w XV w. Główne tendencje i kierunki, w: Nauczanie filozofii w Polsce w XV–XVIII wieku. Zbiór studiów, red. Lech Szczucki, Wrocław 1978.
Papée Fryderyk, Jan Olbracht, Kraków 1936.
Pedersen Olaf, In Quest of Sacrobosco, „Journal for the History of Astronomy”, vol. 16, 1985, https://doi.org/10.1177/002182868501600302.
Pietrzyk Zdzisław, Poczet rektorów Uniwersytetu Jagiellońskiego 1400–2000, Kraków 2000.
Regestrum Bursae Cracoviensis Hungarorum, ed. Karl Schrauf, Budae 1821.
Reliquiae Copernicane. Nach den Originalen in der Universitäts-Bibliothek zu Upsala, hrsg. v. Maximilian Curtze, Leipzig 1875.
Rosińska Grażyna, Identyfikacja „szkolnych tablic astronomicznych” Kopernika, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1984, t. 29, nr 2.
Rosińska Grażyna, Instrumenty astronomiczne na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, Wrocław 1974.
Rosińska Grażyna, Krakowski księgozbiór Mikołaja Kopernika w kodeksach Copernicana 4 i Copernicana 6 Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, „Res Historica”, 2002, z. 13.
Rosińska Grażyna, Kwestia „krakowskich autografów” Mikołaja Kopernika w kodeksie Copernicana 4 Biblioteki Uniwersytetu w Uppsali, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2001, t. 46, nr 3.
Rybus Henryk, Fryderyk Jagiellończyk, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, Kraków 1948‒1958.
Schedel Hartmann, Liber chronicarum, Nürnberg 1493.
Stachiewicz Wanda M., Kopernik i jego świat, Montreal 1973.
Statuta Antiqua Collegii Maioris, wyd. Józef Szujski, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, t. I, Kraków 1878.
Statuta bursy krakowskiej „Jeruzalem” 1453‒1841, wyd. Antoni Karbowiak, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, t. 6, Kraków 1890.
Statuta Collegii Minoris, wyd. Józef Szujski, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, t. I, Kraków 1878.
Statuta nec non liber promotionum philosophorum ordinis in Universitate Studiorum Jagellonica ab anno 1402 ad an. 1849, ed. Józef Muczkowski, Cracoviae 1849.
Stopka Krzysztof, Banach Andrzej K., Dybiec Julian, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
The Sphere of Sacrobosco and its Commentators, ed. Lynn Thorndike, Chicago 1949.
Wasiutyński Jeremi, Uwagi o niektórych kopernikanach szwedzkich, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, 1963, seria C, z. 7.
Włodarek Andrzej, Architektura średniowiecznych kolegiów i burs Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2000.
Zathey Jerzy, Maciej z Kobylina, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, Wrocław 1974.
Zdanek Maciej, Uniwersytet Krakowski wobec własnej przeszłości w XV‒XVI wieku, Kraków 2017.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
