Plac Nowy krakowskiego Kazimierza. Zapis historii od XIV do XX wieku

Authors

DOI:

https://doi.org/10.32030/KRZY.2022.04

Keywords:

Kraków’s Kazimierz, Jewish Town, the Jordan manor in Kraków, urban planning regulations

Abstract

NOWY SQUARE IN KRAKÓW’S KAZIMIERZ: AN OVERVIEW OF THE SQUARE’S HISTORY FROM THE 14TH TO THE 20TH CENTURY

The present-day shape of plac Nowy [lit. New Square], formed on the two-dimensional scale around 1873, and on the three-dimensional scale – with its high-rise buildings featuring in the frontages and the rotunda (Okraglak) at the centre – at the end of the 19th and the beginning of the 20th century is the ultimate outcome of transformations spanning many centuries. The urban layout of Kazimierz delineated as a result of the town’s formal establishment under Magdeburg Law in 1335 played a crucial role in this process. Equally important was the incorporation of the village of Bawół into the town (1340), and the construction of the defensive wall whose course determined the location of the north frontage of the present-day square. The development of the land stretching between the plots on the north side of what is today known as Józefa Street (originally called Sukiennicza Street, and later renamed Zydowska Street around the late 15th or the early 16th century) resulted in the introduction of a number of new functions and facilities at the twilight of the Middle Ages and in the early decades of the Early Modern Period, e.g. the gold smelter run by the Kraków Goldsmiths Guild known as the gold mill (huta) located on the site currently occupied by the Centre for Jewish Culture at 17 Meiselsa Street / Nowy Square), and the manor house owned by the Jordan family which stood in the vicinity of today’s 3 Nowy Square (in the south frontage), together with a garden covering the west section of today’s square. The location of the square’s west frontage was determined by the course of the sewer collecting waste from the Monastery of Canons Regular of the Lateran and the adjacent houses which fed into the old channel of the Vistula River, outside the city’s defensive wall. Another important milestone was the incorporation of the discussed area into Kazimierz’s Jewish Town as part of its final expansion completed in 1608. The local Latin name which was then introduced – area nova Iudaeorum – was eventually to be partially preserved in the square’s present-day name. The said area was considered as development reserve for the wooden houses constructed by the less afluent residents which were preserved up until the 19th century and documented in archival street plans and the drawings produced by Kraków artists. The era of the Free City of Kraków (1815–1846) saw the creation of modern urban development plans which proposed (in vain) the liquidation of old wooden structures and their replacement by new, brick houses. These urban planning concepts were eventually executed in the era of the autonomy of Galicia (1867–1918) in the form of the abovementioned developments that took place in 1873 and at the turn of the 20th century. The tragedy of the Holocaust brought about a complete change of the social character of Kraków’s former Jewish quarter. The old, historical architecture in this area has survived in a much better shape than at the nearby Kupa Street. Thus, the unique atmosphere of this enclave whose tradition has been kept alive by the aforementioned Centre for Jewish Culture located at the former B’nei Emuna Beit ha-midrash has not been lost. The old, unofficial name of Nowy Square: plac Zydowski (lit. Jewish Square) is still in use among the neighbourhood’s elderly residents. Today, cultivating this tradition and keeping this memory alive is a challenge we face in the realm of non-material cultural values, which seems even more important than preserving the site’s material historical substance.

Author Biography

  • Bogusław Krasnowolski

    PhD, art historian and historian, Associate Professor at the Pontical University of John Paul II in Kraków, lecturer at Jan Matejko Academy of Fine Arts in Kraków.

References

Atlas historyczny miast polskich. Red. Roman Czaja. T. 5. Małopolska. Red. Zdzisław Noga. Z. 1. Kraków. Red. Zdzisław Noga. Kraków 2007

Bałaban Majer: Dzieje Żydów w Krakowie i na Kazimierzu (1304–1868). T. 1. (1304–1655). Kraków 1912

Bałaban Majer: Historja Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304–1868. T. 1. 1304–1655. Kraków 1931

Bałaban Majer: Przewodnik po Żydowskich zabytkach Krakowa. Kraków 1935

Bałaban Majer: Historja Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304–1868. T. 2. 1655–1868. Kraków 1936

Bęczkowska Urszula: Karol Kremer i krakowski Urząd Budownictwa w latach 1837–1860. Kraków 2010

Bieniarzówna Janina, Małecki Jan M.: Dzieje Krakowa. T. 2. Kraków w wiekach XVI–XVIII. Kraków 1984

Borowiejska-Birkenmajerowa Maria, Demel Juliusz: Działalność urbanistyczna i architektoniczna Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846. Warszawa 1963

Grabowski Ambroży: Kraków i jego okolice. Wyd. 5. Kraków 1866

Jakimyszyn Anna: Żydzi krakowscy w dobie Rzeczpospolitej Krakowskiej. Status prawny – przeobrażenia gminy – system edukacyjny. Kraków–Budapest 2008

Jakimyszyn Anna: The Statute Organizing the Followers of the Law of the Old Testament in the Free City of Kraków and its Environs: Origins, History, Regulations. „Scripta Judaica Cracoviensia” 2010, Vol. 8, s. 69–75

Katalog dawnych map wieloskalowych Krakowa XVI–XIX wieku. Red. Michał Odlanicki-Poczobutt. Warszawa–Kraków 1981

Konieczna Wanda: Początki Kazimierza (do r. 1419). W: Studia nad przedmieściami Krakowa. Biblioteka Krakowska, nr 94. Kraków 1938, s. 7–90

Krasnowolski Bogusław: Rozwój przestrzenny i architektoniczny Miasta Żydowskiego na Kazimierzu. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 1988, z. 15, s. 84–98

Krasnowolski Bogusław: Układ przestrzenny krakowskiego Kazimierza w wieku XIV. „Rocznik Krakowski” 1988, t. 54, s. 17–58

Krasnowolski Bogusław: Z badań nad architektura i urbanistyka krakowskiego Kazimierza w okresie późnośredniowiecznym i nowożytnym. „Rocznik Krakowski” 1989, t. 55, s. 103–112

Krasnowolski Bogusław: Ulice i place krakowskiego Kazimierza. Z dziejów chrześcijan i Żydów w Polsce. Kraków 1992

Krasnowolski Bogusław: Kazimierskie Miasto Żydowskie i jego zabudowa w połowie XVII wieku w świetle niektórych przekazów źródłowych. „Krzysztofory Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2004, z. 22, s. 7–33

Krasnowolski Bogusław: Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku. Cz. 2. Katalog lokacyjnych układów urbanistycznych. Kraków 2004

Krasnowolski Bogusław: Krakowski Kazimierz w dobie upadku: od najazdu szwedzkiego (1655–1657) do dzieła Komisji Dobrego Porządku (1786–1791) i trzeciego rozbioru Polski (1795). „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2009, z. 27, s. 139–158

Krasnowolski Bogusław: Boźnice i cmentarze kazimierskiego Miasta Żydowskiego. W: Cracovia Iudaeorum 3D. Kraków 2013, s. 99–136

Krasnowolski Bogusław: Krakowski Kazimierz. Historia i kultura. Biblioteka Krakowska, nr 186. Kraków 2022

Krasnowolski Bogusław, Łukacz Marek M.: Zabudowa mieszkalna kazimierskiego Miasta Żydowskiego do połowy wieku XVII. W: Cracovia Iudaeorum 3D. Kraków 2013, s. 160–173

Lepszy Leonard: Cech złotników krakowskich. „Rocznik Krakowski” 1898, t. 1, s. 202–206

Niezabitowski Michał: Pierwszy „Wielki Kraków” – proces „pękania” murów obronnych Krakowa 1791–1802. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2005, z. 23, s. 71–78

Nowolecki Aleksander: Wykaz ulic, placów, kościołów i domów miasta Krakowa i Podgórza ułożony na podstawie ksiąg hipotecznych i urzędowych źródeł, uzupełniony historycznemi objaśnieniami. Kraków 1880

Odlanicki-Poczobutt Michał, Traczewska-Białek Zofia: Plan Kołłatajowski źródłem wiedzy o Krakowie. „Rocznik Krakowski” 1977, t. 48, s. 9–18

Plan miasta Krakowa Ignacego Enderle z lat (1802–1805) 1807–1808 tak zwany Senacki wraz z wykazem realności miasta Krakowa z początku XIX wieku. Wyd. Henryk Münch. Kraków 1959

Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie: Kalahora Salomon. Hasło oprac. Paweł Fijałkowski. T. 1. Red. Zofia Borzymińska, Rafał Zebrowski. Warszawa 2003, s. 743

Rederowa Danuta: Studia nad wewnętrznymi dziejami Krakowa porozbiorowego (1796–1809). Cz. 1. Zagadnienia urbanistyczne. Wrocław 1958

Sikorski Rudolf: Kraków roku 1900 oraz jego podział administracyjny w ciągu XIX stulecia. Kraków 1904. Odb. w: „Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1904” 1904, R. 73, s. 75–96

Tomkowicz Stanisław: Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów, ich nazwy i zmiany postaci. Biblioteka Krakowska, nr 63–64. Kraków 1926

Szewczuk Jan: Kronika klęsk elementarnych w Galicji w latach 1772–1848 (z wykresami). Lwów 1939

Świszczowski Stefan: Miasto żydowskie na Kazimierzu w świetle nowych badan. „Biuletyn Krakowski” 1960, t. 2, s. 47–72

Świszczowski Stefan: Miasto Kazimierz pod Krakowem. Kraków 1981

Zbroja Barbara: Jewish Architects in Cracow 1868–1939. „Scripta Judaica Cracoviensia” 2006, Vol. 4, s. 27–60

Downloads

Published

2022-09-29

Issue

Section

Research Papers and Treatises

How to Cite

Plac Nowy krakowskiego Kazimierza. Zapis historii od XIV do XX wieku. (2022). Krzysztofory: Scientific Bulletin of the Historical Museum of the City of Kraków, 40, 65-84. https://doi.org/10.32030/KRZY.2022.04

Similar Articles

1-10 of 18

You may also start an advanced similarity search for this article.