Okazjonalność przymiotników temporalnych w języku polskim
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.19.2024.37.04Słowa kluczowe:
współczesny język polski, przymiotnik, składnia, semantyka, referencjaAbstrakt
OCCASIONAL USE OF TEMPORAL ADJECTIVES IN POLISH
Occasional expressions help in referring the predicate to an extralinguistic object, and they serve as a means of its identification. The author of the article presents semantic descriptions of the following Polish temporal adjectives which express the simultaneity of the action with the speech act, namely aktualny [up-to-date], obecny [present], bieżący [current], dzisiejszy [today’s], teraźniejszy [presentday]. These units can be used occasionally. In this case, they are characterized by several syntactic features. First, they occur only in attribitive positions, never in predicative ones. Second, they cannot be negated. Third, they do not occur with indefinite pronouns. Fourth, they cannot co-occur with metapredicative operators. Fifth, they are not gradable.
Pobrania
Bibliografia
Bogusławski A., 1977, O interpretacji zdań z wyrażeniami okazjonalnymi, „Przegląd Humanistyczny” 2, s. 39–56.
Bogusławski A., 1982, Semantic and pragmatic aspects of reference: Selected problems, Berlin, „Linguistische Studien” 91/I: Pragmatische Komponenten der Satzbedeutung.
Burkhardt H., 2006, Nowy słownik synonimów polskich – ilustracja ciągu przymiotnikowego odnoszącego się do pojęcia czasu, [w:] A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a Kultura, t. 19: Czas – język – kultura, Wrocław, s. 73–80.
Ciecierski T., 2011, Zależność kontekstowa. Wprowadzenie do problematyki, Warszawa.
Czeżowski T., 1958, Nazwy okazjonalne oraz imiona własne, [w:] T. Czeżowski, Odczyty filozoficzne, Toruń, s. 148–159.
Danielewiczowa M., 2007, Przymiotniki nieprzymiotniki (O pewnym niezwykłym typie wyrażeń w języku polskim), „Zbornik Matice srpske za slavistiku” 71–72, s. 223–235.
Donnellan K.S., 1993, Nazwy własne i deskrypcje identyfikujące, tłum. T. Szubka, [w:] B. Stanosz (red.), Filozofia języka, Warszawa, s. 203–225.
DSS: A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków 2004.
Grochowski M., 2023a, Od wyznaczoności do generyczności. O referencji grup nominalnych z przymiotnikiem dany, [w:] H. Bartels, T. Menzel, J.P. Zeller (red.), Einheit(en) in der Vielfalt von Slavistik und Osteuropakunde. Prudentia Regnorum Fundamentum, Berlin, s. 131–140.
Grochowski M., 2023b, Szyk jednostek funkcyjnych we współczesnym języku polskim, Kraków.
Grzegorczykowa R., 2006, Polskie przymiotniki temporalne na tle ogólnej językowej konceptualizacji czasu, [w:] A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a Kultura, t. 19: Czas – język – kultura, Wrocław, s. 33–43.
Grzegorczykowa R., 2008, Od wspólnoty do obcości. Rozwój znaczeniowy polskiego przymiotnika obcy na tle słowiańskim, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 20, s. 39–50.
Grzegorczykowa R., 2010, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. 4, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 2012, Polskie przymiotniki jako sygnały aktualizacji temporalnej wypowiedzi, [w:] R. Grzegorczykowa, Świat widziany poprzez słowa. Szkice z semantyki leksykalnej, Warszawa, s. 217–226.
Grzegorczykowa R., 2021, Język w służbie myśli. Szkice z dziejów polskiego słownictwa, Warszawa. DOI: 10.31338/uw.9788323547594.
Husserl E., 1901, Logische Untersuchungen: Untersuchungen zur Phänomenologie und Theorie der Erkenntnis, t. 2, Halle a. S.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa 2000.
Jakobson R., 1957, Shifters, Verbal Categories, and the Russian Verb, Cambridge, MA.
Karolak S., 1990, Kwantyfikacja a determinacja w językach naturalnych, Warszawa.
Karolak S., 1999, Wyrażenia egocentryczne (deiktyczne, okazjonalne), [w:] K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław, s. 649–650.
Kijania-Placek K., 2012, Pochwała okazjonalności. Analiza deskryptywnych użyć wyrażeń okazjonalnych, Warszawa.
Kijania-Placek K., 2016, Okazjonalność, [w:] J. Odrowąż-Sypniewska (red.), Przewodnik po filozofii języka, Kraków, s. 137–176.
Kotarbińska J., 1971, Wyrażenia okazjonalne, „Studia Filozoficzne” 1 (68), s. 3–16.
Marciszewski W., 1970, Wyrażenie okazjonalne, [w:] W. Marciszewski (red.), Mała encyklopedia logiki, Wrocław, s. 357–359.
Nagórko A., 1987, Zagadnienia derywacji przymiotników, Warszawa.
Nagórko A., 1998, Synonimia kontekstowa i sytuacyjna. Implikacje leksykograficzne, „Prace Filologiczne” XLIII, s. 327–340.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, [on-line:] https://nkjp.pl.
Quine W. van O., 1999, Słowo i przedmiot, tłum. C. Cieśliński, Warszawa.
Russell B., 1967a, Denotowanie, tłum. J. Pelc [w:] J. Pelc (red.), Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, Warszawa, s. 253–275.
Russell B., 1967b, Deskrypcje, tłum. J. Pelc [w:] J. Pelc (red.), Logika i język. Studia z semiotyki logicznej, Warszawa, s. 277–293.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SJPSz: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. I–III, Warszawa 1978–1981.
Strawson P.F., 1980, Indywidua. Próba metafizyki opisowej, tłum. B. Chwedeńczuk. Warszawa.
SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
Topolińska Z., 1971, Charakterystyka kategorialna frazy, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXVIII, s. 99–106.
Topolińska Z., 1981, Remarks on the Slavic Noun Phrase, Wrocław.
Topolińska Z., 1984, Składnia grupy imiennej, [w:] Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Warszawa, s. 301–389.
Topolińska Z., 1988, Tu i teraz – przysłówki „z formy i z treści”, „Folia Philologica Jugoslavo-Polonica” 1, s. 16–21.
Topolińska Z., 2011, I nadal w kręgu (para)zaimków, „Linguistica Copernicana” 2 (6), s. 39–45. DOI: 10.12775/LinCop.2011.021.
Topolińska Z., 2014, Co łączy obcego z obecnym? „Linguistica Copernicana” 11, s. 29–34. DOI: 10.12775/LinCop.2014.034.
Topolińska Z., 2016, Zaimki – uniwersalny system referencji, „LingVaria” XI, nr 1 (21), s. 35–41. DOI: 10.12797/LV.11.2016.21.04.
USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. I–IV, Warszawa 2003.
Wierzbicka A., 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin.
Wierzbicka E., 2003, Leksykalne wykładniki tożsamości lub bliskości czasowej z aktem mowy, [w:] J. Linde-Usiekniewicz, R. Huszcza (red.), Prace językoznawcze dedykowane Profesor Jadwidze Sambor, Warszawa, s. 199–211.
Wołk M., 2022, Chwila i moment w ujęciu semantycznym, „Prace Filologiczne” 77, s. 547–558. DOI: 10.32798/pf.1045.
WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] https://wsjp.pl.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
