Przysłowie jako jednostka języka (w perspektywie tekstologii integralnej)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.22.08Słowa kluczowe:
definicja tekstu, tekst prototypowy, tekst minimalny, tekstem, tekstologia, przysłowie, jednostki językaAbstrakt
Proverb as a linguistic unit (from the perspective of integral text linguistics)
The paper presents arguments in favour of treating proverbs as text, and in consequence, as linguistic units. The starting point is the concept of integral text linguistics formulated by Jerzy Bartmiński and Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska in their handbook Tekstologia (‘Text linguistics’, 2009). According to this theory, text is a supra-sentence linguistic unit, and the text of the parole plane corresponds to an abstract template of the langue plane. The argumentation that this paper presents in favour of regarding proverbs as text is based on an analysis of examples from the National Corpus of Polish which contain proverbs. It shows clearly that proverbs fulfill all of the requirements of textuality; among others, they are uniquely distinguished as a communicative whole, they receive a clear genre qualification, they have their senders and receivers, a clear communicative intent and a stylistic qualifier. The final part of the paper contains a proposition to describe proverbs as “minimal text”, and to separate the terms minimal text and prototypical text. Within this interpretation, a proverb is a prototypical minimal text that is different from both non-prototypical minimal texts, and from non-prototypical non-minimal long texts such as novels, as well as prototypical texts such as fables which tend to be longer (non-minimal).
Pobrania
Bibliografia
Bachtin M., 1986, Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, oprac. i wstęp E. Czaplejewicz, Warszawa.
Bartmiński J., 1998, Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej, [w:] J. Bartmiński, B. Boniecka (red.), Tekst. Problemy teoretyczne, Lublin, s. 9–25.
Bartmiński J., 2004, Założenia programu nauki o współczesnym języku polskim, [w:] idem (red.), Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. 1: Programy dydaktyczne, bibliografia, etykieta językowa, Lublin, s. 9–16.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
de Beaugrande R.-A., Dressler W.U., 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, tłum. A. Szwedek, Warszawa.
Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 356–364.
Bogusławski A., 1983, Słowo o zdaniu i o tekście, [w:] T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie. Zbiór studiów, Wrocław, s. 7–31.
Boniecka B., 1999, Lingwistyka tekstu. Teoria i praktyka, Lublin.
Bralewski D., 2005, Czy przysłowie jest jednostką języka?, [w:] A.M. Lewicki (red.), Problemy frazeologii europejskiej, t. 7, Lublin, s. 9–24.
Buttler D., 1989, Dlaczego zanikają przysłowia w dwudziestowiecznej polszczyźnie?, „Poradnik Językowy” nr 5, s. 332–337.
Chomsky N., 1957, Syntactic Structures, The Hague.
Dobrzyńska T., 1991, Tekst. Próba syntezy, „Pamiętnik Literacki” z. 2, s. 142–183.
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
Furdal A., 1990, Językoznawstwo otwarte, Wrocław.
Garbal Ł., 2011, Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie, Warszawa.
Genette G., 2014, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. T. Stróżyński, A. Milecki, Gdańsk.
Głowiński M., 2000, Przysłowie, [w:] J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich, Wrocław, s. 451.
Goliński Z., 1969, Edytorstwo. Tekstologia. Przekroje, Wrocław.
Górski K., 2011, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Toruń.
Grzegorczykowa R., 1999, Wykłady z polskiej składni, Warszawa.
von Humboldt W., 1836/2001, Rozmaitość języków a rozwój umysłowy ludzkości, tłum. i wprow. E.M. Kowalska, Lublin.
Jolles A., 1929, Einfache Formen. Legende, Sage, Mythe, Rätsel, Spruch, Kasus, Memorabile, Märchen, Witz, „Konzepte der Sprach- und Literaturwissenschaft” t. 15, Halle.
Karolak S., 1984, Składnia wyrażeń predykatywnych, [w:] S. Urbańczyk (red. nauk.), Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 1, Z. Topolińska (red.), Składnia, Warszawa, s. 11–211.
Koch W.A. (red.), 1990, Simple Forms. An Encyclopedia of Simple Text Types in Lore and Literature, Bochum.
Krzyżanowski J. (red.), 1969–1978, Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, w oparciu o dzieło Samuela Adalberga oprac. zesp. red. pod kier. J. Krzyżanowskiego, t. I–IV, Warszawa.
Krzyżanowski J., 2003, Przysłowie, [w:] A. Hutnikiewicz, A. Lam (red.), Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, Warszawa, s. 85.
Lewicki A.M., 2009, Uwagi wstępne o frazach, [w:] idem, Studia z polskiej frazeologii, „Kompendium frazeologa”, t. 4, Łask, s. 15–29.
Lewicki A.M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin, s. 315–333.
Loth R., 2006, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa.
Ługowska J., 1993, W świecie ludowych opowiadań. Teksty, gatunki, intencje narracyjne, Wrocław.
Mayenowa M.R., 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2015, Tekstocentryzm a kwestie podmiotowości w edukacji polonistycznej, wystąpienie na Kongresie Dydaktycznym w Katowicach (mszps).
Piermiakow G., 1972, Przysłowia i zwroty przysłowiowe, tłum. H. Walińska, „Literatura Ludowa” nr 1, s. 35–48.
de Saussure F., 1916/2002, Kurs językoznawstwa ogólnego, tłum. K. Kasprzyk, Warszawa.
Stierle K., 1978, Historia jako exemplum – exemplum jako historia. O pragmatyce i poetyce tekstów narracyjnych, tłum. M. Łukasiewicz, „Pamiętnik Literacki” z. 4, s. 333–363.
Trzynadlowski J., 1976, Edytorstwo. Tekst, język, opracowanie, Warszawa.
Trzynadlowski J., 1977, Małe formy literackie, Wrocław.
Wasiuta S., w przygotowaniu, Przysłowie jako tekst minimalny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Filologii Polskiej, rozprawa doktorska, mszps.
Witosz B., 1998, Tekst jako wspólny przedmiot badań teorii tekstu, stylistyki i poetyki, „Stylistyka” VII, s. 45–60.
Wrocławski K., 1998, O niektórych postaciach tekstów folkloru i ich dokumentowaniu, [w:] J. Bartmiński, B. Boniecka (red.), Tekst. Problemy teoretyczne, Lublin, s. 187–195. Żydek-Bednarczuk U., 2005, Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
