Archeologia nadmiaru
Podsumowanie wyników badań archeologicznych KL Plaszow z lat 2016–2019
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2020.02Keywords:
archaeology of contemporary past, archaeology of the present, difficult heritage, memorial sites, KL PlaszowAbstract
ARCHAEOLOGY OF EXCESS. A SUMMARY OF THE OUTCOMES OF ARCHAEOLOGICAL RESEARCH CONDUCTED IN THE KL PLASZOW IN THE YEARS 2016–2019
During the work on the script for the commemoration of KL Plaszow in the years 2016–2019 an archaeological reconnaissance of the post-camp area was carried out. The aim of this paper is to present a summary of the outcomes of that project, and to reflect more broadly on research in the 20th century. The author describes the work conducted in the area of the former KL Plaszow as a study of archaeology of excess, which is connected with the necessity to clearly specify the field of research in a precise way, and to set it in a wider academic and social context. These deliberations were initiated by Andrzej Brzozowski’s documentary film Archeologia produced in 1967 during pioneer archaeological research conducted at the former concentration camp in Auschwitz. The paper discusses the problems with constructing a coherent definition of archaeology specically dedicated to researching 20th-century relics, as well as its connections with what is referred to as ‘difficult heritage’ and the social understanding thereof. The next part presents the key assumptions of the project in question, and a base of historical sources on KL Plaszow. The author then proceeds to describe all the phases of research, including documentary and inventorial works, field prospection with the use of geophysical survey methods, surface survey, and archaeological excavations. The last part of the paper outlines the analysis of movable artefacts obtained in the course of the project. The remarks presented by the author, apart from classical references to an archaeologist’s surveys, are complemented by observations made from the perspective of a museologist. This discussion is further continued in the final part of the paper which focuses on the issue of the materiality of archaeological sources and their meaning.
References
Bau Józef: Czas zbeszczeszczenia. Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej. Kraków 2006
Bem Marek, Mazurek Wojciech: Sobibór. Badania archeologiczne prowadzone na terenie po byłym niemieckim ośrodku zagłady w Sobiborze w latach 2000–2011. Warszawa–Włodawa 2012
Bernbeck Reinhard: An Emerging Archaeology of the Nazi Era. „Annual Review of Anthropology” 2018, Vol. 47, pp. 361–367, https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-102317-045743
Bieberstein Aleksander: Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków 1985
Cajzer Elżbieta: Archeologia zbrodni. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2016, t. 12, s. 720–727, https://doi.org/10.32927/ZZSiM.456
Cajzer Elżbieta: Archeologia miejsc pamięci. W: Archeologia w miejscach pamięci. Prace archeologiczne a nielegalne poszukiwania. Przestępczość wobec dziedzictwa archeologicznego oraz martyrologicznego. Red. Katarzyna Krawczyk. Sztutowo 2019, s. 187–194
Carr Gilly: the small things of life and death: An exploration of value and meaning in the material culture of Nazi camps. „International Journal of Historical Archaeology” 2018, Vol. 22, Issue 3, pp. 531–552, https://doi.org/10.1007/s10761-017-0435-0
Gilead Isaac, Gilead Haimi, Mazurek Wojciech: Excavating Nazi Extermination Centers. „Present Past” 2009, Vol. 1, pp. 10–39, https://doi.org/10.5334/pp.12
González-Ruibal Alfredo: Making Things Public: Archaeologies of the Spanish Civil War. „Public Archaeology”2007, Vol. 4, pp. 203–226, https://doi.org/10.1179/175355307x264165
González-Ruibal Alfredo: Archaeology of the Contemporary Past. In: Encyclopedia of Global Archaeology. Ed. Claire Smith. New York 2014, pp. 1683–1694, https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0465-2_1320
González-Ruibal Alfredo, González Pablo Alonso, Criado-Boado Felipe: Against reactionary populism: towards a new public archaeology. „Antiquity” 2018, Vol. 92, pp. 507–515, https://doi.org/10.15184/aqy.2017.227
Grzegorczyk Andrzej, Kozicki Wawrzyniec: Spichlerz. Przestrzeń tragedii. Katalog wystawy (= The Ganary. The Place of Tragedy. Exhibition Catalogue). Chełmno nad Nerem 2017
Jasinski Marek: Predicting the Past – Materiality of Nazi and Post-Nazi Camps: A Norwegian Perspective. „Journal of Historical Archaeology” 2018, Vol. 22, pp. 639–661, https://doi.org/10.1007/s10761-017-0438-x
Kajda Kornelia: Mam już dość prostej martyrologii. W stronę humanistyki afirmatywnej. „Biografia Archeologii” 2016, nr 2, s. 4–11
Karski Kamil: KL Plaszow. Archeologia miejsca pamięci (= KL Plaszow. The archaeology of memorial site). Kraków 2019
Karski Kamil, Różycki Sebastian, Schwarz Aleksander: Memories of Recent Past. Objectives and Results of Non-invasive Archeological Research Project at KL Plaszow Memorial Site. „Analecta Archaeologica Ressoviensia” 2017, Vol. 12, s. 221–246, https://doi.org/10.15584/anarres.2017.12.13
Karski Kamil, Śmietana Marta: Badania archeologiczne jako sposób odkrywania autentyzmu Miejsca Pamięci KL Plaszow. W: Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych. Red. Hanna Mik, Wirginia Weglińska. Gdańsk 2019, s. 103–121
Karski Kamil, Śmietana Marta: Uwagi i refleksje na marginesie badań archeologicznych na terenie obozu pracy przymusowej i koncentracyjnego Plaszow w Krakowie. W: Archeologia w miejscach pamięci. Prace archeologiczne a nielegalne poszukiwania. Przestępczość wobec dziedzictwa archeologicznego oraz martyrologicznego. Red. Katarzyna Krawczyk. Sztutowo 2019, s. 55–69
Karski Kamil, Śmietana Marta: Krajobraz miejsca pamięci. Terapeutyczna rola badan archeologicznych w procesie kształtowania praktyk pamięci na terenie KL Plaszow. W: Kultury i krajobrazy pamięci. Red. Marek Dziewierski, Bożena Pactwa. Katowice 2020, s. 159–173
Katyń, Miednoje, Charków – ziemia oskarża. Z prac badawczych i ekshumacyjnych prowadzonych w 1994 roku na cmentarzach oficerów polskich zamordowanych na Wschodzie. Red. nauk. Andrzej Kola, Andrzej Przewoźnik. Warszawa 1996
Kola Andrzej: Bełzec. The Nazi Camp for Jews in the Light of Archaeological Sources. Excavations 1997–1999. Warsaw–Washington 2000
Kola Andrzej: Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie. Toruń 2005
Kola Andrzej: Archeologia cmentarzysk katyńskich w Charkowie (Piatiachki) i Kijowie (Bykownia). W: Archeologia współczesności. Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej, t. 1. Red. Anna Izabela Zalewska. Warszawa 2016, s. 65–90
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie (1942–1945). Warszawa–Kraków 2009
Kuryłowicz Anna, Koziak Marzena, Kozioł Krystian: Interaktywna mapa obozu koncentracyjnego KL Płaszów w aplikacji ArcGIS Story Map. „Rocznik Geomatyki” 2017, t. 15, z. 3, s. 313–333
Ławrynowicz Olgierd, Żelazko Joanna: Badania śladów represji totalitarnych. W: Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956. Red. Olgierd Ławrynowicz, Joanna Żelazko. Łódź 2015, s. 9–19
Macdonald Sharon: Unsettling memories: Intervention and controversy over difficult public heritage. In: Heritage and Identity: Engagement and demission in the contemporary world. Ed. Marta Anico, Elsa Peralta. London–New York 2009, pp. 96–104
Marciniak Arkadiusz: Archeologia współczesności jako formuła archeologii we współczesności. W: Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych. Red. Hanna Mik, Wirginia Weglinska. Gdansk 2019, s. 17–31
Morsch Günter: Die Bedeutung der Archäologie für die histrische Forsuchung, für Ausstellungen, Pädagogische Vermittlung und Neugestaltung in der NS-Gedenkstäten. In: NS-Lagerstandorte. Erforschen – Bewahren – Vermitteln. Archäologie und Gedächtins. Hrsg. Thomas Kersting et al. Petersberg 2016, S. 17–29
Moshenska Gabriel: The Archaeology of the Second World War. Uncovering Britain’s Wartime Heritage. Barnsley 2013
Moshenska Gabriel, Myers Adrian: An Introduction to Archaeology of Interment. In: The Archaeology of Interment. Ed. Gabriel Moshenska, Adrian Myers. New York–Dordrecht–Heidelberg–London 2011, pp. 1–19
Müller Anne-Kathrin: A tough choice? Suggestions for dealing with finds from the contemporary past. „Historische Archäologie” 2017, Bd. 1, S. 1–14
Müller-Madej Stella: Oczami dziecka. Wspomnienia z dzieciństwa w getcie i obozach koncentracyjnych. Kraków 1991
Nelken Halina: Pamiętnik z getta w Krakowie. Toronto 1987
Owsianowska Sabina, Banaszkiewicz Magdalena: Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego. „Turystyka Kulturowa” 2015, nr 11, s. 6–24
Offen Bernard: My Hometown Concentration Camp.A Survivor’s Account of Life in the Kraków Ghetto and Plaszow Concentration Camp. Portland 2008 Pawlicka-Nowak Łucja: Badania archeologiczne na terenie dawnego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. W: Mówią świadkowie Chełmna. Red. Łucja Pawlicka-Nowak. Konin–Łódź 2004, s. 42–67
Pawlicka-Nowak Łucja: Badania archeologiczne na terenie byłego niemieckiego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. W: Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956. Red. Olgierd Ławrynowicz, Joanna Zelazko. Łódź 2015, s. 135–168
Pijanowski Lech: Garść polskiej ziemi. „Kino” 1968, nr 6, s. 22–24
Pollock Susan: The subject of suffering. „American Anthropologist” 2016, Vol. 118, Issue 4, pp. 726–741, https://doi.org/10.1111/aman.12686
Pollock Susan, Bernbeck Reinhard: The Limits of Experience: Suffering, Nazi Forced Labor Camps, and Archaeology. „Archeological Papers of the American Anthropological Association” 2016, Vol. 27, Issue 1, pp. 22–39, https://doi.org/10.1111/apaa.12072
Proces ludobójcy Amona Leopolda Goetha przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Oprac. Stanisław Kosiński, Tadeusz Cyprian, Mieczysław Siewierski. Warszawa–Łódź–Kraków 1947
Różycki Sebastian, Kopówka Edward, Zalewska Natalia: Obóz Zagłady Treblinka II. Warszawa–Treblinka 2019
Sabaciński Marcin: Zasady prowadzenia badan archeologicznych określone w przepisach ochrony zabytków. W: Prawo ochrony zabytków. Red. Kamil Zeidler. Warszawa 2014, s. 334–342
Saunders Nicolas J.: Introduction. Engaging the materialities of 20th and 21st century conflict. In: Beyond the dead horizon: Studies in modern conflict archaeology. Ed. Nicolas J. Saunders. Oxford 2012, pp. X–XIV
Schofield John: Combat Archaeology. Material Culture and Modern Conflict. Duckworth–London 2005
Schute Ivar: Collecting Artifacts on Holocaust Sites: A Critical review of Archaeological Research in Ybenheer, Westerbork, and Sobibor. „International Journal of Historical Archaeology” 2018, Vol. 22, pp. 593–613, https://doi.org/10.1007/s10761-017-0437-y
Sturdy Colls Caroline: Holocaust archaeology: Archaeological approaches to landscapes of Nazi genocide and persecution. „Journal of Conflict Archaeology” 2012, Vol. 7, Issue 2, pp. 71–105, https://doi.org/10.1179/1574077312z.0000000005
Sturdy Colls Caroline: Holocaust Archaeologies. Approaches and Future Directions. New York 2015, https://doi.org/10.1007/978-3-319-10641-0
Symonds James: Difficult Pasts and Haunted Presents: Contemporary Archaeology and Conflict in an Age of Global Uncertainty. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 2019, Vol. 34, s. 5–21, https://doi.org/10.18778/0208-6034.34.01
Szczepańska Ania: Archeologia d’Andrzej Brzozowski.„Les cahiers Irice” 2011, Vol. 7, pp. 35–46, https://doi.org/10.3917/lci.007.0035
Szwagrzyk Krzysztof: Poszukiwanie nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego 1944–1956. Projekt badawczy IPN. W: Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956. Red. Olgierd Ławrynowicz, Joanna Żelazko. Łódź 2015, s. 329–348
Śmietana Marta, Karski Kamil: Muzeum-archiwum pamięci. Uwagi na temat roli materiałów archeologicznych w muzeach-miejscach pamięci na przykładzie KL Plaszow. „Folia Praehistorica Posnaniensis” 2020, t. 24, s. 287–306, https://doi.org/10.14746/fpp.2019.24.17
Theune Claudia Archäologische Fundmassen und Massenfunde aus ehemaligen Konzentrationslagern. „Fundberichte aus Österreich” 2015, Tagungsband 2, S. 37–42
Theune Claudia: Archäologie an Tatorten des 20. Jahrhunderts. Darmstadt 2016
Theune Claudia: A Shadow of War. Archaeological approaches to uncovering the darker sides of conflict from the 20th century. Leiden 2018
Wilner Jakub: Moja droga do Mauthausen. Lublin 1965
Wiśniewski Mariusz: Selekcja zabytków „masowych” w badaniach archeologicznych – założenia i uwagi konserwatorskie do zagadnienia (= Selection of mass finds in archaeological research – assumptions and heritage inspector’s comments on the topic). „Ochrona Zabytków” 2017, nr 2, s. 155–174
Wroniecki Piotr: Badania geofizyczne na wybranych stanowiskach w rejonie Rawki i Bzury. W: Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914–1915). Red. Anna Izabela Zalewska. Warszawa 2019, s. 197–212
Wydobyte z popiołów (= Recovered from the Ashes). Red. Tomasz Kranz. Lublin 2018
Zalewska Anna Izabela: Prospołeczna, partycypacyjna i „wspólnotowa” archeologia bliskiej przeszłości. „Studia Humanistyczne AGH” 2014, nr 2, s. 19–38
Zalewska Anna Izabela: Archeologia czasów współczesnych w Polsce. Tu i teraz. W: Archeologia współczesności. Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej, t. 1. Red. Anna Izabela Zalewska. Warszawa 2016, s. 21–39, https://doi.org/10.7494/human.2014.13.2.19
Zeidler Kamil, Trzciński Maciej: Wykład prawa dla archeologów. Warszawa 2009
Ziółkowska Anna: Zabikowo. Archeologia miejsca pamięci. Zabikowo 2008
Zlot Wiesława: Muzealia pozyskane z terenu byłego obozu zagłady w Sobiborze – ochrona zabytków archeologicznych. W: Archeologia w miejscach pamięci. Prace archeologiczne a nielegalne poszukiwania. Przestępczość wobec dziedzictwa archeologicznego oraz martyrologicznego. Red. Katarzyna Krawczyk. Sztutowo 2019, s. 73–83
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
