Pamięć o Żydach w wielkich słownikach języka polskiego. Rekonesans

Cz. I

Autor

  • Wojciech Chlebda Uniwersytet Opolski, Opole

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.33.06

Słowa kluczowe:

Żydzi, Polacy, nośniki pamięci, słowniki, kodyfikacja leksykograficzna

Abstrakt

REMEMBRANCE OF JEWS IN THE GREAT DICTIONARIES OF THE POLISH LANGUAGE: RECONNAISSANCE: PART 1

Nine centuries of Polish-Jewish contacts in all spheres of life left a mark in Polish. The author of the article decided to check how significant and how durable this trace is, looking in the great dictionaries of the Polish language for units considered as carriers of memory of Jews. The author asks the question which prejudges the fact that a certain unit of language can be considered as a carrier of the memory of Jews and wonders in which linguistic forms this Jewish element can be manifested in dictionaries. The initial analysis included 240 carriers of memory (“verbal judaics”), sampled from journals, memoir literature and tourist guides edited after 2000, as well as two dictionaries intended for the mass audience: the Dictionary of Polish edited by M. Szymczak and Another Dictionary of Polish edited by M. Bańko. It turned out that these dictionaries recorded only 25% of the collected corps of verbal judaics, often depriving the definitions of these units of the Jewish component. The author reflects on the social consequences of this state of affairs and its relationship with the “collective narcissism” of the Polish society, and on the historical policy pursued by the Polish state.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Altbauer M., 2002, Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej, wybór i oprac. M. Brzezina, „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU”, t. 74, Kraków.

Bednarek S., 2012, Mnemotopika polska, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, „Tradycja dla Współczesności”, t. 6, Lublin, s. 33–43.

Błoński J., 1987, Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny” nr 2.

Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 356–364.

Bogusławski A., 1978, Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, [w:] M. Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, „Prace Językoznawcze PAN”, t. 91, Wrocław, s. 17–30.

Buryła S., 2012, Topika Holokaustu. Wstępne rozpoznanie, „Świat Tekstów. Rocznik Słupski” nr 10, s. 131–151.

Buryła S., Krawczyńska D., Leociak J. (red.), 2015, Literatura polska wobec Zagłady (1939–1968), Warszawa.

Buttler D., 1989, Dlaczego zanikają przysłowia w dwudziestowiecznej polszczyźnie?, „Poradnik Językowy” nr 5, s. 332–337.

Chlebda W., 1991, Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy, „Studia i Monografie WSP im. Powstańców Śląskich w Opolu”, nr 180, Opole.

Chlebda W., 2005, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, „Studia i Monografie UO”, nr 356, Opole.

Chlebda W., 2007, Tezy o niepamięci zbiorowej, „Prace Filologiczne” LIII, s. 71–78.

Chlebda W., 2016, W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń, „Stylistyka” XXV, s. 319–335, https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.20. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.20

Chlebda W., 2019, O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego, „LingVaria” nr 2 (28), s. 147–164, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.10. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.10

Cichocka A., Golec de Zavala A., 2011, Kolektywny narcyzm a sprawa polska, [w:] M. Kofta, M. Bilewicz (red.), Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, „Psychologia Stosunków Międzygrupowych”, Warszawa, s. 232–247.

Czapliński P., 2019, Marzec ’68: od tragedii do melodramatu, [w:] A. Molisak, P. Czapliński (red.), Tożsamość po pogromie. Świadectwa i interpretacje Marca ’68, Warszawa, s. 56–85.

Dmitrów E., 2014, Jedwabne, [w:] Z. Najder i in. (red.), Węzły pamięci niepodległej Polski, Kraków – Warszawa, s. 268–270.

Forecki P., 2018, Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej, Warszawa.

Grabowski J., 2020, Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec.

Grodziński E., 1964, Znaczenie słowa w języku naturalnym, Warszawa.

Janicka E., 2006, Hortus Judeorum. Refleksje oddechowe i pokarmowo-trawienne na marginesie pracy „Miejsce nieparzyste”, [w:] R. Dziadkiewicz, E. Tatar (red.), Imhibition, „Linia Interdyscyplinarna”, t. 3, Kraków, s. 99–109.

Janicka E., 2020, Herbarium Polonorum (Heimatphotographie), „Studia Litteraria et Historica” nr 9, s. 1–134, https://doi.org/10.11649/slh.2266. DOI: https://doi.org/10.11649/slh.2266

Janicka E., Żukowski T., 2016, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa.

Janion M., 1998, Płacz generała. Eseje o wojnie, „Stanowiska/Interpretacje”, t. 12, Warszawa.

Kapralski S., 2016, Żydzi i zagłada w polskich kulturach pamięci: między antagonizmem i agonem, „Teksty Drugie” nr 6, s. 346–357, https://doi.org/10.18318/td.2016.6.20. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.20

Keff B., 2020, Strażnicy fatum. Literatura dekad powojennych o Zagładzie, Polakach i Żydach. Dyskurs publiczny wobec antysemityzmu, „Seria Krytyki Politycznej”, t. 67, Warszawa.

Kofta M., Sławuta P., 2011, Kolektywne poczucie winy a postawy wobec Żydów i procesy ich (de)humanizacji: rola bliskości kulturowej, [w:] M. Kofta, M. Bilewicz (red.), Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, „Psychologia Stosunków Międzygrupowych”, Warszawa, s. 147–167.

Kowalska-Leder J. i in. (red.), 2017, Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, Warszawa.

Kowalski S., Tulli M., 2003, Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa.

Michlic J.B., 2011, „Pamiętanie dla upamiętnienia”, „pamiętanie dla korzyści” i „pamiętanie, żeby zapomnieć”: różne modele pamięci o Żydach i Zagładzie w postkomunistycznej Polsce, „Kultura i Społeczeństwo” nr 4, s. 225–245, https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.11. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.11

Najder Z. i in. (red.), 2014, Węzły pamięci niepodległej Polski, Kraków – Warszawa.

NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.

Szpila G., 2002, Minimum paremiologiczne języka polskiego – badanie pilotażowe, „Język Polski” LXXXII, s. 36–42.

Tokarska-Bakir J., 2004, Rzeczy mgliste. Eseje i studia, „Sąsiedzi”, Sejny.

Żukowski T., 2021, Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos, Warszawa.

Opublikowane

2022-05-18

Jak cytować

Chlebda, W. . (2022) „Pamięć o Żydach w wielkich słownikach języka polskiego. Rekonesans: Cz. I”, LingVaria, 17(1(33), s. 69–82. doi: 10.12797/LV.17.2022.33.06.

Numer

Dział

Polszczyzna współczesna