Zespół średniowiecznych płytek posadzkowych z kościoła i klasztoru Dominikanów w Krakowie
Próba charakterystyki
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2022.88.10Słowa kluczowe:
ceramiczne płytki posadzkowe, klasztor Dominikanów w Krakowie, architektura mendykancka, dekoracja architektoniczna, XIII wiekAbstrakt
Tekst stanowi omówienie zespołu trzynastowiecznych ceramicznych płytek posadzkowych pochodzących z kościoła i klasztoru Dominikanów w Krakowie. Scharakteryzowano w nim stan zachowania ok. 400 składających się na zespół elementów, technologię ich produkcji oraz rodzaje zdobiących je dekoracji. Podjęto próbę określenia genezy technik reliefu i inkrustacji wykorzystywanych przez twórców płytek (wskazując na tradycję lokalną), jak również możliwych źródeł motywów dekoracyjnych (zwracając uwagę zwłaszcza na sztukę cysterską oraz bestia-riusze). Artykuł kończy krótka interpretacja występujących na płytkach motywów roślinnych i figuralnych, które autorka łączy m.in. z działalnością kaznodziejską zakonu.
PlumX Metrics of this article
Bibliografia
Auch Michał, Produkcja średniowiecznej ceramiki szkliwionej w osadzie garncarskiej w Przemyślu na Zasaniu, „Archeologia Polski”, T. 52: 2007, z. 1–2.
Google Scholar
Auch Michał, Wczesnośredniowieczna ceramika szkliwiona z Chełma, woj. Lubelskie, „Archeologia Polski”, T. 49: 2004, z. 1–2.
Google Scholar
Auch Michał, Wczesnośredniowieczne naczynia szkliwione z terenu zachodniej Małopolski, „Archeologia Polski”, T. 57: 2012, z. 1–2.
Google Scholar
Bajc Gudrun, „Die mittelalterlichen Bodenfliesen von der Gozzoburg in Krems, NÖ”, Wien 2013, mps pracy magisterskiej.
Google Scholar
Bégule Lucien, L’abbaye de Fontenay et l’architecture cistercienne, Lyon 1912.
Google Scholar
Beltramo Silvia, L’abbazia cistercense di Santa Maria di Staffarda, Savigliano 2018.
Google Scholar
Białoskórska Krystyna, L’abbaye cistercienne de Wąchock, „Cahiers de civilisation médiévale”, T. 5: 1962, https://doi.org/10.3406/ccmed.1962.1238.
Google Scholar
Bochnak Adam, Pagaczewski Julian, Polskie rzemiosło artystyczne wieków średnich, Kraków 1959.
Google Scholar
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Kościół i klasztor dominikanów w Krakowie w świetle badań archeologiczno–architektonicznych w latach 2010–2012, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków 2013.
Google Scholar
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Medieval Ceramics Techniques in Architecture of Cracow’s Dominicans, Forum Urbis Medii Aevi, Brno 2015, t. 13.
Google Scholar
Bojęś-Białasik Anna, Niemiec Dariusz, Opactwa w Lubiążu, Trzebnicy i Mogile a początki cysterskiej architektury ceglanej na Śląsku i w Małopolsce w kontekście filiacyjnych zależności warsztatowych, w: Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII w.), red. Tomasz Janiak i Dariusz Stryniak, Gniezno 2016.
Google Scholar
Břicháček Pavel, Nebe a peklo na zemi. Románské a raně gotické dlaždice z milevského premonstrátského klàštera, Milevsko 2007.
Google Scholar
Buczkowski Kazimierz, Płytki posadzki z XIII w. w kościele oo. Dominikanów w Krakowie, „Biuletyn HistoriiSztuki i Kultury”, 1939, t. 7, nr 2.
Google Scholar
Bukowska Aneta, Ceramiczne płytki posadzkowe z opactwa oo. Benedyktynów w Tyńcu, w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Dekański Dariusz Aleksander, Początki zakonu dominikanów prowincji polsko-czeskiej. Pokolenie św. Jacka w zakonie, Gdańsk 1999.
Google Scholar
Dębowski Teofil, „Kraków – klasztor dominikanów. Wyniki nadzoru archeologicznego prac ziemnych”, t. 1: „Opis i dokumentacja rysunkowa wykopów”, mps w archiwum WUOZ w Krakowie, Kraków 1997.
Google Scholar
Dobrowolski Tadeusz, Sztuka Krakowa, Kraków 1964.
Google Scholar
Fleková Klára, Zum Stand der Kenntnisse mittelalterlicher keramischer Fliesen in den böhmischen Ländern, „Praehistorica”, T. 31–32: 2014.
Google Scholar
Fox-Friedman Jeanne, Messianic Visions: Modena Cathedral and the Crusades, “Anthropology and Aesthetics”, T. 25: 1994, https://doi.org/10.1086/RESv25n1ms20166892.
Google Scholar
Friedman John B., Peacocks and Preachers: Analytic Technique in Marcus of Orvieto’s Liber de Moralitatibus, Vatican lat. MS 5935, w: Beasts and Birds of the Middle Ages, The Bestiary and Its Legacy, red. Willene Clark, Meradith McMunn, Philadelphia 1989, https://doi.org/10.9783/9781512805512-013.
Google Scholar
Frodl-Kraft Eva, Das „Flechtwerk“ der frühen Zisterzienserfenster – Versuch einer Ableitung, „Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte”, T. 20 (24): 1965, https://doi.org/10.7788/wjk-1965-jg02.
Google Scholar
Gadomski Jerzy, Późnoromańska dekoracja malarska w refektarzu klasztoru cystersów w Wąchocku, „Folia Historiae Artium”, T. 8: 1972.
Google Scholar
Gabryś Dorota, Zespół płytek posadzkowych z kościoła Cystersów p.w. Najśw. Marii Panny i św. Wacława w Mogile, w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Gabryś Dorota, Zespół płytek posadzkowych z niezachowanego kościoła p.w. św. Marii Magdaleny w Krakowie, w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Garbaczewski Witold, Ikonografia monet piastowskich 1173–ok. 1280, Warszawa–Lublin 2007.
Google Scholar
Garric Jean-Michel, Pradalier Henri, Une découverte récente: les pavements gothiques du palais de la Berbie à Albi, „Mémoires de la Société Archéologique du Midi de la France”, T. 63: 2002.
Google Scholar
Gliński Michał, Romańskie ceramiczne płytki posadzkowe z cysterskiego założenia klasztornego w Wąchocku, w: Sztuka w Świętokrzyskiem. Średniowiecze i czasy nowożytne, Kielce 2017.
Google Scholar
Gliński Waldemar, Gliński Michał, Kolegiata pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach w perspektywie archeologa, w: 850 lat katedry pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach, red. Beata Wojciechowska, Tomasz Gocel, Sylwia Konarska-Zimnicka, Kielce 2021.
Google Scholar
Głowa Wojciech, Średniowieczne „kachle” krakowskie. Wybrane zagadnienia technologiczne, w: Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. Magdalena Bis, Wojciech Bis, Warszawa 2014.
Google Scholar
Gołubiew Zofia, Kościół dominikański pw. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce, 1222–1972, t. 2, red. Jerzy Kłoczowski, Warszawa 1975.
Google Scholar
Grzybkowski Andrzej, Kościół św. Idziego w Inowłodzu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Teoria i Historia”, 1981, t. 26, z. 3–4.
Google Scholar
Grzybkowski Andrzej, Wczesnogotycki kościół i klasztor dominikański w Sieradzu, Warszawa 1979.
Google Scholar
Houwen Luuk, Animal Parallelism in Medieval Literature and the Bestiaries: A Preliminary Investigation, „Neophilologus”, T. 78: 1994, nr 3, https://doi.org/10.1007/BF01000364.
Google Scholar
Jamka Rudolf, Leńczyk Gabriel, Dobrowolski Kazimierz, Badania wykopaliskowe w Piekarach w powiecie krakowskim, Prace Prehistoryczne, nr 2, Kraków 1939.
Google Scholar
Jamroz Józef S., Średniowieczna architektura dominikańska w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, T. 46: 1970.
Google Scholar
Jurkowlaniec Tadeusz, Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 13: 1981.
Google Scholar
Kaczmarek Jarmila, Początki architektury sakralnej w Kruszwicy, w: Początki architektury monumentalnej w Polsce, red. Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak, Gniezno 2004.
Google Scholar
Kamińska Justyna, Kto fundował XIII–wieczny zespół klasztorny dominikanów w Sandomierzu?, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2020, t. 82, nr 2, https://doi.org/10.36744/bhs.640.
Google Scholar
Kamińska Justyna, XIII-wieczne ceramiczne płytki posadzkowe, w: Katalog Muzeum Dominikanów w Krakowie, Kraków 2022 (w druku).
Google Scholar
Karłowska-Kamzowa Alicja, Malarstwo śląskie 1250–1450, Wrocław 1979.
Google Scholar
Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
Google Scholar
Kostuch Bożena, Para płytek z kościoła Dominikanów w Krakowie, w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Kuczyński Janusz, Sprawozdanie z archeologicznychprac badawczych przy katedrze kieleckiej przeprowadzonych w 1962 r., „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, T. 2: 1964.
Google Scholar
Kuczyński Janusz, Sprawozdanie z badań katedry kieleckiej za rok 1961, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, T. 1: 1963.
Google Scholar
Landgraf Eleonore, Ornamentierte Bodenfliesen des Mittelalters in Süd- und Westdeutschland 1150–1550, t. 1, Textband, Stuttgart 1993.
Google Scholar
Landgraf Eleonore, Ornamentierte Bodenfliesen des Mittelalters in Südund Westdeutschland 1150–1550, t. 2, Musterkatalog, Stuttgart 1993.
Google Scholar
Lenkiewicz Teresa, Kościół Marii Magdaleny w Krakowie w świetle ostatnich odkryć archeologicznych, „Biuletyn Krakowski”. Prace Konserwatorskie i Archeologiczne, T. 1: 1959.
Google Scholar
Łużyniecka Ewa, Cysterskie warsztaty budowlane związane z opactwem trzebnickim i ich transfery od trzeciej tercji XII do połowy XIII wieku, w: Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII w.), red. Tomasz Janiak i Dariusz Stryniak, Gniezno 2016.
Google Scholar
Łużyniecka Ewa, Świechowski Zygmunt, Kunkel Robert, Architektura opactw cysterskich. Małopolskie filie Morimond, Wrocław 2008.
Google Scholar
Małachowicz Maciej, Ceramika budowlana średniowiecznego Wrocławia, w: Wschodnia strefa Starego
Google Scholar
Miasta we Wrocławiu w XII–XIV wieku. Badania na Placu Nowy Targ, red. Cezary Buśko, Wrocław 2005.
Google Scholar
Matveev Vasily, Галицкие рельефные плитки: европейский контекст [Relief Tiles from Halich: European Context], w: Актуальные проблемы теории и истории искусства. Вып. 7. Под ред. С.В. Мальцевой, Е.Ю. Станюкович-Денисовой, А.В. Захаровой, СПб 2017 [Aktualʹnye problemy teorii i istorii iskusstva. Vyp. 7. Pod red. S.V. Malʹcevoj, E.Û. Stanûkovič-Denisovoj, A.V. Zaharovoj, SPb 2017].
Google Scholar
Meyer Jean-Philippe, Deux sculpteurs du XIIe siècle en Alsace: les Maîtres d’Eschau et d’Andlau, „In Situ. Revue des patrimoines”, T. 17: 2011, https://doi.org/10.4000/insitu.7601.
Google Scholar
Morson John, The English Cistercians and the Bestiary, „Bulletin of the John Rylands Library”, 1956, t. 39, nr 1, https://doi.org/10.7227/BJRL.39.1.8.
Google Scholar
Mrozowski Przemysław, Lilie na kielichu lędzkim Kazimierza Wielkiego – motyw heraldyczny czy symbol władzy?, w: Claritas et consonantia: funkcje, formy i znaczenia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek w dziesiątą rocznicę śmierci, red. Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Toruń 2017.
Google Scholar
Niemiec Dariusz, Ornamentowane posadzki w kościołach romańskich na ziemiach polskich, w: Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII w.), red. Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak, Gniezno 2016.
Google Scholar
Niemiec Dariusz,, Piece do wypału ceramiki budowlanej i wapna w XIII–wiecznym klasztorze Dominikanów w Krakowie, „Archaeologia Historica Polona”, T. 25: 2017, https://doi.org/10.12775/AHP.2017.001.
Google Scholar
Niemiec Dariusz,, Średniowieczna heraldyka polska w ceramice budowlanej z klasztorów dominikanów w Krakowie i Oświęcimiu, w: Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku, red. Tomasz Gałuszka, Katarzyna Matyja, Poznań 2020.
Google Scholar
Niemiec Dariusz,, Średniowieczne fundacje rodu Odrowążów w podkrakowskiej Mogile przed 1266 r., „Materiały Archeologiczne Nowej Huty”, T. 26: 2020.
Google Scholar
Norton Christophe, Carreaux de Pavement du Moyen Age et de la Renaissance, Collections du musée Carnavalet, Paris 1992.
Google Scholar
Panfil Tomasz, Lingua Symbolica. O pochodzeniu i znaczeniu najstarszych symboli heraldycznych w Polsce, Lublin 2002.
Google Scholar
Piątkiewicz-Dereniowa Maria, Artystyczna ceramika europejska w zbiorach polskich, Warszawa 1991.
Google Scholar
Panfil Tomasz, Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu, „Folia Historiae Artium”, T. 6–7: 1971.
Google Scholar
Pomniki dziejowe Polski, seria 2, t. 5: Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, wyd. Zofia Kozłowska-Budkowa, Warszawa 1978.
Google Scholar
Radwański Kazimierz, Konserwatorskie prace archeologiczne prowadzone w Krakowie w roku 1960, „Biuletyn Krakowski”, T. 3: 1961.
Google Scholar
Radwański Kazimierz, Kraków przedlokacyjny. Rozwój przestrzenny, Kraków 1975.
Google Scholar
Radwański Kazimierz, Wczesnośredniowieczna ceramika krakowska i zagadnienie jej chronologii, „Materiały Archeologiczne”, T. 9: 1968.
Google Scholar
Remer Jerzy, Kronika konserwatorska, „Rocznik Krakowski”, T. 30: 1938.
Google Scholar
Romano Serena, Due affreschi del Cappellone degli Spagnoli: Problemi iconologici, „Storia dell’Arte”, T. 28: 1976.
Google Scholar
Rouzeau Benoît, Bocquet-Liénard Anne, Moulis Cédric, Les carreaux de pavement découverts à l’abbaye de Morimond (Haute-Marne): étude typologique, technique et archéométrique, „Revue archéologique de l’Est”, T: 62: 2013, nr 185.
Google Scholar
Rozpędowski Jerzy, Opactwo pań cysterek w Trzebnicy, w: Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, red. Jerzy Strzelczyk, Poznań 1987.
Google Scholar
Simader Friedrich, Das so genannte Reiner Musterbuch. Notizen zum Forschungsstand, w: Zisterziensisches Schreiben im Mittelalter. Das Skriptorium der Reiner Mönche. Beiträge der internationalen Tagung im Zisterzienserstift Rein, Mai 2003, red. Anton Schwob, Karin Kranich-Hofbauer, Bern etc. 2005.
Google Scholar
Sulkowska-Tuszyńska Krystyna, Klasztor Norbertanek w Strzelnie (XII–XVI wiek). Sacrum i profanum, Toruń 2006.
Google Scholar
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Ceramiczna płytka posadzkowa [ZKW PZS, nr inw. arch. 37a/62 i 37b/62], w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Ceramiczne płytki posadzkowe z katedry romańskiej na Wawelu, „Slavia Antiqua”, T. 40: 1999.
Google Scholar
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Posadzka ceramiczna z katedry krakowskiej (rekonstrukcja części), w: Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, red. Elżbieta Firlet, Emil Zaitz, Kraków 2006.
Google Scholar
Szewczyk-Wojtasiewicz Magdalena, Późnoromańska posadzka ceramiczna w katedrze na Wawelu, „Acta Archaeologica Waweliana”, T. 3: 2006.
Google Scholar
Szyma Marcin, Fryzy z motywem lilii w kościołach dominikańskich w Polsce, „Kronika Miasta Poznania”, 2004, t. 72, nr 3.
Google Scholar
Szyma Marcin, Kościół i klasztor dominikanów w Krakowie. Architektura zespołu klasztornego do lat dwudziestych XIV wieku, Kraków 2004.
Google Scholar
Świechowski Zygmunt, Architektura opactw cysterskich bezpośredniej obediencji morimondzkiej, w: Architektura opactw cysterskich. Małopolskie filie Morimond, Wrocław 2008.
Google Scholar
Utzig Joanna, Geneza witrażownictwa cysterskiego. Czy teologia mogła stanowić inspirację estetyczną?, w: Claritas et consonantia: funkcje, formy i znaczenia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek w dziesiątą rocznicę śmierci, red. Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Toruń 2017.
Google Scholar
Utzig Joanna, Przeszklenia witrażowe w kościołach i klasztorach cysterskich do końca XIII wieku – znaczenie związków regionalnych w świetle organizacji zakonu, w: Narody – odkrycia – fantazje czyli średniowieczna kultura z innej strony. Materiały Seminariów Mediewistycznych im. Alicji Karłowskiej Kamzowej z lat 2013–2015, red. Jacek Kowalski, Witold Miedziak, Poznań 2018.
Google Scholar
Utzig Joanna, Simplices fenestrae cistercienses. Geneza, treści ideowe i źródła estetyczne przeszkleń witrażowych w kościołach i klasztorach cystersów do połowy XIII wieku, Kraków 2022.
Google Scholar
Wajda Sylwia, Średniowieczne ceramiczne płytki posadzkowe z Drohiczyna, Stołpia, Chełma i Przemyśla, „Archeologia Polski”, T. 54: 2009, z. 1.
Google Scholar
Walicki Michał, Dekoracja architektury i jej wystrój artystyczny, w: Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, t. 1, red. Michał Walicki, Warszawa 1971.
Google Scholar
Wałowy Alina, Późnośredniowieczne garncarstwo krakowskie w świetle źródeł archeologicznych, „Materiały Archeologiczne”, T. 19: 1979.
Google Scholar
Zakin Helen J., French Cistercian Grisaille Glass, New York 1979.
Google Scholar
Zbiór dyplomów opactwa cystersów w Mogile, wyd. Eugeniusz Janota, w: Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, cz. 2, Kraków 1867.
Google Scholar
Żaki Andrzej, Wstępne badania archeologiczne na terenie Krakowa w latach 1950–1955 (seria I–II), „Sprawozdania Archeologiczne”, T. 3: 1957.
Google Scholar
Żaki Andrzej, Sprawozdanie z badań archeologicznych nad przedlokacyjnym Krakowem za lata 1953–1955 (1950–1955), „Rocznik Krakowski”, T. 34: 1959.
Google Scholar
Żaki Andrzej, Badania nad przedlokacyjnym Krakowem w 1962 roku (seria X), „Sprawozdania Archeologiczne”, T. 17: 1965.
Google Scholar
Żaki Andrzej, Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.
