Ołtarz Wita Stwosza
Efekt zakończonych prac badawczych i konserwatorskich prowadzonych w latach 2015–2021
DOI:
https://doi.org/10.36123/RK.2021.87.02Keywords:
konserwacja ołtarza Wita Stwosza, konserwacja Ołtarza Mariackiego, ołtarz Wita Stwosza, Ołtarz Mariacki, Wit StwoszAbstract
THE WIT STWOSZ ALTAR. THE EFFECTS OF COMPLETED RESEARCH AND CONSERVATION WORKS CARRIED OUT IN 2015–2021
This text is the result of the research and conservation project carried out on the Wit Stwosz (Veit Stoss) altar at St. Mary’s Basilica in Kraków in 2015–2021 and takes a closer look at the issues in the extensive field of inter- disciplinary research and analysis. Contemporary conservation of works of art is based on a holistic view of the work and uses the full spectrum of scientific possibilities. The conservation project made it possible to reach all ele ments of the complicated structure of the altar and allowed for multifaceted analyses. Ideas for the conservation of St. Mary’s Altarpiece were formed from the 1830s, calling for non-reconstruc- tion of missing fragments of the sculptures. These assumptions testify to a mature conservation concept and still remain valid. Despite many conservation interventions, the Kraków altar has for the most part survived as an authentic medieval work, both in terms of architecture and sculpture, as well as colour. Considering the history of the conservation of St Mary’s altar, we can define many levels of analysis. One of them is the analysis of archival materials, another is direct contact with the substance of the work. The twelve years of the creation of the altar (1477–1489), determined on the basis of historical sources and analyses, are permanently inscribed in its history. The recent project provided a number of new technical and technological data. An unprecedented event is the discovery of previously unrecorded signs and inscriptions of the date “1486” on the central figure of the Apostle James the Elder and a stonemason’s mark on the stipes (support) of the altar. The authenticity of the date is beyond doubt and is confirmed by the style of the font. This inscription does not have the characteristics of a signature, but its authenticity confirms the original technological structure of the work; moreover, it is no accident that the date was placed on the most important sculpture of the altar. Thanks to a thorough analysis of the work it was possible to interpret and highlight the lost original values of the work: to restore the dominant azurite blue of the backgrounds and the cinnabar red of the frames corresponding with the brilliance of the gilding, and to relocate numerous sculptures and woodcarving elements. The history of the conservation of the Wit Stwosz altar is closely connected with the history of the Academy of Fine Arts in Kraków, and the Faculty of Conservation and Restoration of Works of Art has made a significant contribution to it.
References
Adamowicz Jarosław, Mistrz Rodziny Marii. Dzieła malarstwa tablicowego jednego z krakowskich warsztatów cechowych przełomu XV i XVI wieku / The Master of the Holy Kinship. Works from a panel painting guild workshop in Krakow from the turn of the 16th century, Kraków 2018.
Adamowicz Jarosław, Program badawczo-konserwatorski wielkiego ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie realizowany w latach 2015–2020/2021 w kontekście jego historii konserwacji, w: Studia jubileuszowe 70 lat Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, red. Małgorzata Nowalińska, Kraków 2020.
Białostocki Jan, Sztuka XV wieku, od Parlerów do Dürera, Warszawa 2010.
Bocheński Zbigniew, Uzbrojenie w krakowskich dziełach Wita Stwosza, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Bratasz Łukasz, Kozłowski Roman, Świątkowska Barbara, „Analiza ryzyka”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Cracovia artificum: 1300–1500, wyd. Jan Ptaśnik, „Źródła do Histori Sztuki i Cywilizacji w Polsce”, t. 4, Kraków 1917.
Dettloff Szczęsny, Krakowski projekt na ołtarz bamberski Wita Stwosza, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Dettloff Szczęsny, Przyczynki do genealogii rodziny Wita Stwosza, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Dobrowolski Tadeusz, Wystawa polskiej sztuki gotyckiej w Warszawie, „Rocznik Krakowski”, T. 26, 1935.
Dobrowolski Tadeusz, Życie, twórczość i znaczenie społeczne artystów polskich i w Polsce pracujących w okresie późnego gotyku (1440–1520). Z pogranicza historii, teorii i socjologii, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
„Dokumentacja rysunkowa, Ołtarz Mariacki Wita Stwosza”, rys. Anna Lutomska, PP Pracownie Konserwacji Zabytków, Kraków 1983.
„Dokumentacja rysunkowa, ołtarz Wita Stwosza”, oprac. Marian Paciorek, Agnieszka Luboń, Kraków 1999.
Essenwein August v., Die mittelalterlichen Kunstdenkmale der Stadt Krakau, Leipzig 1869.
Friedberg Marian, Ołtarz krakowski Wita Stwosza. Studium archiwalne, „Przegląd Zachodni”, 1952, nr 7–8.
Gadomski Jerzy, Ołtarz Mariacki Wita Stwosza i jego wzory, w: Kraków w czasach Wita Stwosza, red. Jan M. Małecki, Kraków 1986.
Gadomski Jerzy, Ołtarz Mariacki 1477–1489, w: Wit Stwosz w Krakowie, red. Lech Kalinowski i Franciszek Stolot, Kraków 1987.
Gadomski Jerzy, Wit Stwosz w Krakowie – pytania bez odpowiedzi, w: Wokół Wita Stwosza, red. Dobrosława Horzela, Adam Organisty, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2005.
Grabowski Ambroży, Kraków i jego okolice, Kraków 1836.
Grabowski Ambroży, Wit z Krakowa Stwosz snycerz wieku XV., w: 1844–1850. Rękopisy i artykuły Ambrożego Grabowskiego.
Gutkowska Maria, Ubiory w Ołtarzu Mariackim Stwosza na tle zabytków wieku XV, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Instytut Odlewnictwa w Krakowie, „Analizy tomografią komputerową”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r.–styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Karczmarczyk Stanisław, „Sprawozdanie z wyników badań i pomiarów struktury budowlano-konstrukcyjnej towarzyszących konserwacji ołtarza Wita Stwosza”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Komornicki Stefan, Szydłowski Thadée. Le retable de Notre-Dame à Cracovie, „Rocznik Krakowski”, T. 26:1935.
Kopera Feliks, Wit Stwosz w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, T. 10: 1907.
Korpal Grażyna, Martynowicz Iwona, Adamowicz Jarosław, Postaci krakowskiej Akademii w kontekście historii konserwacji ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej, „Wiadomości ASP”, 2018, nr 83.
Krasnowolski Bogusław, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie 1950–2020. Geneza, historia, znaczenie dla ochrony dziedzictwa, red. Marta Lempart-Geratowska, Kraków 2021.
Łodyńska-Kosińska Maria, Ikonographische Zyklen im krakauer Hochaltar der Marienkirche von Veit Stoss / Problem cyklu ikonograficznego w Ołtarzu Mariackim Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, T. 25: 1989.
Marcinkowski Wojciech, Uwagi o typie krakowskiej nastawy Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, T. 25, 1989.
„Ołtarz główny Wita Stwosza w kościele Najświętszej Marii Panny w Krakowie. Ekspertyza konserwatorska stanu zachowania ołtarza wykonana na zlecenie Urzędu Miasta Krakowa”, Narodowy Instytut Dziedzictwa, materiały przejęte po PP PKZ Kraków, Kraków 1983.
Ostrowski Roman, Tusznio Radosław, „Raport z sesji testowej urządzeń laserowych”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Paciorek Marian, Luboń Agnieszka, „Dokumentacja prac przy odczyszczeniu i konserwatorskim przeglądzie Ołtarza Mariackiego w kościele archiprezbiterialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie”, Kraków 1999, Archiwum kościoła Mariackiego / Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
Pencakowski Paweł, „Ikonografia historyczna ołtarza Wita Stwosza z czasów przed jego konserwacją z lat 1866–1871. Opisy i analizy”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 1, red. Jarosław Adamowicz.
Pilikowski Michał, Józef Peszka i Józef Brodowski – założyciele Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, „Wiadomości ASP”, 2012, nr 59.
Pilikowski Michał, Piękna historia. Krakowska Akademia Sztuk Pięknych w latach 1818–1939, Kraków 2018.
Ptak Wojciech, „Analiza dendrologiczna”, w:„Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja badawcza. Październik 2015 r.– styczeń 2021 r.”, t. 1/4, red. Jarosław Adamowicz.
Ptaśnik Jan, Ze studiów nad Witem Stwoszem i jego rodziną, „Rocznik Krakowski”, T. 13: 1911.
Seweryn Tadeusz, Warsztat malarski Stwosza, „Sztuki Piękne”, 1933, t. 9, nr 6.
Skubiszewski Piotr, Cykl wielkanocny w Ołtarzu Mariackim Wita Stosza, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 12: 1981.
Strojecki Marcin, „Raport o stanie warunków środowiskowych”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie.
Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Szydłowski Tadeusz, O polichromii Ołtarza Mariackiego, „Sztuki Piękne”, 1933, t. 9, nr 6.
Szydłowski Tadeusz, O Wita Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wyglądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 1920, t. 2, z. 1.
Szydłowski Tadeusz, Pokłosie rocznicy Wita Stwosza, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Szydłowski Tadeusz, Ze studiów nad Stwoszem i sztuką jego czasów, „Rocznik Krakowski”, T. 26: 1935.
Szydłowski Tadeusz, „Zmartwychwstanie”. Płaskorzeźba w Mariackim Ołtarzu Stwosza, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 1933, nr 106; „Kurier Literacko-Naukowy”, nr 16.
Ślesiński Władysław, Nauczanie konserwacji zabytków dawniej i dziś, „Ochrona Zabytków”, 1971, t. 24, nr 2.
Ślesiński Władysław, Z dziejów nauczania technologii i technik malarskich, „Ochrona Zabytków”, 1965, t. 18, nr 3.
W 500-lecie ołtarza Mariackiego Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, T. 25: 1989.
Walczak Marek, Wit Stwosz i architektura w Krakowie, w: Wokół Wita Stwosza, red. Dobrosława Horzela, Adam Organisty, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2005.
Walczy Łukasz, Dzieje konserwacji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, Biblioteka Krakowska, nr 157, Kraków 2012.
Ważny Tomasz, Barbara Gmińska-Nowak, „Analiza dendrochronologiczna”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red. Adam S. Labuda, Poznań–Warszawa 1986.
Wit Stwosz w Krakowie, red. Lech Kalinowski, Franciszek Stolot, Kraków 1987.
Wokół Wita Stwosza, red. Dobrosława Horzela, Adam Organisty, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2005.
Wokół Wita Stwosza. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Narodowym w Krakowie 19–22 maja 2005, Studia i Materiały MNK, Kraków 2006.
Zambrzycki Piotr, Selerowicz Anna, „Badania kamerą hiperspektralną”, w: „Kompleksowe prace badawcze i konserwatorskie ołtarza Wita Stwosza (1477–1489), w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Krakowie. Dokumentacja opisowa. Październik 2015 r. – styczeń 2021 r.”, t. 2, red. Jarosław Adamowicz.
Downloads
Published
Issue
Section
License
See more at Copyright & Licensing tab.
