Cmentarze żydowskie w Podgórzu
Zarys problematyki badań
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2020.03Keywords:
Judaism, World War II, Jewish cemeteries, Podgórze, KL PlaszowAbstract
JEWISH CEMETERIES IN PODGÓRZE. AN OUTLINE OF RESEARCH ISSUES
During World War II most of Jewish cemeteries in Poland were destroyed. This was also the case of the two Kraków necropoles located in the Podgórze district, namelythe ‘old’ cemetery on Jerozolimska Street which had been established by the Jews of Podgórze in 1887, and the ‘new’ cemetery on Abrahama Street, founded on the initiative of the Jewish Community in Kraków and opened in 1932. In the years 1942–1945 a Nazi forced labour camp, later transformed into a concentration camp – KL Plaszow – existed onthe site of the above mentioned two necropoles. The history of these cemeteries has not been the subject of a monographic study so far, therefore, the aim of this paper is to present the most important findings on the history, spatial changes, and the state of preservation of the necropoles. The paper drawson source material, such as firsthand accounts, visual materialin the form of photographs (traditional and aerial), drawings,plans, maps, and historical documents. On the basis of these sources, the history of the cemeteries’ functioning is divided into three major stages whose descriptions are reflected in the structure of the paper. The first part of the article discusses the prewar period. The authors reconstruct the process of the ‘old’cemetery’s expansion and describe the buildings that existed at that time. They also analyse documents concerning burials (the book of the dead). Materials pertaining to the ‘new’ cemetery, especially the details of the investment process arealso examined here. Special attention is paid to the three-dimensional reconstructions of the pre-burial hall. The next part discusses the wartime period, featuring such events as the closing down of the ‘old’ cemetery, the devastation of both of the necropoles, and the mass executions. In this section, the authors analyse the spatial changes taking place during the construction of camp barracks on cemetery grounds, and the purposeful devastation of the cemeteries. The last part shows the endeavour to preserve the cemetery grounds as an area of exceptional cultural significance, as well as the attempts to protect them and have them inscribed into the idea of commemoration; current inventorial and archaeological research is also described in this section. In the conclusion the authors present the perspective of necessary works and possibilities forfurther research.
References
Bieberstein Aleksander: Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków 1985
Brzoza Czesław: Żydzi Krakowa międzywojennego. Kalendarium. Kraków 2018
Drogomir Jerzy J.P.: Polegli w Galicji Zachodniej 1914–1915 (1918). Wykazy poległych i zmarłych pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej. T. 3. Tarnów 2005
Gackowa Maria: Pierwsze ofiary okupanta w Krakowie Podgórzu. „Przegląd Lekarski” 1980, t. 37, z. 1, s. 146–147
Gawron Edyta: Obóz Płaszów – część nazistowskiego planu eksploatacji gospodarczej i ludobójstwa. W: Bednarek Monika, Gawron Edyta, Jeżowski Grzegorz, Zbroja Barbara, Zimmerer Katarzyna: Kraków – czas okupacji 1939–1945. Kraków 2010, s. 396–423
Hońdo Leszek: Stary żydowski cmentarz w Krakowie. Historia cmentarza. Analiza hebrajskich inskrypcji. Kraków 1999
Karski Kamil: KL Plaszow. Archeologia miejsca pamięci. Kraków 2019
Karski Kamil, Różycki Sebastian, Schwarz Aleksander: Memories of Recent Past. Objectives and Results of Non-invasive Archeological Research Project at KL Plaszow Memorial Site. „Analecta Archaeologica Ressoviensia” 2017, Vol. 12, s. 221–246, https://doi.org/10.15584/anarres.2017.12.13
Kiełkowski Roman: Zlikwidować na miejscu! Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Krakowie. Kraków 1981
Kobuszewski Jacek: Cmentarze. Wrocław 1996
Kocik Katarzyna: Płaszów – próby upamiętnienia (1945–2007). W: Plaszow – odkrywanie. Kraków 2016, s. 97–141
Konopka Tomasz, Kwasek Paweł, Bochenek Maciej: Okupacja Krakowa 1939–1945 w protokołach sekcyjnych Zakładu Medycyny Sadowej. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 2, s. 83–103
Kotarba Ryszard: Egzekucje hitlerowskie w Podgórzu w latach 1939–43. W: Wydarzenia i miejsca pamięci narodowej w Podgórzu. Materiały IV Sesji Podgórskiej. Kraków 2003, s. 19–26
Kotarba Ryszard: Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Warszawa–Kraków 2009
Kozioł Michał: Groby, kwatery i cmentarze wojenne z lat 1914–1920 na terenie gminy Kraków. Kraków 2008
Niemiec Mateusz: Wątki żydowskie w fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Część 2. Fotografie dotyczące okresu II wojny światowej i miejsc pamięci. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2027, z. 35, s. 365–384
Partridge Agnieszka: Cmentarze wojenne XI Okręgu Cmentarnego „Twierdza Kraków” w kontekście działalności architektonicznej Hansa Mayra. „Rocznik Krakowski” 2013, t. 79, s. 141–168
Proces ludobójcy Amona Leopolda Goetha przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Oprac. Stanisław Kosiński, Tadeusz Cyprian, Mieczysław Siewierski. Warszawa–Łódź–Kraków 1947
Rozmus Dariusz: Nagrobki i cmentarze żydowskie w Polsce – zarys zagadnień badawczych. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 2002, t. 55, z. 4, s. 279–285
Rozmus Dariusz: Przestrzenne zastosowanie prawa religijnego na przykładzie cmentarza żydowskiego. „Rocznik Administracji i Prawa” 2015, t. 15, nr 1, s. 99–111
Stefaniak Janina, Zawadzka Janina: Krakowskie getto i obóz koncentracyjny w Płaszowie w oczach dziecka. Kalisz 2004
Stendig Jakub: Dewastacja cmentarzy, bożnic i zabytków żydowskich Krakowa podczas okupacji hitlerowskiej. W: W 3-cia rocznice zagłady ghetta w Krakowie (13.III.1943–13.III.1946). Red. Michał Borowicz, Nella Rost, Joseph Wulf. Kraków 1946, s. 183–189
Śmietana Marta, Karski Kamil: Uwagi i refleksje na marginesie badan archeologicznych na terenie obozu pracy przymusowej i koncentracyjnego Plaszow w Krakowie. W: Archeologia w miejscach pamięci. Prace archeologiczne a nielegalne poszukiwania. Przestępczość wobec dziedzictwa archeologicznego oraz martyrologicznego. Red. Katarzyna Krawczyk. Sztutowo 2019, s. 55–70
Wawrzyniak Joanna: ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969. Warszawa 2009
Willner Jakub: Moja droga do Mauthausen. Lublin 1963
Zbroja Barbara: Hala przedpogrzebowa cmentarza żydowskiego przy ul. Jerozolimskiej w Podgórzu. „Rocznik Krakowski” 2003, t. 69, s. 171–186
Zbroja Barbara: Żydowska Gmina Wyznaniowa w Podgórzu 1891–1939. „Rocznik Krakowski” 2004, t. 70, s. 45–59
Zbroja Barbara: „Miasto umarłych”. Architektura Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868–1939. Kraków 2005
Zientara Maria: Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939–1945. Kraków 2013
Żółciak Jarosław: Wytyczne do ochrony zasobu kulturowego Krzemionek Podgórskich. W: Szczepańska Małgorzata, Pilecka Elżbieta: Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych. Kraków 2005, zał. 6
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.