Odtwarzanie średniowiecza a muzea w Polsce po 1989 roku. Zmarnowany potencjał wspólnego dziedzictwa?
DOI:
https://doi.org/10.32030/KRZY.2021.08Keywords:
historical reenactment, mediaevalism, new museology, heritage, definition of a museum, popularizationAbstract
REENACTING THE MIDDLE AGES AND
MUSEUMS IN POLAND AFTER 1989. A WASTED
POTENTIAL OF THE COMMON HERITAGE?
From the chronological perspective, the Middle Ages constitute roughly a half of Poland’s history. However, this fact does not translate into proportions in terms of and promotion of our cultural heritage, including the activity of Polish museums. This, in turn, has an impact on the consolidation of numerous, unjustified stereotypes about the Middle Ages. Paradoxically, among history lovers, including those involved in the reenactment movement, this very historical period enjoys the greatest popularity. At the same time, the mediaeval reenactment phenomenon develops parallel to the museum boom which has been observed since the mid-1990s. Meanwhile, chronological concurrence does not necessarily mean synergy. So, we have an enormous social potential on the one hand, and a stable and lasting institutional base on the other. The mediaeval period seems, for a number of reasons, a very good subject area for cooperation. Therefore, it is well worthwhile examining the phenomenon of historical reenactment and the role it plays (or can play) in museums, as well as scrutinizing the image of the Middle Ages which is being presented to society. In order to be able to better understand this phenomenon and its development in the context of Polish museology, it is advisable to go back to the political transformation which took place after 1989 and retrace the process of changes up until the present day. If we follow through the activity of reenactment groups we will notice that such groups often lack factual verification, which frequently leads to oversimplification. The space of museums, we might presume, should be a good place for preventing such risks, a venue of the more comprehensive approach where history can be reenacted in a rich, multi-faceted context. Genuine examples of a direct and very concrete involvement of museums in historical reconstructions, as well as examples of reconstruction groups showing their openness to engage in more institutional forms of activity, including exhibition and academic projects, do exist. It seems, however, that such instances are still too rare. Meanwhile, our mediaeval heritage, despite its limitations, possesses huge potential and presents a major challenge for Polish museology.
References
Baraniecka-Olszewska Kamila: Naprzód do przeszłości! Rekonstrukcje historyczne między historią a teraźniejszością. „Etnografia Polska” 2015, t. 59, z. 1–2, s. 87–96
Blockley Marion: Społeczny kontekst rekonstrukcji archeologicznych. W: Ochrona dziedzictwa archeologicznego w Europie. Red. Zbigniew Kobyliński. Warszawa 1998, s. 72–91
Bogacki Michał: Przydatność działań rekonstrukcyjnych w badaniach nad uzbrojeniem w okresie wczesnego średniowiecza. W: Polska historiografa wojskowa wobec wyzwań badawczych i politycznych XXI wieku. Red. Tadeusz Dubicki, Tadeusz Panecki. Częstochowa 2006, s. 33–42
Bogacki Michał: Wybrane problemy odtwórstwa wczesnośredniowiecznego w Polsce. W: Kultura ludów Morza Bałtyckiego. Nowożytność i współczesność. Red. Michał Bogacki, Maciej Franz, Zbigniew Pilarczyk. Toruń 2008, s. 219–269
Bogacki Michał: Czy można „ożywić muzeum”? Edukacja muzealna a odtwórstwo historyczne. W: Przeszłość dla przyszłości – problemy edukacji muzealnej. Red. Jacek Wrzesiński, Andrzej Marek Wyrwa. Lednica 2010, s. 93–104
Bogacki Michał: O współczesnym „ożywianiu” przeszłości. „Turystyka Kulturowa” 2010, nr 5, s. 4–27
Borusiewicz Mirosław: Nauka czy rozrywka? Nowa muzeologia w europejskich definicjach muzeum. Kraków 2012
Brzostowicz Michał: Imprezy historyczne – edukacja czy rozrywka? Kilka refleksji z doświadczeń Festiwali Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie nad Wartą. „Fontes Archaeologici Posnanienses” 2009, Vol. 45, s. 293–300
Bursche Aleksandra, Chowaniec Roksana: Festyn archeologiczny w Biskupinie: komercyjny odpust czy promocja dziedzictwa archeologicznego. W: Blisko i daleko. Księga Jubileuszowa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa 2009, s. 69–77
Czubkowska Sylwia: Nasz narodowy kicz. „Przekrój” 2006, nr 32, s. 6–11
Dominiak Łukasz: Zabawa w przeszłość. Festyn archeologiczny jako forma karnawału. W: Karnawalizacja. Tendencje ludyczne w kulturze współczesnej. Red. Jan Grad, Hanna Mamzer. Poznań 2004, s. 81–86
Dz.U. 1997, nr 5, poz. 24. Oprac. na podstawie t.j. Dz.U. 2020, poz. 902; 2021, poz. 1641
Działalność muzeów w 2019 roku. Informacja sygnalna [online]. GUS [dostęp 12 listopada 2021]. Dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-muzeow-w-2019-roku,12,3.html
Działalność muzeów w 2020 roku. Informacja sygnalna [online]. GUS [dostęp 12 listopada 2021]. Dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-muzeow-w-2020-roku,12,4.html
Dziedzictwo w akcji. Rekonstrukcja historyczna jako sposób uczestnictwa w kulturze. Warszawa 2012
Folga-Januszewska Dorota: Muzea w Polsce 1989–2008. „Muzealnictwo” 2009, nr 50, s. 18–46
Folga-Januszewska Dorota: Muzeum – fenomeny i problemy. Kraków 2015
Folga-Januszewska Dorota: Dzieje pojęcia muzeum i problemy współczesne – wprowadzenie do dyskusji nad nową definicją muzeum ICOM. „Muzealnictwo” 2020, nr 61, s. 39–57
Goodacre Elizabeth Jane, Baldwin Gavin: Living the past. Reconstruction, recreation, reenactment and education at museums and historical sites. London 2002
Grupy rekonstrukcji historycznych – działania oddolne na rzecz krzewienia kultury narodowej. Raport z badań, 2016 [online]. Narodowe Centrum Kultury, 23 lutego 2017 [dostęp 18 listopada 2021]. Dostępny w internecie: https://www.nck.pl/badania/raporty/raport-grupy-rekonstrukcji-historycznych-dzialaniaoddolne-na-rzecz-krzewienia-
Imiołczyk Ewelina, Kawka Wojciech: Rekonstrukcje przeszłości. Ślązacy pod Grunwaldem. Katalog wystawy. Bytom 2017
Kantor Ryszard: Zabawa przeszłością – zabawa w przeszłość. Historia uludyczniona. ,,Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica” 2010, Vol. 3, s. 134–149
Kirshenblatt-Gimblett Barbara: Inscenizowanie historii. Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. W: Muzeum i zmiana…, s. 101–116
Kłaput Barbara: Pomiędzy Scyllą i Charybdą. Muzeum narracyjne oczyma projektantów. W: Muzeum i zmiana…, s. 301–318
Kowal Paweł: Społeczny, cywilizacyjny i polityczny kontekst polskiego boomu muzealnego. W: Muzeum i zmiana…, s. 31–48
Kula Marcin: Krótki raport o użytkowaniu historii. Warszawa 2004
Kultura muzyczna w początkach państwa polskiego. Red. Anna Jabłońska, Magdalena Robaszkiewicz. Gniezno–Szczecin 2020
Kultura w 2018 [Informacje statystyczne GUS]. Warszawa–Kraków 2019
Kułakowska Małgorzata: Nazwy bractw rycerskich jako element budowania wizerunku grupy rekonstrukcyjnej. „Słowo. Studia językoznawcze” 2018, t. 9, s. 68–83, https://doi.org/10.15584/slowo.2018.9.07
Kwiatkowski Piotr Tadeusz: Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa 2008
Kwiatkowski Piotr Tadeusz: Jaką historią interesują się Polacy? Pytanie o kształt pamięci zbiorowej i jej przemiany po 1989 roku. W: Historia Polski od-nowa. Nowe narracje historii i muzealne narracje przeszłości. Red. Robert Kostro, Kazimierz Wóycicki, Michał Wysocki. Warszawa 2014, s. 119–158
Lorenc Magdalena: Polityczność nowej definicji muzeum ICOM, czyli manewrowanie transatlantykiem wśród gór lodowych. „Muzealnictwo” 2020, nr 61, s. 164–171
Ławrynowicz Olgierd: Współczesne rekonstrukcje uzbrojenia średniowiecznego z ziem polskich. Jeszcze amatorstwo czy już archeologia doświadczalna?. W: Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna. Red. Jan Gancarski. Krosno 2012, s. 631–644
Mairesse François: Różnorodność muzeów w świetle definicji z Kioto. „Muzealnictwo” 2020 nr 61, s. 75–79
Majewski Piotr: Narracja, inaczej – kilka słów o historii, muzeach oraz tych, którzy je odwiedzają. W: Muzeum i zmiana…, s. 51–58
Muzeum i zmiana. Losy muzeów narracyjnych. Red. Paweł Kowal, Karolina Wolska-Pabian. Warszawa–Kraków 2019
Nowaczyk Szymon: Archeologia festynowa – pomiędzy eksperymentem naukowym a przedstawieniem parateatralnym. W: Wojskowość ludów Morza Bałtyckiego. Red. Michał Bogacki, Maciej Franz, Zbigniew Pilarczyk. Toruń 2007, s. 501–508
Nowiński Jacek: Instytucjonalizacja zabawy. O kulturotwórczym i kooperacyjnym potencjale ruchu rekonstrukcyjnego. W: Dziedzictwo w akcji. Rekonstrukcja historyczna jako sposób uczestnictwa w kulturze. Warszawa 2012, s. 95–99
Ołdakowski Jan: Dlaczego powstają muzea historyczne narracyjne?. W: Muzeum i zmiana…, s. 73–78
Paczyńska Agnieszka: Rodzina w muzeum dziś i jutro. W: Muzeum i zmiana…, s. 231–246
Pawelec Agnieszka: Rekonstrukcja historyczna przykładem budowania narracji historycznej poza budynkiem muzeum. W: Muzeum i zmiana…, s. 163–174
Pawleta Michał: Zabawa w przeszłość. Współczesne formy popularyzowania oraz przekazywania wiedzy na temat odległej przeszłości. W: Sztuka dla dziecka – tradycja we współczesności. Red. Grzegorz Leszczyński. Poznań 2011, s. 225–241
Pawleta Michał: Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne archeologicznie kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej. Poznań 2016
Pawleta Michał: Historical re-enactment as a new form of contemporary people’s relation to the past. „Sprawozdania Archeologiczne” 2018, t. 70, s. 9–29
Pietrzyk Malwina: Świat społeczny rekonstrukcji epoki późnego średniowiecza. Podstawowe założenia, problemy i wyzwania badawcze. „Turystyka Kulturowa” 2016, nr 6, s. 32–50
Pietrzyk-Jagielska Malwina: Rekonstruktorzy profesjonalni czy hobbystyczni? Rola i znaczenie stroju w świecie rekonstrukcji historycznej epoki średniowiecza. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2015, Vol. 55, s. 77–91
Przeszłość jako pasja. Raport z jakościowego badania pasjonatów historii. NCK, Ipsos. Warszawa 2017 [online]. [dostęp 22 listopada 2021]. Dostępny w internecie: https://www.nck.pl/badania/projekty-badawcze/raport-z-jakosciowego-badania-pasjonatow-historii
Pstrocka-Rak Małgorzata: Uczestnictwo reanimatorów dawnej historii w imprezach turystyki kulturowej na przykładzie inscenizacji Bitwy pod Grunwaldem. „Turystyka Kulturowa” 2013, nr 4, s. 5–20
Regiewicz Adam: Rekonstrukcje historyczne jako edutainment. Przypadek powstania styczniowego. „Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury” 2013, t. 13, s. 87–104
Regiewicz Adam: Sposoby uobecniania średniowiecza w muzyce popularnej – przypadek rocka i heavy metalu. W: Oblicza mediewalizmu. Red. Andrzej Dąbrówka, Maciej Michalski. Poznań 2013, s. 173–192
Regiewicz Adam: Średniowieczność w literaturze i kulturze popularnej. Warszawa 2019
Rohrscheidt Armin Mikos von: (Re)animatorzy dawnej historii a podróże w czasie wolnym. Profil polskich uczestników ruchu „historical reenactment” i ich potencjał dla rozwijania turystyki kulturowej. „Turystyka Kulturowa” 2011, nr 2, s. 22–54
Samsonowicz Henryk: Dziedzictwo średniowiecza. Mity i rzeczywistość. Wyd. 2. popr. i uzup. Wrocław 2009
Słowianie połabscy. Red. Łukasz Kaczmarek, Paweł Szczepanik. Gniezno–Szczecin 2020
Szacka Barbara: Zmiany stosunku do przeszłości po przeobrażeniach ustrojowych 1989 roku w Polsce. „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2009, t. 25, nr 4, s. 415–427
Szacka Barbara: Stosunek do przeszłości i jej przeżywanie w ponowoczesnym świecie popkultury. W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. Red. Ewa Domańska, Rafał Stobiecki, Tomasz Wiślicz. Kraków 2014, s. 173–185
Szlendak Tomasz: Wehrmacht nie macha. Rekonstrukcyjna codzienność jako sposób zanurzenia w kulturze. W: Dziedzictwo w akcji. Rekonstrukcja historyczna jako sposób uczestnictwa w kulturze. Warszawa 2012, s. 7–70
Tomaszewska Ewa: Rekonstrukcja historyczna w przestrzeni muzeum na wolnym powietrzu. W: Kielecka teka skansenowska. Red. Elżbieta Szot-Radziszewska, Leszek Gawlik. T. 3. Kielce 2017, s. 212–225
Ukielski Paweł: Koniec „końca historii”. Muzea narracyjne w nowym myśleniu o przeszłości. W: Muzeum i zmiana…, s. 79–90
Vergo Peter: Introduction to the New Museology. Chicago 1989
White Hayden: Poetyka pisarstwa historycznego. Red. Ewa Domańska, Marek Wilczyński. Przeł. Ewa Domańska, Mirosław Loba, Arkadiusz Marciniak, Marek Wilczyński. Kraków 2000
Wielkie Morawy – Great Moravia. Red. Pavel Kouřil. Gniezno–Szczecin 2017
Wikingowie w Polsce? Zabytki skandynawskie z ziem polskich. Red. Michał Bogacki, Andrzej Janowski, Łukasz Kaczmarek. Gniezno–Szczecin 2019
Zinkiewicz Jacek: Miejsce i rola rekonstrukcji historycznych w muzeum. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2016, z. 34, s. 371–382
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
